Бир аз өзүнүздән данышын.

Мән 1963-ҹү илдә Чиндә дүнјаја ҝөз ачмышам. Ушаглығым Јансзы чајындан ҹәнубда јерләшән бир кәнддә кечиб (Сзјансу әјаләти). Субтропик иглими олан бу әрази әрзаг истеһсалаты илә мәшһурдур, бу сәбәбдән буралар чох вахт дүјү вә балығын мәскәни адландырылыр. Ушаглыгда һәмишә сорушардым: «Нәјә ҝөрә тәбиәт бу гәдәр дадлы гида јетирир? Онлар тәсадүфән јараныб? Биринҹи нә әмәлә ҝәлиб: тојуг, јохса јумурта?» Атеизм Чиндә үстүнлүк тәшкил етдији үчүн мәктәбдә атеизм тәһсили алдым.

Аиләниз барәдә нә дејә биләрсиниз?

Валидејнләрим атеист олуб. Анам фермада ишләјирди, атам исә баш мемар иди вә өз тикинти ширкәтини тәсис етмишди. Мән онларын беш оғлундан ән бөјүјүјәм. Ики гардашымы ҹаван јашында итирдим. Онларын өлүмү мәнә чох пис тәсир етмишди. Елә һеј дүшүнүрдүм: «Инсанлар нијә өлүр? Гардашларымы нә вахтса ҝөрәҹәјәм?»

Елмә неҹә мараг салдыныз?

Тәбиәт мәнә мараглы ҝәлирди, буна ҝөрә физиканы өјрәнмәк истәдим. Дүшүнүрдүм ки, физика мәнә ушаглыгдан ичимдә галан суалларын ҹавабыны тапмаға көмәк едәҹәк.

Сизин тәдгигатларыныз һансы саһә илә бағлыдыр?

Мән јүклү зәррәҹикләрин сурәтини ишыг сурәтинә јахынлашдырмағын јолларыны тәдгиг едирәм. Мәгсәд атомларын структуруну өјрәнмәкдир.  Мән һәмчинин микродалғаларла инфрагырмызы далғалар арасындакы тезлијә бәрабәр тезликли јүксәк ҝүҹлү шүаланманы әмәлә ҝәтирмәјин үсулларыны арашдырырам. Апардығым тәдгигатлар коммерсија характерли олса да, Каинатын неҹә јарандығынын өјрәнилмәсинә дә хидмәт едир.

Мүгәддәс Китаба марағыныз неҹә јаранды?

1998-ҹи илдә ики Јеһованын Шаһиди гапымызы дөјдү. Онлар мәнә суалларымын ҹавабыны Мүгәддәс Китабдан ҝөстәрмәји тәклиф етдиләр. Һәјат јолдашым Һуаби дә бизә гошулду. О да, мәним кими, елми тәдгигатларла мәшғул олан алимдир. Әввәлләр һеч вахт Мүгәддәс Китаб ҝөрмәмишдик, анҹаг онун фајдалы мәсләһәтләри бизи һејран етмишди. Фикир вердик ки, бизә баш чәкән ҹүтлүк дә бу мәсләһәтләрин хејрини ҝөрүб. Онлар хошбәхт идиләр вә садә һәјат сүрмәкдән зөвг алырдылар. Анҹаг Мүгәддәс Китабда Аллаһ барәдә дејиләнләр јенидән мәни Каинатын башланғыҹы барәдә дүшүнмәјә вадар етмишди. Бир физик кими, ишимин мәғзи тәбиәти баша дүшмәкдир. Она ҝөрә бәзи фактларын үзәриндә дәриндән дүшүндүм.

әм ки, хариҹдән мүдахилә олмаса, һеч бир гапалы систем олдуғундан даһа мүтәшәккил ола вә ја мүтәшәккил гала билмәз. Буна термодинамиканын икинҹи гануну дејилир. Каинат вә Јер күрәсиндә һәјат олдугҹа јүксәк шәкилдә тәшкил олунуб. Бундан белә нәтиҹәјә ҝәлдим ки, кәнардан мүдахилә едилмәдән, јәни Јарадан олмадан бу, мүмкүн ола билмәзди. Икинҹиси, Каинат вә Јер күрәси елә гурулуб ки, бурада јашамаг мүмкүн олсун.

Буна даир һансы сүбутлары ҝөрдүнүз?

Јер үзүндәки һәјат ҝүнәшдән ҝәлән енержидән асылыдыр. Бу енержи фәзаны шүа кими јарыб кечәрәк Јер күрәсинә мүхтәлиф узунлугда олан спектр гисминдә ҝәлиб чатыр. Онларын ән гысасы өлүмҹүл гамма шүаларыдыр. Сонра рентҝен шүалары, үлтрабәнөвшәји шүалар, ҝөрүнән ишыг, инфрагырмызы шүа, микродалғалар вә ән узун радиодалғалар ҝәлир. Мараглысы одур ки, атмосфер зәрәрли шүаларын бөјүк гисминин гаршысыны алыр, бизә лазым олан шүаларын исә јер үзүнә ҝәлиб чатмасыны тәмин едир.

Нәјә ҝөрә бу факт сизи һејрәтләндирир?

Мүгәддәс Китабын әввәлиндә јарадылыш, еләҹә дә ишыг барәдә јазыланлар мәнә мараглы ҝәлди. Орада дејилир: «Гој ишыг олсун. Ишыг олду»¹. Ҝүнәш шүаларынын јалныз тәхминән јарысы ҝөрүнән ишыгдыр, ишыг һәјат үчүн олдугҹа ваҹибдир. Онун сајәсиндә биткиләр бизим үчүн гида јетирир. Ишыг ҝөрмәјимиз үчүн дә зәруридир. Атмосферин хүсуси ишыг кечирмә габилијјәти тәсадүф ола билмәз. Үлтрабәнөвшәји шүаларын јер үзүнә чох кичик мигдарда ҝәлиб чатмасы да адамы һејрәтләндирир.

Бунун сәбәбини ачыглаја биләрсиниз?

Үлтрабәнөвшәји шүаларын мүәјјән гисми чох зәруридир. О, дәримизин D витамини һасил етмәсиндә чох ваҹиб рол ојнајыр. Бу витамин сүмүкләримизи сағлам сахлајыр, о ҹүмләдән хәрчәнҝ вә диҝәр хәстәликләрдән горујур. Лакин бөјүк мигдарда үлтрабәнөвшәји шүа дәри хәрчәнҝинә вә катаракта хәстәлијинин әмәлә ҝәлмәсинә ҝәтириб чыхара биләр. Атмосфер елә гурулуб ки, үлтрабәнөвшәји шүаны чох аз мигдарда бурахыр вә бу мәһз бизә лазым олан мигдардыр. Мәнә ҝөрә, бу факт Јер күрәсинин мәгсәдјөнлү шәкилдә һәјат үчүн јарадылдығынын сүбутудур.

Јаваш-јаваш јолдашым Һуаби вә мән әмин олдуг ки, һәр шеји јарадан вә Мүгәддәс Китабын јазылмасыны илһамландыран Аллаһ вар. 2005-ҹи илдә Јеһованын Шаһиди олдуг вә инди биз башгаларына Аллаһын Кәламыны өјрәнмәјә көмәк едирик.