Синагогларын мәншәји һагда нәләри билирик?

«СИНАГОГ» сөзү «топлашма», «мәҹлис» мәнасыны верән јунан сөзүндән әмәлә ҝәлиб. Гәдим дөврләрдән бәри синагоглар јәһуди иҹмаларынын тәлим алмаг вә ибадәт етмәк үчүн топлашдыглары јер иди. Төвратда синагог һагда ачыг шәкилдә һеч нә дејилмәсә дә, Инҹилдән ајдын ҝөрүнүр ки, бу кими јерләр ерамызын биринҹи әсриндә артыг мөвҹуд иди.

Әксәр алимләрин фикринҹә, илк синагоглар јәһудиләрин Бабил әсарәтиндә олдуғу вахт јаранмаға башлајыб. Бунунла бағлы «Јәһуди енсиклопедијасы»нда белә бир мәлумат вар: «Мәбәддән узаг дүшән әсирләр јад дијарда идиләр, тәсәллијә еһтијаҹ дујурдулар. Буна ҝөрә дә онлар вахташыры, еһтимал ки, шәнбә ҝүнләри бирҝә топлашыб Мүгәддәс Јазылары охујурдулар» («Encyclopaedia Judaica»). Ҝөрүнүр, јәһудиләр әсарәтдән гуртуландан сонра да дуа етмәк вә Мүгәддәс Јазылары охумаг үчүн бирҝә топлашмаға давам едирдиләр вә мәскунлашдыглары әразиләрдә синагоглар јарадырдылар.

Беләҹә, артыг биринҹи әсрдә синагоглар Јахын Шәргдән тутмуш Исраилә кими Аралыг дәнизинин әтрафына сәпәләнән иҹмаларын дини вә иҹтимаи мәркәзинә чеврилмишди. Јерусәлим Јәһуди Университетинин профессору Ли Левин дејир: «[Синагоглар] тәлим алмаг, мүгәддәс јемәк мәрасимләрини тәшкил етмәк, јығылан пулларын истифадәсини планлашдырмаг, сијаси вә иҹтимаи ҝөрүшләр кечирмәк үчүн фәалијјәт ҝөстәрирди. Амма әлбәттә ки, бу јерләр әсас етибарилә ибадәт үчүн нәзәрдә тутулурду». Одур ки, Иса Мәсиһин тез-тез синагоглара ҝетмәси тәәҹҹүблү дејил (Марк 1:21; 6:2; Лука 4:16). О, синагогларда топлашанлара тәлим верир, онлары өјрәдир вә руһландырырды. Мәсиһи јығынҹағы јаранандан сонра, ҝөрүнүр, һәвари Булус да тез-тез синагогларда тәблиғ едирди. Аллаһа јахынлашмаг истәјән инсанлар, адәтән, синагоглара үз тутдуғуна ҝөрә, һәвари Булус да ҝирдији шәһәрдә тәблиғ етмәк үчүн илк нөвбәдә ора үз тутурду (Һәв. 17:1, 2; 18:4).