NIHI babauu le sane nɛ tsɔɔ kaa a sɛu Yesu ngɛ juli enyɔ a kpɛti ngɛ sɛumi tso nɔ ɔ. (Mat. 27:35-38) Ni komɛ he we Baiblo mi munyu nɛ tsɔɔ kaa a dla Yesu nɔmlɔ tso ɔ nɛ a pu ngɛ yɔkɔ ko mi ɔ yi.​—Maak. 15:42-46.

Ni ko mɛ nɛ a tuɔ munyu kɛ siɔ Sane Kpakpa womi ɔmɛ tsɔɔ kaa nɔ ko nɛ a sɛu lɛ ngɛ tso nɔ ɔ, e sɛ nɛ a pu lɛ ngɛ yɔkɔ mi. Nimli nɛ ɔmɛ he ye kaa, ojo fiali nɛ a sɛu mɛ ngɛ tso nɔ ɔ, a guɔ blɔ kpa nɔ kɛ puɔ mɛ. Oposide ngmalɔ ko nɛ a tsɛ lɛ ke Ariel Sabar nɛ ngma womi nɛ ji Smithsonian magazine ɔ tsɔɔ nɔ́ he je nɛ ni komɛ susuɔ jã. E de ke: “Nɔ sɛumi ji tue gblami nɛ a kɛ haa ojo fiali. Ni leli komɛ tsɔɔ kaa Roma bi be bumi kɛ ha nihi kaa jã, nɛ́ a maa pu mɛ ngɛ yɔkɔ mi.” Roma bi suɔ kaa a ma pue ojo fiali a hɛ mi si. Lɔ ɔ he ɔ, a jeɔ a gbogboe ɔmɛ a he ngɛ sɛumi tso nɔ konɛ lohwe awi yeli nɛ a ba ye. Nɛ lɔ ɔ se ɔ, a sakeɔ nɔ́ nɛ piɛ ɔ kɛ fɔɔ muɔ ko nɛ a ngɔɔ nihi kaa jã a kɛ pueɔ mi ɔ mi.

Nihi nɛ a tsuaa si kɛ hlaa blema níhi a mi ɔ na nɔ́ kpa ko kɛ kɔ Yuda bi komɛ nɛ a gbe mɛ ɔ a wuhi a he. Ngɛ jeha 1968 ɔ mi ɔ, a na nyumu ko nɛ a sɛu lɛ ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi e wuhi. A na nɔ́ nɛ ɔ ngɛ Yuda bi a weku ko gɔ nɛ e kɛ Yerusalem he kɛ we ɔ mi. A na nɔ́ nɛ ɔ ngɛ yɔkɔ ko loo daka ko mi. Nane se ja wu ɔ piɛɛ nɔ ɔ wuhi nɛ a na a he. A kɛ plɛɛko nɛ e kami maa pee kaa sɛntimita 11.5 lɛ ka e nane se ja wu ɔ kɛ wo tso he. Sabar de ke: “Nyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Yehochanan nane se ja wu nɛ a na a nɛ. Enɛ ɔ yeɔ odase kaa nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ke a pu Yesu ngɛ yɔkɔ mi ɔ ma nyɛ maa pee anɔkuale. Nihi nɛ a sɛu mɛ ngɛ Yesu be ɔ mi nɛ Roma bi ɔmɛ ngmɛ blɔ nɛ a pu mɛ ngɛ Yuda bi a kusumi nya a he nɔ hyɛmi nɔ́ kake ji Yehochanan nane se ja wu ɔ nɛ a na a nɛ.”

Yehochanan nane se ja wu ɔ nɛ a na a, ha nɛ nihi ná juɛmi ekpaekpa ngɛ bɔ nɛ a sɛu Yesu ha a he. E ba pee heii kaa a pu ojo fiali komɛ nɛ a sɛu mɛ ɔ, se pi kaa a sake a gbogboe ɔmɛ ngɔ pue he ko kɛkɛ. E ngɛ heii kaa nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ke a dla Yesu gbogboe ɔ nɛ a pu lɛ ngɛ yɔkɔ kpakpa ko mi ɔ ji anɔkuale.

E sa kadimi kaa Yehowa gba kaa a maa pu Yesu ngɛ niatsɛ ko yɔkɔ mi. Nɔ ko nɔ ko be nyɛe maa tsi Mawu Munyu ɔ nya nɛ e ko ba mi.​—Yes. 53:9; 55:11.