1-3. (a) Pingo Esta oromo bedo ni obedo ki lworo me cito i nyim cware? (b) Lapeny ango ma wabinyamo madok i kom Esta?

ESTA otemme wek cwinye opye mot i kare ma tye ka donyo i dye kal me gang kal me Cuca. Onongo pe yot. Kit ma gigero kwede gang kal-li onongo kelo lworo—cal acweya ma gitye i rangi mapatpat, cal twoni dyangi, luba atero, labwor ma kicweyo ki matafali i kor ot, ki pagi nyo wir ot ma kigobo cal-gu i korgi, kadi wa ka ma kigero iye gang kal-li malo i wi cere cok ki wi Got Zagros ma wiye omakke pee ma miyo dano twero neno pii me kulu Choaspes. Jami magi ducu onongo gitye me poyo wi welo mo keken i kom teko madit pa laco ma Esta onongo tye ka cito me neno, ngat ma lwonnge ni “kabaka madit.” En bene onongo obedo cware.

² Cware! Akacwero onongo pe obedo laco ma nya Judaya mo ma lagen twero ye ni obed cware! * En onongo pe lubo lanen calo pa Abram ma oye lok pa Lubanga ki mwolo ni omyero owiny lok pa dakone Cara. (Acak. 21:12) Kabaka onongo tye ki ngec manok onyo pe ngeyo matwal lok i kom Jehovah, Lubanga pa Esta, kacel ki Cikke. Akacwero onongo ngeyo cik pa jo Percia aye doki, ma i kine tye cik ma kwero gin ma Esta onongo cok timone. Gin ango? Tye ni, cikgi onongo waco ni ngat mo keken ma obino i nyim kabaka me Percia ma pe kabaka aye olwonge onongo kitwero nekone woko. Esta onongo pe kilwongo, ento en onongo tye ka cito bot kabaka. I kare ma oo cok ki dyekal ma i iye, ka ma kabaka twero neno en, myero obed ni en otamo ni etye ka wot dong i tone.—Kwan Esta 4:11; 5:1.

³ Pingo en oketo kwone ka mading kumeno? Dok ngo ma watwero pwonyone ki i kom niye pa dako man? Mukwongo, kong wanenu kit ma Esta oo kwede wa i rwom me bedo daker me Percia.

4. Esta odongo nining, dok en ocako kwo ki Mordekai, latin pa omin babane nining?

⁴ Esta onongo obedo latin kic. Pe wangeyo lok mapol i kom lunywalle ma gucako nyinge ni Adaca, ma i leb Ibru obedo nying latin yat mo ma aturene bedo matar. I kare ma lunywal pa Esta guto, watte mo acel ma lakica ma nyinge Mordekai aye ogwokke. En obedo latin pa omin baba pa Esta, ento mwaka pa Mordekai onongo dit kate mabor. En okelo Esta i gange dok ogwoko calo nyare.—Esta 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Mordekai ogwoko Esta nining? (b) Kodi kwo ango ma Esta ki Mordekai gubedo kwede i Cuca?

⁵ Mordekai ki Esta gubedo Lujudaya ma kimakogi tektek kiterogi ka kwo i boma madit me Percia, ka ma myero obed ni guyelle ki peko mogo pi dinigi ki Cik ma gutemme me lubone. Wat macok omedde i kin Esta ki Mordekai i kare ma en opwonye ki lok i kom Jehovah, Lubanga ma lakica ma olaro Jone ki i pekkigi tyen mapol i kare ma okato angec—dok onongo obilarogi aye. (Levi 26:44, 45) Ngene kene ni, wat i kin Esta ki Mordekai odongo mada.

⁶ Mordekai onongo nen calo tiyo calo ladit mo i gang kal ma tye i Cuca. Onongo kare ducu en bedo i dogcel kacel ki lutic mukene pa kabaka. (Esta 2:19, 21; 3:3) Gin ma Esta obedo ka timone i kare ma dongo pe wangeyo. Ento nen calo obedo ka tiyo tic me gwoko gang pa Mordekai, ma romo bedo ni onongo tye i kwota pa lutic ma tye loka kulu tungcel ki gang kal. Esta gwok onongo maro cito i cuk i Cuca, ka ma lutet jami me jabu, ryal, ki lucat mukene-ni gicato iye jamigi. Romo bedo ni Esta pe ogoyo i wiye matwal ni jami me wel ma kit magi kare mo bibedo jami ma etiyo kwede; pe onongo ngeyo gin ma tye anyim i kwone.

7. Pingo kikwanyo Vasti ki i bedo daker, dok ngo ma otimme i ngeye?

⁷ Nino mo acel, boma me Cuca onongo  opong ki nguru nguru me lok mo marac ma tye ka timme i ot pa kabaka. Kabaka Akacwero onongo olwongo dakerre Vasti, ma onongo tye ka camo karama ki mon luwote ka mapat, me bino i karama mo ma en Kabaka tye ka camone ki ludito me kerre. Ento Vasti okwero woko. Cwiny kabaka owang dok lewic omake, ci openyo lumi tam bote i kom yo ma myero kipwod kwede Vasti. Adwogine obedo ningo? Kitito bote ni en dong pe bibedo daker dok kibileyo ka wange. Lutic pa kabaka gucako yenyo anyira maleng ma peya gungeyo co i but lobogi ducu; kabaka onongo biyero daker manyen ki i kingi.—Esta 1:1–2:4.

8. (a) Pingo Mordekai romo bedo ni obedo ki par i kom Esta i kare ma tye ka dongo? (b) Itamo ni watwero tic ki neno matir me Baibul i kom lengo man me wang nining? (Nen bene Carolok 31:30.)

⁸ Waromo goyo cal pa Mordekai ma tye ka bolo wange ki mar i kom Esta kare ki kare ki yomcwiny ma orubbe ki par pire, pien en onongo dong opong odoko anyaka madit maleng adada. Wakwano ni “nyako-ni onongo ber dok mwonya mada.” (Esta 2:7) Baibul nyuto ni dano ma wange leng omyero obed dano maryek dok mamwol bene. Ka pe, ci tere romo bedo pe pien twero kelo awaka, ki kit mogo maraco. (Kwan Carolok 11:22.) In pe ineno ni meno obedo lok ada? Lengo pa Esta-ni onongo mono bikonye nyo bimiyo en doko lawaka? Anyim onongo binyuto.

9. (a) Ngo ma otimme i kare ma lengo pa Esta omako wang lutic pa kabaka, dok pingo pokkegi ki Mordekai myero obed ni obedo tek? (b) Pingo Mordekai oye ni Esta onyom ngat ma pe oye? (Ti ki bok bene.)

⁹ Lengo pa Esta omako wang lutic pa kabaka. Guketo en i kin anyira mukene ma omako wanggi ci gukwanye ki bot Mordekai gutere loka kulu wa i gang kal. (Esta 2:8) Gin aryo ducu guwinyo marac pi pokkegi pien en onongo dong tye calo nyare. Mordekai onongo pe romo mito ni anyaka ma tye calo nyare-ni onyom ngat ma pe oye, kadi obedo kabaka-gu, ento jamine onongo okato tekone woko. * Esta myero obed ni oketo cwinye i winyo tam ma Mordekai omiye ma peya kitere! I kare ma kitye ka tere i gang kal ma tye i Cuca, lapeny mapol obino i wiye. Kit kwo ango ma en obicito iye?

10, 11. (a) Kabedo manyen ma Esta onongo tye iye oromo bedo ni ogude nining? (b) Mordekai obedo ka nyuto par pi ber bedo pa Esta nining?

¹⁰ Esta onongo ni etye i kwo mo mapat dok nyen mada bote. En onongo tye i kin “anyira mapol” ma kicokogi ki i kabedo  mapat pat ma tye i te loc me Percia. Cik me tekwarogi, lebgi, ki tamgi myero obed ni onongo pat adada. Kiketogi i cing ladit mo ma nyinge Egai, kun kitiyo i komgi me yubo bergi. Yub man onongo tye pi mwaka acel ma kirweyo komgi ki moo mogo ma ngwecgi kur. (Esta 2:8, 12) Kodi kabedo ki kwo ma kit meno myero obed ni omiyo anyira magi gutamo pi kit ma ginen kwede i yo ma okato kare woko, dok gubedo ki pyem mingo mingo i kingi. Kwo-ni ogudo Esta nining?

¹¹ Pe tye ngat mo i lobo kany ma cwinye obedo ka paro pi Esta makato Mordekai. Wakwano ni nino ki nino, en onongo cito macok ki gang pa mon kun yelle me ngeyo kit ma Esta tye kwede. (Esta 2:11) Ka owinyo lok mo manok i kome, nyo gwok ki bot latic mo ma kite ber ki i gang pa mon, omyero obed ni onongo bedo ki twon awaka. Pingo?

12, 13. (a) Jo ma gubedo macok ki Esta gubedo ki neno ango i kome? (b) Pingo onongo tye me yomcwiny bot Mordekai me ngeyo ni Esta pe otuco ni en ebedo Lajudaya?

 ¹² Kwo pa Esta omiyo Egai omarre adada oweko otere maber, kun miye angeca abiro ki kabedo maber loyo i gang pa mon. Baibul waco ni: “Dano ducu ma guneno Esta gupwoye mada.” (Esta 2:9, 15) Lengo man me wang-ngi keken, tika onongo romo miyo dano ducu pwoye mada? Pe, ber pa Esta onongo kato bedo ki leng wang keken.

¹³ Me laporre, wakwano ni: “Esta pe onyuto rokke, kadi ki wat mere, pien Mordekai ociko en ni pe onyuti.” (Esta 2:10) Mordekai ociko anyaka-ni ni oling pe owacci ebedo Lajudaya pien en onongo ngeyo atir ni ludito me ker me Percia onongo gitye ki cwiny me apokapoka i kom jone. En obedo ki yomcwiny  madit me ngeyo ni kadi bed Esta tye ka ma pe etwero nenone, en pud tye ki cwiny me ryeko ki me winy!

14. Jo matino i kare-ni gitwero lubo lanen pa Esta nining?

¹⁴ Jo matino bene i kare-ni giromo kelo yomcwiny bot lunyodogi ki jo ma opitogi. Ka pe gitye kacel ki lunyodogi, kadi bed gitye i kin jo ma tamgi raco, ma kwogi cilo, nyo giger, pud gitwero gwokke ki kit maraco magi kun gimoko i timo gin ma gingeyo ni tye atir. Ka gutimo kumeno, calo Esta, ci gimiyo cwiny Wongi me polo bedo mayom.—Kwan Carolok 27:11.

15, 16. (a) Esta ogudo cwiny kabaka nining omiyo omarre? (b) Pingo alokaloka ma obedo i kwo pa Esta pe obedo yot bote?

¹⁵ Ma kare pa Esta oromo me cito i nyim kabaka, kiwacce ni oyer gin mo keken ma en tamo ni gwok bimitte, gwok nyo me medo lengone. En pe openyo pi gin mo keken makato gin ma Egai otito bote. (Esta 2:15) En nen calo oniang ni lengo me wang keken aye pe gudo cwiny kabaka. Esta ongeyo ni cwiny me mwolo, pe awaka aye onongo obitiyo maber pien jo manok keken aye tye kwede kunu. Tamme-ni mono onongo tye kakare?

¹⁶ Baibul waco ni: “Kabaka ocako maro Esta makato anyira mukene-gu ducu. Esta onongo kica ki gum madit mada ki bote, makato anyira mukene ducu. Ci dong kabaka otugi kwanyo lalukana oruko i wiye, oketo en me bedo daker ka-ka Vasti.” (Esta 2:17) Myero obed ni obedo tek mada bot anyaka ma Lajudaya man mamwol-li me loko kwone me bedo i rwom mamalo kit meno—en odoko daker manyen, dako pa laloc mo matek loyo ki i lobo i kare meno! Rwomme manyen-ni tika okelle awaka? Matwal, pe okelo!

17. (a) I yo ango ma Esta obedo lawiny bot ngat ma opite macalo wonne? (b) Pingo lanen pa Esta pire tek botwa i kare-ni?

¹⁷ Esta omedde ki bedo lawiny bot ngat ma opite calo wonne, Mordekai. En oling i kom lok me bedo Lajudayane wek pe ongene. Medo i kom meno, Mordekai oniang i kom yub me neko Akacwero, ci Esta omiyo ngecce bot kabaka oweko kineko luyub yub meno woko. (Esta 2:20-23) En omedde ki nyuto niye i kom Lubangane kun nyuto cwiny me mwolo kacel ki bedo lawiny. Lanen pa Esta-ni mitte mada botwa i kare-ni, pien bedo lawiny dong pe kitero calo gin ma pire tek, ento dit wic ki jemo aye tye ma oromo piny! Ento jo ma gitye ki niye me ada gitero bedo ki winy calo gin ma pire tek calo Esta.

18. (a) Pingo Mordekai oromo bedo ni okwero kulle i nyim Aman? (Nen bene lok ma tye piny.) (b) Co ki mon me niye i kareni gilubo lanen pa Mordekai nining?

¹⁸ Laco mo ma nyinge Aman ocamo rwom i loc pa Akacwero. Kabaka ocime macalo ngat ma loyo rwodine ducu, kun miyo Aman bedo lami tam madit bote ki dok ngat ma lubo kore. Kabaka bene omiyo cik ni ngat ma oneno ladit-ti myero okulle piny i nyime. (Esta 3:1-4) Cik-ki onongo pe ber bot Mordekai. En onongo winyo kabaka teke pe miyo ebedo labongo winy bot Lubanga. Dong, Aman onongo obedo “jo Agag.” Ma man nyuto ni oromo bedo lakwar Agag, kabaka pa jo Amalek ma Camuel, lanebi pa Lubanga oneko. (1 Cam. 15:33) Jo Amalek onongo gubedo jo maraco adada ma omiyo gudoko lumone pa Jehovah kacel ki jo Icrael. Macalo rok, Lubanga onongo ongolo kop woko i wi jo Amalek. * (Nwo. 25:19) Lajudaya ma lagen onongo twero kulle i nyim dano me Amalek nining? Mordekai onongo pe twero timone. En okwero woko. Wa i kare-ni, co ki mon me niye bene giketo kwogi ka mading pi lubo cik man: “Myero wawiny Lubanga makato dano.”—Tic 5:29.

19. Aman onongo mito timo ngo, dong en oloko gin ango me wek kabaka oye lokke?

¹⁹ Lokke owango cwiny Aman. Ento, en onongo pe mito yenyo yo me neko Mordekai keken. En onongo mito ni enek jo pa Mordekaigi ducu! Aman obalo nying Lujudaya marac mada bot kabaka. Labongo tucogi atir atir, lokke onongo nyuto ni konygi pe, dok gubedo jo mo ma “guket woko ata i kin rok mukene mapatpat.” Ma dong rac kato ducu, en owacci gin pe gilubo cik pa kabaka; pi meno, gin gubedo lujemo mo ma pe giber. En okatti ki tam ni ebimiyo cente madit adada i te kicaa pa kabaka pi konyo lok me neko Lujudaya ducu ma gitye i te ker-ri. * Akacwero omiyo lagit cinge bot Aman ma bedo calo yo me moko cik mo keken ma en onongo tye kwede i tamme.—Esta 3:5-10.

20, 21. (a) Kwena ma Aman ocwalo-ni ogudo Lujudaya ducu ma i te loc me Percia, kacel ki Mordekai nining? (b) Mordekai olego Esta ni otim ngo?

²⁰ Manok keken, kicwalo lukwena ma gingweco ki aguragura i but kabedo ma tye i te ker-ri ducu, kun gimiyo kwena me  ngolo kop me to i kom Lujudaya. Tam kong arem cwiny ma kwena ma kit man okelo i kare ma lokke oo wa i Jerucalem, ka ma Lujudaya ma gudwogo ki i Babilon onongo gitye ka yelle me gero boma man, ma cel me gwokone onongo pud pe-ni. Gwok nyo Mordekai otamo pigi, kacel ki lureme ki wadine ma onongo gitye i Cuca, i kare ma owinyo kwena marac man. Ki cwercwiny, oyeco bongone, oruko bongo cola ka oonyo buru i wiye, kun kok matek i dye gang madit. Aman, ki tungcel, obedo mere mot ka mat ki kabaka labongo paro pi arem cwiny ma en okelo i kom Lujudaya mapol kacel ki luremgi ma gitye i Cuca.—Kwan Esta 3:12–4:1.

²¹ Mordekai ongeyo ni omyero etim gin mo me laro Lujudaya cut. Ento ngo ma onongo en twero timone? Esta owinyo pi pekone ci ocwale bongi, ento Mordekai pe oye ni gin mo okwe cwinye. Gwok nyo obedo ka lwodone i cwinye tyen lok ma omiyo Lubanga, Jehovah, omiyo kikwanyo Esta woko ki bote ci kikete odoko daker pa laloc mo ma pe obedo ngat muye. Ento kombeddi tyen lokke onongo nen calo tye ka mito nen. Mordekai ocwalo kwena bot daker wek obak doge bot kabaka, pi laro “jo me rokke.”—Esta 4:4-8.

22. Pingo Esta onongo lwor me cito i nyim cware ma onongo tye kabaka? (Nen bene lok ma tye piny.)

 ²² Cwiny Esta myero obed ni oballe mada i kare ma owinyo kwena meno. Man aye onongo obedo atematema madit loyo me niyene. En onongo tye ki lworo, kit ma en onyuto kwede i lokke ma odwoko bot Mordekai. Esta opoyo wiye i kom cik pa kabaka. Cito i nyim kabaka ma en pe olwongi onongo miyo kineki. Ka kabaka oilo odo kerre me jabu aye miyo kiweko latur cik moni-ni. Esta mono onongo twero bedo ki tyen lok ango me geno ni kibiweke, tutwalle ka en otamo i kom gin ma otimme i kom Vasti i kare ma okwero lwongo pa kabaka ni ociti? Esta owaco ki Mordekai ni kabaka pud pe olwonge me cito ka nene dong pi nino 30 kulu! Gin ma kit meno oweko en obedo ki tyen lok madit me bedo ki lworo ka kabaka ma wiye lokke cawa mo keken-ni pud dok tye ki miti mo i kome. *—Esta 4:9-11.

23. (a) Ngo ma Mordekai owaco ma ojingo niye pa Esta? (b) Pingo lanen pa Mordekai ber me aluba?

²³ Mordekai odwoko lok me jingo niye pa Esta. En owacce ni ka en pe otimo gin mo, ci larre pa Lujudaya bia ki ka mo mapat. Ento en onongo twero bedo ki gen ni kibiwekke nining ka nek man ocakke? Kany, Mordekai onyuto niyene matek i kom Jehovah, ma onongo pe twero ye ni kityek jone, ma man weko lokke pe cobbe kakare. (Yoc. 23:14) Ci Mordekai openyo Esta ni: ‘Anga kono ma ngeyo ka nyo kimiyo idoko daker pi kare macalo man?’ (Esta 4:12-14) Itamo ni lanen pa Mordekai pe porre me aluba? En oketo genne ducu i kom Lubangane, Jehovah. Wan kono?—Car. 3:5, 6.

24. Esta onyuto niye ki tekcwiny nining?

²⁴ Kare onongo dong oromo bot Esta me moko tamme. En olego Mordekai ni oniang jo tugi me ribbe kwede i ri kec pi nino adek, kun dolo lokke ki lok mo ma nyuto niyene ki tekcwinye ma dano ngeyo wa i kare-ni: “Ka dong ato, ci wek ato.” (Esta 4:15-17) Myero obed ni en olego matek i nino adek magi ma oloyo nino mo keken i kwone. Motmot, cawane oromo. En orukke i bongone maber loyo macalo daker, i yo ma en ngeyo ni twero gudo cwiny kabaka. Ci ocito ka neno kabaka.

25. Tit gin ma otimme i kare ma Esta ocito i nyim cware.

²⁵ Kit ma kinyuto kwede i acakki me dul man, Esta owoto ocito i nyim kabaka. Watwero goyo lworo ma obedo i tamme ki lega ma opong i cwinye. En odonyo i dye kal ka ma en twero neno Akacwero ma nongo obedo i wi kom kerre. Gwok Esta oneno wange pi temo niang tamme—wange, ki yer wiye, kacel ki yer tike ma kiwiyo awiya ma bedo ni nyem. Ka Esta okuro me neno ngo ma kabaka obitimo, ci gwok owinyo calo tye ka tero labinaka. Ento pe ori—cware onene woko. En obedo ki ur, ento wange pe ocido i kom Esta. En oilo odo kerre me jabu bote!—Esta 5:1, 2.

26. Pingo tekcwiny calo pa Esta-ni mitte mada bot Lukricitayo me ada, dok pingo ticce onongo pud peya otum?

²⁶ Kabaka onongo tye atera me winyo tam ma Esta tye kwede. En onyuto niye i kom Lubangane kun cung matek pi jo tugi, ma man oweko lanen maber bot lutic ducu pa Lubanga wa i kare-ni. Lukricitayo me ada gitero lanen ma kit meno calo gin ma pire tek adada. Yecu owaco ni lulub kore me ada gibingene pi mar ma gitye kwede i kingi. (Kwan Jon 13:34, 35.) Nyuto mar ma kit man pol kare mito tekcwiny calo pa Esta-ni. Ento kadi bed Esta ocung matek pi jo pa Lubanga i nino meno, ticce onongo pud peya otum. En mono onongo biniango kabaka nining ni lami tamme ma en geno, Aman, onongo obedo lago pulan mo marac lapiny lapiny? En onongo bilaro jo tugi nining? Wabinyamo lapeny magi i dul ma lubo man.