1. ¿Kunatsa angelanakat yatiñaxa wakispacha?

 MAYNIRU sum uñtʼasinxa familiapsa uñtʼaraktanwa. Ukhamarakiwa, Jehová Diosar sum uñtʼañatakixa alaxpachankiri familiapxa uñtʼañasarakiwa. ¿Familiapankirinakax Jehová Diosan munañapxa lurapxpachati? ¿Nayrax jaqinakar yanapapxiripachänati? ¿Jiwasanakaru yanaptʼapxistaspati? Ukhamächi ukhaxa, ¿kunjamsa yanaptʼapxistaspa?

2. ¿Angelanakaxa khitin luratasa, ukat qhawqhanïpxisa?

² Biblianxa walja kutiwa angelanakxat qillqataxa. Uka angelanakxata jukʼampi yatxatañäni. ¿Khitis uka angelanakaru lurpachäna? Colosenses 1:16 siwa: “Jupa [Jesucristo] tuqirakwa Diosax luri taqi kunatix alaxpachansa akapachansa utjki ukanakxa” sasa. Ukhamasti, Diosawa jilïri Yuqapampi taqi angelanakaru mayat mayat luratayna. ¿Qhawqha angelanakas utjpacha? Waranq waranq angelanakaw utji, ukat taqinisa wali chʼamanïpxiwa siw Bibliaxa (Apocalipsis 5:11).

3. ¿Angelanakatxa Job 38:4-7 jiskʼa tʼaqaxa kamsistusa?

³ Kunapachatï Jehová Diosaxa aka Uraqi lurkäna ukhaxa ‘alaxpachankir servirinakaxa kusisipxänwa’ siw Diosan Arupaxa (Job 38:4-7). Ukhamaxa janïra aka Uraqisa ni jaqisa utjkäna ukhawa angelanakaxa utjxapxatayna, ukwa Job qillqatax qhanañchistu. Ukat jiwasanakjama ‘kusisirïpxarakiwa’.  Taqi angelanakawa mä familiaki Jehová Diosaru yupaychapxiritayna.

4. ¿Kamsapxpachasa angelanakaxa kunapachatï jaqinakax sum sarnaqapxi, ukat jan walinak lurapxi ukhaxa, uka tuqitxa kamsisa Bibliaxa?

⁴ Nayra awk taykasax inuqatapkäna ukhaxa, jaqinakana suma jakasipxañanakapwa angelanakaxa munapxäna, ukatxa Diosan amtanakap phuqasiñapwa munapxarakïna (Proverbios 8:30, 31; 1 Pedro 1:11, 12). Ukampisa, niya taqi jaqinakawa, munasir Inuqiriparuxa jan luqtañ munxapxänti, ukxa chiqa chuyman angelanakaxa uñjasipkarakïnwa. Ukatxa wal llaktʼasipxpachäna. Maysa tuqitxa, “kusisiñax Diosan angelanakap taypinx utji[w]a” kunapachatï maynikis Jehová Diosaru kuttʼxi ukhaxa (Lucas 15:10). Diosan yupaychirinakapax suma sarnaqasipxaspa ukwa jupanakax munapxi. Ukatwa Uraqinkiri yupaychirinakaparu yanaptʼañataki ukat chuymachañataki Diosaxa angelanakaparu khitanirïpachanxa (Hebreos 1:7, 14). Jichhax uka tuqita mä qhawqha uñjañäni.

5. ¿Khitinakarus angelanakax yanaptʼapxäna?

⁵ Kunapachatï Sodoma ukat Gomorra sat markanakankiri ñanqha jaqinakaru Diosax tʼunjkäna ukhaxa, Diosar yupaychir Lot chachampiru ukat phuchanakapampiruxa pä angelanakawa qhispiyatayna (Génesis 19:15, 16). Ukat qhipa maranakanxa, Daniel profetaruwa leonanakan uyuparu uñisirinakapaxa jaquntapxatayna, ukat leonanakaxa janiw kunsa juparux kamachkataynati. Ukat jupaxa akham siwa: “Nayan Diosaxax angelapwa khitani, juparakiw leonanakan lakapsa jistʼanti jan nayaru kuna ñanqhsa luraskañapataki” sasa (Daniel 6:22). Ukatxa, nayra patak maranakanxa mä angelaw apóstol Pedroruxa carcelat apsutayna (Hechos 12:6-11). Kunapachatixa, Jesusax aka Uraqina Diosan munañapa lurañ qalltkäna ukhaxa, mä  angelarakiwa juparux yanaptʼatayna (Marcos 1:13). Ukat jiwañap jakʼankxäna ukhaxa “mä angela[w] uñstäna juparu chʼamañchañataki” (Lucas 22:43). Ukapachaxa, ¡uka angelan arunakapaxa Jesusarux wali chʼamañchpachäna!

6. 1) ¿Kunjamsa angelanakaxa Diosan markaparu yanaptʼapxi? 2) ¿Kuna jisktʼanakatsa jichhax yatxatañäni?

⁶ Jichhürunakanxa janiw uka angelanakaxa uñjatäxiti, Jehová Diosan Uraqxankiri yupaychirinakaparux janirakiw uñstxapxiti. Ukampisa, Jehová Diosan markaparuxa yanaptʼasipkakiwa, ajayu tuqita kunanakatï aynachtʼayirjamäki ukanakatxa jankʼakiw jarkʼaqapxi. Bibliax akham siwa: “[Jehová] Tatitun angelapaw iyawsirinakarux uñjaski, Tatitur waqaychirinakarusti imaskaraki[w]” sasa (Salmo 34:7). ¿Kunatsa aka arunakaxa wal chuymachistaspa? Kunattixa ñanqha ajayunakaw utji, tukjañwa munistu. ¿Khitinakäpxisa? ¿Kawkits jutapxpacha? ¿Jiwasanakar jan waltʼayañatakixa kunsa lurasipki? Jaqinakaxa aka Uraqina jakañ qalltapkäna ukhaxa kunas pasatayna, uka tuqita sum yatxatañäni.

7. ¿Qhawqhanirusa Satanasaxa Diosat jithiqtayäna?

⁷ Kunjamtï kimsa jaljana yatiqanktanxa, mä angelawa yaqhanakaru apnaqañ munasaxa Diosaru kutkatasitayna. Ukatwa Supaya, Satanás sutinakampi uñtʼataxa (Apocalipsis 12:9). Evar sallqjasinxa, niya waranqa suxta patak maranakawa niya taqi jaqinakaru Diosata jithiqtayi. Mä qhawqhanikiwa Diosat jan jithiqtapkänti; Abel, Enoc ukat Noé sat chachanakjama (Hebreos 11:4, 5, 7).

8. 1) ¿Kunjamatsa yaqhipa angelanakaxa ñanqhaptapxatayna? 2) ¿Uma Juiciot qhispiñatakixa kamachapxataynasa uka ñanqha angelanakaxa?

⁸ Noé chachan urunakapanxa yaqha angelanakawa Diosar kutkatasipxatayna. Alaxpachankiri Diosan familiapat saraqxasaxa, jaqinakjama jañchir tukuñatakiwa aka Uraqiru saraqanipxäna. ¿Kunatsa? Génesis 6:2 akham sasaw qhanañchistu:  “Diosan wawanakapasti uka warminakan sumäpxatapwa uñjapxäna. Ukatsti uka warminakwa katuntasipxäna, ukanakampiw mayachasipxarakïna” sasa. Uka angelanakaxa jaqinakaruwa jan walinakampi mayjtʼayapxäna, ukatxa Jehová Diosaxa janiwa ukhamaki jupanakarux uñchʼukkänati. Ukatwa Uma Juicio apayanitayna taqi ñanqha jaqinakaru akapachat tukjañataki; Jupar yupaychirinakakiwa qhispiyatäpxäna (Génesis 7:17, 23). Qhispiñatakixa uka ñanqha angelanakaxa jan ukax saxranakaxa jañchinakapatxa mistxapxänwa alaxpacharu ajayunakjama kutkatxañataki. Luräwinakapampiwa Supay tuqita saytʼasitanakapxa uñachtʼayapxäna, ukhamatwa Supayax ‘ñanqha ajayunakan jilïriparu’ tuküna (Mateo 9:34).

9. 1) ¿Diosaxa kamachataynasa saxranakaruxa alaxpacharu kutkatxapxäna ukhaxa? 2) ¿Jichhax kunsa yatiqañäni saxranak tuqitxa?

 ⁹ Kunapachatï jan istʼasir angelanakax alaxpacharu kutkatxapxäna ukhaxa, Diosax alaxpachankiri familiap taypiruxa janiw mantayxänti, Supayarjamaw jupanakarux alisnukurakitayna (2 Pedro 2:4). Saxranakaxa, janiw jichhax jaqinakjam jañchir tukxapxiti, ukampisa jaqinakarux mayjtʼayasipkakiwa kunayman jan walinakampi. Supayaw uka saxranakampi yanaptʼayasisax “aka uraqin jaqinakarux wali sallqjañanak luri” (Apocalipsis 12:9; 1 Juan 5:19). ¿Kunjamsa saxranakax jaqinakaru sallqjapxi? Kunaymanit sallqjañwa yatipxi (2 Corintios 2:11). Uka tuqita uñjañäni.

10. ¿Kuna jan wali luräwinakasa espiritismo sataxa?

¹⁰ Saxranakaxa layqanakampi, yatirinakampi ukat chʼamakaninakampiwa jaqinakarux sallqjapxi, taqi uka jan wali luräwinakaxa espiritismo satarakiwa. Uka jan walinak lurasaxa saxranakampïsknasa ukhamawa. Uka luräwinakax janipuniw walïkit siw Bibliaxa, ukatxa janipuniw ukanak lurapxätati sarakistuwa (Gálatas 5:19-21). Uka luräwinakaxa jamachʼinak katuñ mä sipitampi sasiwa. Kunaymani jamachʼinak katuñatakixa jamachʼi katurinakaxa kunaymani sipitanakanïpxarakiwa. Ukhamarakiwa, layqanakampi, yatirinakampi ukat chʼamakaninakampiwa ñanqha ajayunakaxa kunayman tuqita taqi kasta jaqinakaru sallqjayi.

11. ¿Kunanakampis jutïrit yatiñ tirapxi, ukax kunatsa jan walïki?

¹¹ Uka sipitanakatxa maynirix akaspawa, jutïr urunakat yatiña. ¿Kunjams uk lurapxi? Jutïr urunakat yatiñataki, ukat jan uñtʼañjamäki uk yatiñatakisa akïrinakwa lurapxi: cartatwa uñayasipxi, ampar uñayasipxi, cocat uñxatayasipxi ukat samkanakaruwa jaysapxi. Ukampisa walikïskiwa uka luräwinakaxa sasaw yaqhipanakaxa sapxi, ukatsti yatirinakaxa ñanqha ajayunakampi yanaptʼatawa irnaqapxi siw Bibliaxa, ukhamax janipuniw walïkiti. Amuytʼañataki,  Hechos 16:16-18 qillqatanakanxa, mä tawaquwa “ñanqha ajayumpix kunatix qhipürun pasañapäkän ukanak qhanañchirïnwa” siwa. Ukatxa, ñanqha ajayux jupat mistxäna ukhaxa, janiw uka tawaquxa jutïrinakat kunsa yatxänti.

12. ¿Kunatsa jan walïki jiwatanakampi parlañaxa?

¹² Jiwatanakaxa jakaskaspasa, ukat jupanakampix parlañasäkaspasa ukhamwa saxranakaxa sallqjapxaraki. Jiwirin llakit familiaranakaparuwa ukham kunaymani kʼarinakampi sallqjapxi. Inasa mä chʼamakanixa jiwatamaxa tʼaqhisiskiwa jan ukaxa walikïskiwa sasax siristma, jan ukaxa jiwatan arupäkaspasa ukhamwa istʼayiristamxa. Ukhamanak yatisaxa, “jiwatanakaxa jakasipkakiwa” sasaw yaqhipanakaxa sapxi, ukat chuymachayasiñatakixa jupanakampi parlasiñasawa sasaw sapxi. Ukatxa uka chuymachäwixa janiw chiqäkiti, jan walinakaruwa apistaspa. ¿Kunatsa? Kunattix saxranakakiwa jiwatanakar tukusina parlapxi, ukatxa jiwatanakax jan walsa jikxatasipkaspa ukhamwa layqanakaru yatiyapxi (1 Samuel 28:3-19). Ukampisa, kunjamtï 6 jaljan  yatiqanktanxa, kunapachatï maynix jiwxi ukhaxa tukusxiwa mä arunxa janiw jakxiti (Salmo 115:17). Ukhamaxa ‘jiwatanakan ajayunakaparu thaqirinakaxa’ Jehová Diosar kutkatasiri ñanqha angelanakampi sallqjatäpxiwa (Deuteronomio 18:10, 11; Isaías 8:19). Ukhamaxa, saxranakan uka sipitanakapatxa jithiqtapxañasapuniwa.

13. Saxranakar axsarir jaqinakaxa, ¿jichhax kunjamas jakasxapxi?

¹³ Ñanqha ajayunakaxa janiw aliqaki jaqinakaruxa sallqjapkiti jan ukasti sustjapxarakiwa. Satanasampi saxranakapampix yatisipxiwa ‘tiempopan jukʼakïtapaʼ, niyaw chhaqtayatäxapxani, ukatwa jan sinttʼasisax kuns lurasipkaki (Apocalipsis 12:12, 17). Ukatxa, waranq waranqa jaqinakawa nayrax uka saxranakaru axsarasa sarnaqapxirïna, ukat jichhax janiw ukham jakxapxiti, jan ukasti uka saxranakat qhispitäxapxiwa. ¿Kunjamsa qhispipxpacha? ¿Kunjamsa maynix qhispirakispa, nayrax layqäkchin ukhasa?

14. ¿Éfeso markankiri nayra cristianonakat yatiqasisax kunjamsa qhispsna ñanqha ajayunakatxa?

¹⁴ Kunjamsa uka saxranakar saykatsna ukat kunjamsa qhispiraksna ukxa Bibliaw yaticharakistu. Nayra patak maranakana, Éfeso markankir cristianonakata amuytʼañäni. Janïr cristianükasinxa yaqhipanakax layqanakapxänwa. Kunapachatï uka jan walinak armañ munapxäna ukhaxa, ¿kunsa lurapxpachäna? Bibliax akham siwa: “Khitinakatix layqäpkäna ukanakaxa libronakap apanisinwa taqinin nayraqatapan ninar phichantapxi” sasa (Hechos 19:19). Khä machaq cristianonakax layqasiñatak libronakapxa qʼal phichhantapxatayna. Ukat jichhürunakanxa, saxranakar saykatañ munirinakax kikpwa lurapxañaparaki. Jehová Diosar yupaychañ munirinakax taqi uka jan walinakxa apanukupxañapawa. Ukanakax libronaka, casetenaka, videonaka, fotonaka, music tukartʼäwinakawa, layqasiñax wali munañjamäkaspasa, yanapkistaspasa ukhamwa amuytʼayistaspa,  layqasiñaruwa wiytistaspa. Ukat yaqhipanakax illanakwa jan walinakata jarkʼaqasiñataki apnaqapxi, ukanakasa apanukuñarakiwa (1 Corintios 10:21).

15. ¿Kun lurañasasa ñanqha ajayunakaru saykatañatakixa?

¹⁵ Éfeso markankir cristianonakaxa layqasiñatak libronakap phichhantapxatayna ukat mä qhawqha maranakatxa apóstol Pabloxa akhamwa jupanakaru qillqatayna: ‘Alaxpachanakankiri ñanqha ajayunakampiwa nuwastanxa’ sasa (Efesios 6:12). Ukhamasti uka saxranakax janiw ukhamaruki jaytjapkänti. Jan ukasti cristianonakarux munañanakaparu apnaqañ munasipkakïnwa. ¿Ukat kunanakampsa cristianonakax lurapxañapäna? “Iyawsañanakamax mä escudjamäpan, Supayan aqkir flechanakapat jarkʼaqasiñataki” sasaw Pablox jupanakaru satayna (Efesios 6:16). Iyawsäwisax mä escudjama wali chʼullqïnixa, ñanqhanakaruxa jukʼampwa saykatsnaxa (Mateo 17:20).

16. ¿Kunjamsa iyawsäwisxa chʼullqiptaysna?

¹⁶ Ukhamasti, ¿kunjamsa iyawsäwisaru chʼamañchsna? Bibliat yatiqasaw chʼamañchsna. Mä pirqax suma saytʼatäñapatakixa manqhatpacha sum lurañaw wakisispa. Ukhamarakiwa, iyawsäwisaxa suma chʼullqïñapatakixa, Biblian yatichäwinakapxaru suma uttʼayatäñapawa. Sapürutï Bibliat yatiqañänixa sapürutjamarakiwa iyawsäwisax chʼullqiptani. Ukat saxranakampi jan atipjayasiñataki imantasiñ mä chʼullqi pirqjamäniw iyawsäwisaxa (1 Juan 5:5).

17. ¿Kuna lurañasasa saxranakata jarkʼaqasiñatakixa?

¹⁷ ¿Kunampsa Éfeso markankir cristianonakaxa lurapxañapäna? Saxranakampi atipjata markanwa jakasipxäna, ukatwa wal jarkʼaqasipxañapänxa. Ukatwa, Pablox jupanakaru akham säna: ‘Oración lurapxam, Diosar mayisina Qullan Ajayu’ sasa (Efesios 6:18). Saxranakampi mayjtʼayata jan wali pachanwa jakasiraktanxa, uka saxranakampi jan atipjayasiñatakixa, Jehová Diosat mayisiñasapuniwa, yanaptʼita sasa. Diosan sutipxa mayisïwinakasanxa arsuñasapuniwa (Proverbios 18:10). “Ñanqhatxa [Supayatxa] qhispiyapxita”  sasaw mayisiñasa (Mateo 6:13). Ukatxa, Diosax istʼapuniniwa mayisïwinakasaruxa (Salmo 145:19).

18, 19. 1) ¿Kunatsa ñanqha ajayunakaruxa atipjsnawa sasax sisna? 2) ¿Kuna tuqitsa jutïr jaljanxa yatiqaskañänixa?

¹⁸ Chiqasa, uka ñanqha ajayunakaxa jan sinttʼasirinakapxiwa. Ukatxa jupanakaru saykatañäni ukat Jehová Diosaru jakʼachasiñäni Munañapa lurañatakixa, janiwa uka saxranakaru axsarxañäniti (Santiago 4:7, 8). Ñanqha ajayunakana chʼamapaxa janiwa wiñayatakïkiti. Noen urunakapanxa castigatawa uñjasipxäna, ukat niyawa jan mayampitaki taripatäpxani (Judas 6). Amtarakiñäni, Jehová Diosan chʼamani angelanakapawa arxataskistu (2 Reyes 6:15-17). Kunjamsa ñanqha ajayunakaru saykatasipktan ukxa jupanakaxa sum uñjasipki, ukat atipjsna ukwa jupanakaxa munapxi. Atipjapxam siskistaspasa ukhamawa. Janipuni Jehová Diosatxa jithiqtañäniti, ni alaxpachankiri suma familiapatsa. Ukatxa janiraki layqanakarusa, yatirinakarusa chʼamakaninakarusa sarañäniti, jan ukasti Diosan arunakaparu istʼasapuni sarnaqañäni (1 Pedro 5:6, 7; 2 Pedro 2:9). Ukham sarnaqañänixa, ñanqha ajayunakaxa atipjatawa uñjasipxani.

¹⁹ Ukatxa, ¿kunatsa Diosaxa wali tʼaqhisiyiri ñanqha ajayunakarusa jan wali luräwinakaparusa utjayaskakpacha? Jutïri jaljanwa uka tuqita yatxataskañäni.