Kabaka Solomon oniang ni kwo pa dano cek adada ento lobo birii matwal. Ki lok ada, pi mwaki alip mapol, yalwak man obino ci okato ento lobo pud ocung matek dok tye ka medde ki gwoko kwo​—nio wa tin.

Alokaloka ma obedo ka timme i lobo i nge Lweny me II me Wi Lobo gidongo loyo kare mo keken. Pi mwaki ma romo 70, dano guneno kit ma diro me tet ki dong rwom me giwot omedde kwede dok magi weng okelo dongo lobo. Dano mapol gitye ka kwo i rwom ma lamal ma onongo gitamo ni pe twere. Wel dano ma i lobo dong odode kidek kulu.

Ento, magi weng olo to gukelo adwogi maraco. Jami ma dano gitye ka timone tye ka balo lobo adada ma weko pe dong bibedo ki kero me gwoko kwo. Ki lok ada, lucayan mogo giwaco ni watye ka kwo i kare ma dano gitye ka loko lobo-ni i yo magwar adada.

Baibul otito pi kare ma dano ‘bibalo lobo.’ (Niyabo 11:18) Jo mogo gipenye kekengi ka watye ka kwo i kare meno. Kibimedde ki balo lobo-ni wa i rwom mene? Tika dano bibalo lobo-ni ma dong pe yubbe?

Tika kitye ka balo lobo-ni ma dong pe biyubbe? Lucayan mogo gitamo ni tek tutwal  me byeko kit ma alokaloka ma tye ka timme-ni bigudo kwede lobo. Pi man, gin gilworo ni kare dong cok romo ma ka ce alokaloka me cwir nyo oro otimme atura, ci man romo kelo pekki madongo adada.

Me labolle, tam i kom nam ma wiye omakke calo pee i Tung Kupoto Ceng me Antarctic. Jo mogo gitamo ni ka lobo omedde ki lyeti, ci kare mo bio ma pee ma oloo-ni pe dok bimakke. Man twero timme pien nam ma wiye omakke calo pee-ni tye calo kiyo ma dwoko dero pa ceng i polo. Ento, ka pee man woto ki loo, ci nam ma itere-ni nen ka maleng. Pi man, nam doko lyet, ma weko pee medde ki loo nio ka oloo ducu. Ka nam opong ki pii pien pee tye ka loo woko, man twero kelo can madit bot dano milion mapol.

Dano dong gutyeko kati ki pulan mogo me cobo peko ma lobo-ni tye iye. Pulan acel ma dong kibedo ka ketone i tic pi kare malac aye ni myero kinya lonyo kun bene ki ilo malo rwom me kwo pa dano labongo balo lobo. Adwogine obedo ningo?

Dano gitye ka medde ki tic ki lonyo me lobo-ni i cipid magwar adada ma pe larre. Tika kitwero timo gin mo? Lacayan mo acel owaco ni: “Wape ki ngec mo keken ma lubbe ki gwoko lobowa maber.” Gin ma tye ka timme-ni rwatte adada ki gin ma Baibul waco: “Pe tye ngat mo ma tye ki twero me loyo kwone.”​—Jeremia 10:23.

Kitungcel, Baibul miniwa gen ni Lacwecwa pe biye ni dano gubal lobo-ni ki pete tere ducu. I Jabuli 115:16, wakwano ni: “[Lubanga] omiyo lobo bot dano, ni gubed iye.” Ada, lobowa obedo ‘mic mo maber’ mua ki bot Wonwa me polo. (Yakobo 1:17) Lubanga tika twero miniwa mic ma tiyo maber pi kare mo manok keken ci dong balle woko? Pe wacel! Man nen ka maleng i kit ma Lubanga oyubo kwede lobowa-ni.

Buk me Acakki tito kore ki kore kit ma Lubanga ocweyo kwede lobo-ni ki diro. I acakkine, lobo “onongo tye nono, onyobbe woko atata, piny macol ocido [woko].” Ento, Baibul bene waco ni “pii”​—ma obedo gin ma pire tek pi kwo-ni​—onongo tye i lobo. (Acakki 1:2) Ci dong Lubanga owaco ni: “Wek lengo obed tye.” (Acakki 1:3) Man nyuto ni dero pa ceng ocako nen i lobo pi tyen mukwongo. I ngeye, kiloko i kom kit ma kicweyo kwede piny mutwo ki nam. (Acakki 1:9, 10) Lacen, “lum ocako twi i wi lobo, ki ginapita ma nyako nyiggi i kit kwagi acel acel, ki yadi ma nyako nyiggi” gutwi i wi lobo. (Acakki 1:12) Jami ma mitte pi kwo onongo dong gitye. Pingo Lubanga otute matek me cweyo lobo kumeno?

Lanebi Icaya oloko i kom Lubanga kun waco ni: “En ocako tic me keto lobo, ci otiyo otyeko, en omiyo ocung omoko matek kakare. En yam pe oketo lobo ci oweko woko kun onyobbe atata, en oketo ni dano twero bedo iye.” (Icaya 45:18) Labongo akalakala, yub pa Lubanga pi lobo tye ni dano gubed iye matwal.

Tye me cwer cwiny ni dano gubalo mic mamwonya ma Lubanga omiyo-ni. Ento, yub pa Lacwec peya olokke. Yam con, laco mo owaco ni: “Lubanga pe dano, ma twero loko goba; en pe wod pa dano, ma myero ongeng ki tamme. Ka dong owaco lok mo, ci pe bitiyone?” (Wel 23:19) Ki lok ada, ma ka weko ni dano gubal lobo, kare cok o ma Lubanga ‘bityeko jo ma tye ka balo lobo.’​—Niyabo11:18.

I Pwony me Wi Got, Yecu Kricito owaco ni: “Gitye ki gum [yomcwiny] jo ma mwol, pien gibileyo lobo doko megi.” (Matayo 5:5) I pwony acel-li, Yecu otito kit ma kibilaro kwede lobo-ni wek pe kibal woko. En ociko lulub kore ni guleg ni: “[Wek] Ker meri obin; giti gin ma imito i lobo kit ma gitiyo i polo.” Ada, Ker-ri bicobo yub ma Lubanga tye kwede pi lobo.​—Matayo 6:10.

 Ma lubbe ki alokaloka ma Ker-ri bikelone, Lubanga owaco ni: “Nen, aketo jami ducu doko nyen.” (Niyabo 21:5) Man mono te lokke ni Lubanga bileyo ka wang lobo man ki manyenne? Pe, Lubanga ocweyo lobo labongo peko mo keken. Ma ka meno, en ‘bityeko jo ma tye ka balo lobo-ni,’ ma man kwako gamente ma gitye ka loc kacel ki jo ma gicwakogi. Gamente magi kacel ki jo ma gicwakogi kibileyogi ki “polo manyen ki lobo manyen”​—ma obedo Ker pa Lubanga ma en aye gamente me polo ma biloyo jo ma kitgi atir i lobo kany.​—Niyabo 21:1.

Lubanga bidwoko lonyo me lobo kit ma naka yam onongo tye kwede wek omedde ki gwoko kwo. Ma lubbe ki gin ma Lubanga bitimone, laco jabuli ocoyo ni: ‘Igwoko lobo ci imiyo kot cwer iye, imiyo lobo ducu ceko cam mabup.’ Adwogine bibedo ni lobo bilokke doko paradic ma tye ki cam mabup, alokaloka me oro ki cwir pe bibalone, ki dong ma pire tek loyo, Lubanga bimiyowa mot.​—Jabuli 65:9-13.

Lyeli Mohandas Gandhi obedo latela dini i lobo India. Karanne ma nyinge Pyarelal , otito ni en owaco ni: “Lobo-ni tye ki kero me pito dano ducu ento pe cobo woro ma i cwiny dano.” Ker pa Lubanga bicobo pekki ducu ma i lobo-ni kun kelo alokaloka i cwiny dano. Lanebi Icaya otito ni i te loc me Ker-ri dano ‘pe gibitimo gin mo marac’ i kom luwotgi nyo i kom lobo. (Icaya 11:9) Ki lok ada, dano milion mapol ata ma gia ki i tekwaro ki kwo mapat pat gitye ka pwonyo lok i kom cik pa Lubanga. Gin gitye ka pwonyo kit me nyuto mar pi Lubanga ki luwotgi, kit me nyuto pwoc, kit me gwoko kabedo murumowa, kit me tic maber ki lonyo me lobo, ki dong kit me kwo i yo ma lubbe ki yub pa Lacwec. Gin gitye ka yubbe me kwo i paradic i lobo kany.​—Latitlok 12:13; Matayo 22:37-39; Jo Kolocai 3:15.

Ma lubbe ki kit ma Lubanga ocweyo kwede lobo ki polo, buk me Acakki dolo te lokke ni: “Lubanga oneno gin ma dong otiyo ducu, ci nen, tye mabeco twatwal.” (Acakki 1:31) Ki lok ada, Lubanga pe biweko dano gibalo lobo man mamwonya tutwal-li. Tye me yomcwiny me ngeyo ni anyim pa lobowa-ni tye i cing Lubanga Jehovah, Lacwecwa ma lamar-ri. En ocikke ni: “Jo ma kitgi atir gibicamo lobo, dok gibibedo iye matwal.” (Jabuli 37:29) Tute me bedo i kin “jo ma kitgi atir” ma gibikwo pi naka i lobo-ni.