1-3. 1) ¿Kawkinsa familiar jan waltʼayirinakax utjaspa? 2) ¿Familiar jan walinakat jarkʼaqañatakix kunjam amuytʼanïpxañapas awk taykanakaxa?

 JALLUW wal purintaski, ukäñkamasti escuela sarañatakiw wawax wakichasiski. ¿Kun lurañas wakisispa? ¿Ukhamak khitanukuñax walikïspati? ¿Jan ukax walja isimpich jan unxtirjam isintaysna? Chiqpachansa, janiw ukhamak khitanukuñas ni walja isimpi isintayañas wakiskaspati. Jan ukasti kunjamatsa jallut jarkʼaqasispa ukatakjam isthapiyañaw wakisispa.

² Niya ukhamarakiw awk taykanakax familiar jan walinakat jarkʼaqañatakix amuytʼasipxañapa, kunayman jan walinakaw utji; anattʼañanakasa, televisionasa, radiosa, escuela wawa masinakas jan walinakaruw puriyapxaspa. Yaqhip awk taykanakax janiw wawanakar uka jan walinakat jarkʼaqirjamäpkiti. Ukat yaqhipasti, uka jan walinak uñjasax janirakiw wawanakaparux kunsa lurayañ munxapxiti, ukatwa wawanakax sinti jarkʼatjam amuyasipxaspa. Ukampis ¿kunatï askïki ukarjam wawanakar yatichsnati?

³ Jïsa. Wawanakar jan jarkʼaqañax janiw walïkiti, jan walinakar puriñaw utjaspa, ukat sinti jarkʼxäsiñas janirakiw walïkiti (Eclesiastés 7:16, 17). Ukhamax ¿kunjamatsa awk taykanakax wawanakar sum jarkʼaqapxaspa? Kimsa tuqit amuytʼañäni: Kunsa yatiqapxi, kunjam wawanakampis sarnaqapxi ukat kunan anattʼañs yatipxi, ukanakat amuytʼañäni.

4. ¿Wawanakar yatichañ tuqitxa kunjamsa awk taykanakax amuyapxañapa?

⁴ Cristiano awk taykanakax wal wawanakan yatiqañapxa  munapxi. Liyiñsa, qillqañsa, parltʼasiñsa, jan ukax kuna jan walinakar saykatañsa escuelanwa wawanakax yatiqapxi. Amuytʼañsa yatiqapxarakiwa. Escuelan yatichapki ukanakax aka jan wali tiemponakan sarnaqañwa wawanakar yanaptʼaspa. Ukatxa mä irnaqäwina sum irnaqapxañapatakiw yatichapxaraki (Proverbios 22:29).

5, 6. ¿Kunjamatsa wawanakax escuelanxa jan walinak yatiqapxaspa?

⁵ Ukampisa, wawanakasax jakäw tuqit jan suma amuytʼan wawanakampiw jikisipxarakispa. Sañäni, ¿wayn tawaqjam sarnaqañ tuqitsa, qʼañu luräwinak tuqitsa kuna amuyunïpxisa? Nigeria markanxa, mayn maynimpi sarnaqir mä jan wali imillaw yatiqir masinakaparux uka tuqit yatichiritayna. Jan walïtap yatkasasa wali sum imill masinakapax yatiqapxatayna, qʼañu luräwinak tuqit parlir qillqatanakampiw uka imillax yatichiritayna. Yaqhipax iyaw sasaw ukham sarnaqapxäna. Ukham sarnaqasax maynix usuriptataw uñjasïna, ukat uka wawar jiwayasin purakat jaqsuñataki jan walinak lurasaw jiwañar puritayna.

⁶ Ukampis uka tuqitxa, janiw wawa masinakapaki jan wal yatichapkiti, jan ukasti yatichirinakaw jan  sum qhanañchapkiti, ukax llakkañawa. Ukatwa awk taykanakax llakisipxi, wawanakar uka tuqinakat escuelan yatichasaxa, janiw sarnaqañ tuqitsa, lurañanak phuqañ tuqitsa sum yatichapkiti. Mä warmix tunka payan marani imill wawanïnwa, jupax akham sänwa: “Utaj jakʼanxa walja yupaychäwinakaw utji, nayra sarnaqäwinaksa janirakiw armapkiti. Ukampis uka chiqankir colegionxa jan wawanïñataki preservativo satäkis ukwa lakirasipki” sasa. Uka jiskʼa imill wawaparuw yuqall masinakapax jan walinak arxayapxatayna, uk istʼasax awk taykax wal llakisipxi. ¿Kunjamsa awk taykanakax jan walinakatxa familiar jarkʼaqapxaspa?

7. ¿Wawanakan jan walinak jan yatiqapxañapatakix kun lurañas wakisispa?

⁷ ¿Ukhamax janit wawanakax imill wawas yuqall wawas kunjam cuerponïpxisa uka tuqit yatipxañapäki? Yatipxañapawa. Awk taykanakaw yatichapxañapa (Proverbios 5:1). Awk taykanakax janiw wawanakapampix uka tuqit parlañxa munapkiti, walja chiqanakan ukhama. África markankir mä tatax akham sänwa: “Janiw África markanxa uka tuqit parlapxirïkti” sasa. Ukanak yatichatax jan walinak lurañwa munxapxaspa sasaw yaqhip awk taykanakax sapxi. Ukampis ¿Diosax kamspachasa?

8, 9. Imill wawa tuqitsa yuqall wawa tuqitsa, ¿kuna wakiskirinaksa Bibliax yatichi?

⁸ Imill wawas yuqall wawas kunjamäpxis uka tuqitxa sum parlañax walikïskiwa, ukwa Bibliax sum qhanañchi. Israel markanxa Diosan kamachinakap istʼañatakix taqiniw tantachasipxañapäna, ‘wawanakas’ ukankapxañaparakïnwa (Deuteronomio 31:10-12; Josué 8:35). Imill wawas yuqall wawas kunjam cuerponïpxis uka tuqitxa wali sum Leyinakax qhanañchäna; phaxsi wilatsa, chacha jathatsa, jan jaqichatäkasin ikintasiñatsa, jaqichatäkasin yaqhampi ikintasiñatsa, chacha pura jan ukax warmi pura qʼañu lurañanakatsa, mä familiarampi kutisiñatsa,  uywanakampi jan walinak lurañatsa sum qhanañchäna (Levítico 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Deuteronomio 22:22). Uka yatichäwinak liyiñ tukuyatarux wawanakax wal awk taykanakaparux jisktʼapxpachäna.

⁹ Proverbios 5, 6 ukat 7 jaljanakanxa kunatsa qʼañu luräwinakax jan walïki ukwa qhanañchi, mä munasir awkin iwxanakapjamawa. Awisaxa uka jan walinak lurañax wali sumäkaspas ukhamaw sasaw uka qillqatanakanxa qhanañchasi (Proverbios 5:3; 6:24, 25; 7:14-21). Ukampis janiw walïkit siwa, jan walinakaruw puriyistaspa, ukat kunjamatsa wayn tawaqunakax uka jan walit jaltapxaspa uksa yaticharakiwa (Proverbios 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27). Ukham juch lurañax kunatsa jan walïki ukat jaqichatäxasin chacha warmjam sum munasiñas kunja askirakisa ukwa qhanañcharaki (Proverbios 5:15-20). Uka qillqatanakatwa awk taykanakax yatiqasipxañapa.

10. ¿Chachas jan ukax warmis kunjamäpxis uka tuqit chiq yatisax kunatsa wawanakax qʼañu luräwinak jan lurapkaspa?

¹⁰ ¿Uka yatichäwinakax jan walinak lurañatakit wayn tawaqunakar wiyti? Janiwa; jan ukasti Bibliax akham siwa: “Aski jaqinakan chʼikhi kankañapaw qhispiyi” sasa (Proverbios 11:9). ¿Akapachan jan wali yatichäwinakax utjki ukanakat wawanakamar qhispiyañ muntati? Mä awkix akham sänwa: “Wawanakarux jiskʼatpachwa uka tuqit wali qhana arunakampi yatichapxta. Ukhamasti yaqha wawanakar uka tuqit parlaskir istʼasax janiw mayja amuyapkaniti. Jupanakax sum ukanak yatxapxi” sasa.

11. ¿Kunjamsa jukʼat jukʼata wawanakar awk taykax yatichapxañapa kunjamäpxis imill wawas yuqall wawas uka tuqitxa?

¹¹ Kunjamtï nayra yatichäwinakan uñjktanxa, jiskʼäskipanwa wawanakar uka tuqitxa yatichañasa. Yuqall wawjamas jan ukax imill wawjamas kunsa lurapxañapa ukwa tiempompix awk taykanakax wawanakar yatichapxañaparaki ukat kuns jan lurapxañapäki uksa yatichapxañaparakiwa. Kuna chiqanakas cuerponxa jan  uñjasiñapäki ukanakatxa panpachaniw wawanakar yatichapxañapa, janiw yaqhax ukanak llamktʼapxañapäkis ni uñjapxañapäkisa, janirakiw ukanakat jan wal parlañas wakiskaspati. Wawanakax jachʼäxapxi ukhaxa, kunjamsa mä chachampi mä warmimpix wawanïpxi uk qhanañchañaw wakisirakispa. Ukat kunapachatï niya qʼaxu wayn tawaqüñ qalltxapxi ukhaxa, cuerpopax kunjamäxanis ukanak sum yatxapxañaparakiwa. Kunjamtï 5 yatichäwin uñjktanxa, wawanakaruw jan walinak lurapxi, ukhamax uka jan wali jaqinakat yatiñax jarkʼaqarakispawa (Proverbios 2:10-14).

12. ¿Kuna jan wali amuyunaksa escuelanakan yatichapxi?

¹² Maysa tuqitxa kunayman kʼarinakwa yatiqañ utanakanxa yatichapxi, ukhamax ukanak chiqañchañatakixa awk taykax wakichatäñapawa, jaqix monot jutatätanwa sasaw yatichapxi, ukat marka tuqit saytʼasiñsa yatichapxarakiwa, jaqinakan ukham amuyunakapwa yatichapxi, ukanakax janiw chiqäkiti (1 Corintios 3:19 uñxatasaxa Génesis 1:27; Levítico 26:1; Juan 4:24; 17:17 uñxatarakïta). Jachʼa yatiqañ utanakar sarañax wali askipuniw sasaw escuelanakan yatichirinakax sapxi. Ukax sapa maynitäkchisa, yaqhip yatichirinakax ukham jachʼa yatiqañ utanakar sarasakiw suma jakasiñxa jikxatsna sasaw sapxi * (Salmo 146:3-6).

13. ¿Wawanakax escuelar sarapki ukhaxa kunjamsa jan wali amuyunakat awk taykax chiqañchapxaspa?

¹³ Uka jan wali yatichäwinak wawanakar chiqañchañatakixa, kunsa yatiqasipki ukwa awk taykanakax sum yatipxañapa. Ukhamasti utanwa wawanakarux yatichapxañaparaki. Wawanakapan sum yatiqapxañapwa awk taykanakax munapxañapa. Escuelat purinxapxi ukhaxa  parltʼasipxañapapuniwa. Kunjamsa yatiqasipki, yatiqañ utanxa kunas jupanakataki wali aski, kunas wali chʼamaraki ukanak jisktʼañaw wakisispa. Tareanakap uñxatañasa, notanakap uñxatañas ukat examenan waltʼayaskit janicha uk yatxatañasa wali askiwa. Wawan yatichiripar uñtʼañas askirakiwa, ukat kuntï jupar yanaptʼañatakix lurirjamäktan uk lurañ munataswa yatichirix yatiñaparaki.

14. ¿Kunatsa wawanakax suma masinak ajllipxañapa?

¹⁴ Wawanakax kuna jan walsa lurapxi jan ukax arsupxi ukhaxa, “¿kawkins uk yatiqta?” sasaw walja awk taykanakax wali muspharat wawapar jisktʼapxi. Chiqpachansa kawkir wawa masinakapatï jichhaki escuelar jan ukax uta jakʼaru qamir jutapxi ukanakatwa yatiqasipxi. Wayn tawaqüskañänis jan ukax jilïrïxañänisa, khitinakampis chikachastan ukarjamapuniw sarnaqtanxa. Apóstol Pablox akham sänwa: “Jan sallqjayasipxamti. [...] Jan wali jaqinakampi sarnaqañax suma luräwinaka chhaqhayañawa” sasa (1 Corintios 15:33; Proverbios 13:20). Wayn tawaqunakax masinakapan kun luram satas lurapxakiwa. Awisax payachasiñ yatipxi, ukat masinakapar kusisiyañ laykux taqi kunwa lurapxaspa. Ukatwa suma masinak ajlliñax wali askixa.

15. ¿Awk taykax kunjamsa masinak ajlliñxa wawanakar yanaptʼapxaspa?

¹⁵ Kunjamtï awk taykanakax yatipkixa, wawanakax jan wali masinakampiw sarnaqapxaspa, jupanakar iwxtʼañax wakisipuniwa. Khitimpis sarnaqani ukxa janiw awk taykax ajllipxañapäkiti, jan ukasti amuytʼayañaw wakisi, jachʼäxapxi ukhaxa kunjam masinakampis sarnaqapxani ukxa sum amuyasxapxañapawa. Nayraqatxa Jehová Diosaruw munasipxañapa, ukat kunatï Diosatakix walïki uk lurañwa munapxañaparaki (Marcos 12:28-30). Ukat khitinakatï kunsa chiqap lurapki, khuyaptʼayasirïpxi, amuytʼanïpki ukat suma jaqïpki ukanakar  sum uñjañwa yatiqapxañaparaki. Ukham jaqinakatwa Bibliax parli, ukhamax familian Bibliat yatiqasaw ukham jaqinakar uñtʼañxa wawanakar yatichasma, ukatxa khitinakas jilat kullakanak taypitxa ukham jaqïpxaraki uk amuytʼayañamawa. Awk taykax ukhamarakiw masinakap ajllipxañapa, ukhamatwa wawanakax yatiqasipxarakispa.

16. ¿Wawanakax khitinakampis sarnaqasipki ukxa kunjamsa awk taykanakax uñjapxañapa?

¹⁶ ¿Wawamax khitinakampis sarnaqi uk yattati? ¿Janit utar irpaniñapax wakiskaspa? Uka masinakapat yaqha wayn tawaqunakax kamsapxisa uk jisktʼañaw wakisirakispa. ¿Suma sarnaqirit uñtʼatäpxiti, jan ukax jan wali sarnaqirit uñtʼatäpxicha? Ukhamax jan wali sarnaqirit uñtʼatäpxchi ukhaxa, kunatsa jupanakamp sarnaqañax jan walïkaspa ukwa wawanakar amuytʼayañasa (Salmo 26:4, 5, 9-12). Ukat wawax mayja sarnaqxani, jan walinak parlxani, isipas mayjäxarakini ukhaxa, khitinakampis sarnaqaski uka tuqit parltʼañaw wakisispa. Jan walinakar apiri masinakampiw sarnaqaskaspa (Proverbios 13:20 uñxatarakïta).

17, 18. ¿Awk taykanakax kunjamsa wawanakapar jan wali masinakat amuyasiñ yanaptʼapxaspa?

¹⁷ Ukampis janiw wawanakarux jan wali jaqinakamp sarnaqañ tuqitaki yatichañasäkiti. Jan ukasti suma jaqinakar jikxatañ yanaptʼañasarakiwa. Mä awkix akham sänwa: “Kunas askïspa ukpunwa thaqhapxta. Escuelan pelot anatañ utjäna ukhaxa wawajaruw ukan anatayañ munapxäna, awk taykjamax panpachaniw jupamp quntʼasisin amuytʼayapxta kuna jan walinakas utjaspa uka tuqita: jan wali jaqinakampiw chikachasispäna. Ukatxa taman utjkixa uka waynanakampiw anatir saräta sasaw sapxta. Ukhamatwa wawar jan walinakat jarkʼaqapxta” sasa.

¹⁸ Amuytʼasir awk taykanakax suma masinak jikxatañwa wawanakapar yanaptʼapxi, ukatxa janiw jan walinak lurasax kusistʼapkiti. Ukampis kusistʼañatakix kun  lurañas wakisispa uk amuytʼañax chʼamakiw yaqhip awk taykanakatakixa.

19. Familian kusistʼañax walikïskiwa, ¿Biblian kuna yatichäwipas uk uñachtʼayistu, ukat khitis ukham lurarakïna?

¹⁹ ¿Kusistʼañax jan waliw sasat Bibliax yatichi? Walikïskiw siwa. ‘Laruñ horasa’ * anattʼañ horasas’  utjarakiwa sasaw yatichi (Eclesiastés 3:4, NM). Israel markanxa nayrax kunaymaninakwa kusistʼañatakix lurapxirïna; musicanak ischʼukipxirïna, thuqhupxirïna ukat anattʼapxirïna ukhamawa. Jesucristox mä jaqichasïwimpir ukat Mateo apostolan wakichat ‘mä jachʼa manqʼäwimpiruw’ saratayna (Lucas 5:29; Juan 2:1, 2). Jesusax janiw uka luräwinakarux janiw walïkiti sasax siskänti. Utasanxa lartʼasiñas kusistʼañas janiw juchäñapäkiti.

20. ¿Familiataki mä kusistʼäwi ajllkasaxa kunsa awk taykanakax amuyapxañapa?

²⁰ Jehová Diosax ‘wali kusisir Diosawa’ (1 Timoteo 1:11, NM). Ukhamasti Jehová Diosar yupaychañax kusisiñwa churistaspa, janiw kusisiñ apaqañapäkiti (Deuteronomio 16:15 uñxatarakïta). Wawanakax kun lurañs munapxakiwa, janirakiw qaripkisa, ukhamax anattʼañax jupanakatakix wakisipuniwa. Kusistʼañatakix wali amuyump ajlliñäni ukhaxa janiw aliqakix laruskañäniti. Ukat kusistʼasarakiw wawanakax kun lurañasa yatiqapxaspa, amuytatasipxaspasa. Awkiw kunatix familiataki munaski ukanakxa waktʼayañapa, kusistʼañ tuqitsa ukhamaraki. Ukampis janirakiw ukaki luraskañax wakiskaspati.

21. ¿Jichhürunakanxa kuna jan walinakas kusistʼañ tuqinxa utji?

²¹ Aka “qhipa” jan wali urunakanxa ‘pachpa munañanakapakwa jaqinakax thaqhasipki Diosan munañat sipansa’ kunjamtï Diosan Arupax siskäna ukhama (2 Timoteo 3:1-5). Jupanakatakix kusistʼañax nayrankapuniwa. Uka tuqitxa kunaymaninakwa aljañatakix uñstayapxi, ukhamatwa kunatix chiqpachapuni askïki ukxa qhipar apanuksna. Ukampis walja anattʼañanakasa uñtasiñanakasa jan walinakaruw jichhürunakan wiyti; qʼañu luräwinakaru, nuwasiñanakaru, jan wali qullanakampi qulljasiñanakaru, ukham yaqha jan walinakaruw wiytapxi (Proverbios 3:31). ¿Ukham jan wali kusistʼañanakatxa kunjamsa wawanakar jarkʼaqsna?

22. ¿Awk taykanakax kunjamsa wawanakar yanaptʼapxaspa suma kusistʼañanak ajlliñxa?

 ²² Awk taykanakax janiw wawanakapar taqi kun lurayapxañapäkiti, mä arunxa janiw jan walinak lurayapxañapäkiti. Ukatxa kuna kusistʼañas jan walïki ukxa uñtʼapxañaparakiwa ukat qhawqha tiempos anattʼañapa uksa yatiñaparakiwa. Wawanakar ukham sum yatichañatakix tiempow munasi, chʼamachtʼasipxañapawa. Amuytʼañataki: pä wawani mä awkixa akwa amuyäna, jilïrix mä radio ischʼukiñwa yatintäna. Ukhamasti irnaqäwir carropat sarkasaw mä urux uka radio istʼäna. Walja kutiw thakin saytʼäna kuna arunakas uka musicanakan uñsti uk qillqtʼasiñataki. Mä jukʼampirusti panpacha wawapampi quntʼasisaw kuntï istʼkäna uka  tuqitxa parltʼäna. Akham jisktʼanakampiw amuytʼayäna: “¿Jumanakax kamsapxtasa?” sasa jisktʼasinxa wali amuyumpiw wawanakapar istʼäna. Uka tuqinakat Bibliampi sum amuytʼayataxa janiw mayampsa uka radio istʼxapxäti sasaw wawanakax sapxäna.

23. ¿Kunjamsa wawanakar jan wali kusistʼañanakat jarkʼaqsna?

²³ Wawanakax kuna musicanaksa istʼapxi, kunsa televisionan uñchʼukipxi, kuna videonaksa peliculanaksa uñjapxi, kuna libronaks liyipxi ukanakxa sumwa amuytʼasir awk taykanakax yatipxi. Uka musicanakan kuna tuqitsa parli, papelapan kamsisa, radionsa televisionans uka musicat kamsapxisa, ukanakxa sum yatxatapxi. Jichhürunakanxa kunayman jan wali kusistʼäwinakaw wayn tawaqunakatakix utji, muspharkañawa. Uka jan walinakat wawanakar jarkʼaqañ muniri awk taykanakax iwxtʼapxapuniwa, Bibliampi ukat Bibliat apstʼat qillqatanakampiw amuytʼayapxi *. Kunapachatï awk taykanakax wali amuyumpi wawanakar jan walinakat jarkʼaqapxapuni ukhaxa wali askinakwa familian jikxatapxaspa (Mateo 5:37; Filipenses 4:5).

24, 25. ¿Kunjamatsa mä familianxa taqinis kusistʼapxaspa?

²⁴ Ukampis janiw jan wali kusistʼañanakataki wawanakar jarkʼaqañasäkiti, jan ukasti jukʼampinakaw utjaraki. Jan walinak apanukusax askïki uk lurxañaw wakisispa, jan ukhamäkanixa inas wawanakax yaqha jan walinak lurxapxchispa. Cristiano walja familianakax taqpachaniw kusistʼañ yatipxi, inas jayanak uñjtʼirisa, jan ukax qamartʼirisa sarapxirïchi, jan ukax familiaranakampi manqʼa phaytʼasipxirïchi, ukat jayankir familiaranakarus jan ukax munat masinakarus tumptʼir sarapxirïchi, ukatxa inas taqpachani anattʼiris jan ukax tʼijunaqtʼiris sarapxarakirïchi, ukanakwa walja familianakax wali  kusisit amtasipxi. Yaqhip familianakax jachʼat liytʼasarakiw kusistʼañ yatipxi. Ukatxa lartʼasiñjam sarnaqäwinak tuqit parltʼasiñwa yaqhip familianakax yatipxaraki. Kunatï maynitakixa wali sumäki ukwa yaqhipax lurapxaraki, inas kʼullu khithuñ munapxchispa, jan uka yaqha ukhamanaka, ukat yaqhipasti siku phusañ jan ukax yaqhanak yatiqapxaraki, pintañsa yatiqapxarakiwa, ukat Diosan luratanakapat yatiqirinakas utjarakiwa. Wawanakax ukham wali sumanak lurasaw akapachan utjki uka jan walinakatxa jithiqtapxaspa, ukat kusistʼañax janiw mä chiqan quntʼasin ischʼukiñakïkisa ni uñchʼukiñakïkisa, uk amuyasipxañasarakiwa. Maynix kuns luri ukhaw jukʼamp kusisiñ yati, janiw aliq ischʼukisakis uñchʼukisakis wal kusisksnati.

²⁵ Familiaranakampi jan ukax munat masinakampi mä utan tantachtʼasiñaw wali askirakïspa. Wali amuyumpi waktʼayasini, janirak sinti waljanïkaniti, jukʼa tiempokirakïni ukhaxa aliq kusistʼañat sipansa wali askipunïspaw wawanakatakixa. Ukhamatwa jilat kullakanakarux jukʼampi yatisipxaspa (Lucas 14:13, 14; Judas 12 uñxatarakïta).

26. ¿Kunas familiar jan walinakat sum jarkʼaqañxa yanapistani?

²⁶ Chiqpachansa familiar akapach jan walinakat jarkʼaqañax wali chʼamawa. Ukampis munasiñax familian utjani ukhaxa jan walinakar atipsnawa. Munasiñax utjani ukhaxa familian jakasiñax sumäniwa, parltʼasiñas wali sumarakïniwa, ukaw wawanakar jan walinakat jarkʼaqañatakix munasi. Ukatxa Jehová Diosar munasiñasarakiwa, ukaw jukʼamp askixa. Uka kasta munasiñax familian utjani ukhaxa, wawanakax janiw Jehová Diosar llakisiyir jan walinak lurañxa munapkaniti. Maysa tuqitxa, Jehová Diosar munasir awk taykanakax Jupjamäñwa munapxarakini, munasiri, amuytʼasiri, jan sinti qhuruchasiri janirak jan walinaksa  ukhamak uñchʼukiri ukham suma jaqïñwa munapxarakini (Efesios 5:1; Santiago 3:17). Ukhamatwa wawanakatakix Jehová Diosar yupaychañax askirakïni, janiw jan walinakat jarkʼañakïkaspas jan ukax kusisiñat jarkʼañakïkaspas ukham uñjapkaniti, janirakiw jankʼaki sarxañas walïkaspa ukham amuyapkaniti. Jan ukasti, Jehová Diosar yupaychañax wali kusisita suma jakasiñawa, ukwa amuyapxani.

27. ¿Kunjamsa familianakax akapachar atipjapxaspa?

²⁷ Kawkir familianakatï Jehová Diosar luqtasa mayachtʼata ukat wali amuyumpi jakasipki uka familianakaxa akapach jan walinakapampi jani ‘qʼañuchayasiñatakiwa’ chʼamachasipxi, ukatxa Jehová Diosaruw wal kusisiyapxi (2 Pedro 3:14; Proverbios 27:11). Jesusax kunjamtï Supayan apnaqat akapachar wal saykatkänxa ukhamarakiw uka familianakax sarnaqapxi. Janïr aka Uraqin lurañanakap tukuykasax akham sasaw jupax säna: “Nayax akapacharux atipjtwa” sasa (Juan 16:33). ¡Familiasampix ukhamwa akapachar atipjañasaraki, ukatxa wiñayaw wali sum jakasiñäni!