Слер билереер бе?
Израиль албаты Египетте кулдар болгон деп, Агару Бичикте айдылганына тӱӱкиде кандый керелер бар?
Агару Бичикте айдылганыла, мадианитяндар Иосифти Египетке апарган кийнинде Иосифтыҥ адазы, Иаков, бастыра билезиле Ханааннаҥ Египетке кӧчӱп барган. Анда олор Гесем деген јерде токтой берген. Бу јер Нил деп сууныҥ Средиземный талайга кирген јеринде болгон (Баш. 47:1, 6). Египтяндар Израиль албатыныҥ тӱрген кӧптӧп, «там ла кӱчтӱ болуп баратканын» кӧрӱп, коркый береле, олорды кулдар эдип алган (Чыг. 1:7—14).
Кезик критиктер бу учурал чын ла болгон деп бӱтпей јат. Је јебрен Египетте кулдардыҥ тоозында семиттер * база болгон деп керелер бар.
Керелердиҥ бирӱзи — Египеттиҥ тӱндӱк јанында археологтордыҥ тапкан јебрен јурттары. Джон Бимсон деген библеисттиҥ айтканыла, бу јерде семиттердиҥ 20 кире јурттары табылган. Египтолог Джеймс Хоффмайер айдат: «Б. э. озо 1800—1540 јылдарда Египетке Кӱнбадыш Азиянаҥ семит албатылар кӧчӱп туратан... Бу ӧй Башталганы деген бичикте айдылганына ла ол ӧйдиҥ айалгазына, ӧскӧртӧ айтса, Авраам, Исаак ла Иаков патриархтардыҥ ӧйине келижип јат».
Египеттиҥ тӱштӱк јанында табылган папирус Средний царство деген периодко (б. э. озо 2000—1600 кире јылдар) келижип јат — бу дезе, керелердиҥ база бирӱзи. Бу папируста тӱштӱк Египеттиҥ айылдарыныҥ бирӱзинде иштенген кулдардыҥ ады-јолдоры бичилген. Бу кулдардыҥ 40-нӧҥ ажыра кижизиниҥ ады-јолы — семиттердиҥ. Олор курсак аскан, бӧс эткен, оноҥ до ӧскӧ уур иш эдип туратан. Джеймс Хоффмайер мынайып айдат: «Фиваиданыҥ [Египеттиҥ тӱштӱк јаны] тураларыныҥ јӱк бирӱзинде 40-нӧҥ кӧп семит иштеген болордо, бӱдӱн Египетте, анчада ла Нил деп сууныҥ Средиземный талайга кирген јеринде, олордыҥ тоозы оноҥ кӧп болгон болор».
Дэвид Рол деп археолог кезик кулдардыҥ ады-јолдоры «чек ле Библиянаҥ алынган ошкош» деп бичийт. Темдектезе, папируста туштап турган ат-јолдордыҥ кезиги Иссахар, Асир ле Шифра деп библиялык аттарга тӱҥей (Чыг. 1:3, 4, 15). «Будезе, Израиль албаты Египетте чыннаҥ ла кулдар болгонын керелейт» — деп, Дэвид Рол айдат.
Джон Бимсон мындый тӱп-шӱӱлте эдет: «Израиль албаты Египетте кулдар болгоны ла Египеттеҥ чыгып јӱргени керегинде Агару Бичикте айдылганы бир јазык јок тӱӱкилик керелерге тӧзӧлӧнип јат».
^ 4 абз. «Семит» деген сӧс Сим деп кижиниҥ адынаҥ барган. Сим Нойдыҥ ӱч уулыныҥ бирӱзи болгон. Симнеҥ Аравия јериниҥ албатылары — эламитяндар, ассириецтер, халдейлер, еврейлер, сириецтер ле оноҥ до ӧскӧ албатылар таркап барган.
