AN PELIGRO: Dakul na lider nin pulitika asin relihiyon an naggibo nin mga pakana tanganing mapuho an mensahe kan Bibliya. Sa parati, ginagamit ninda an saindang awtoridad tanganing an mga tawo dai magkaigwa, magprodusir, o magtradusir kan Bibliya sa ibang lengguwahe. Pag-isipan an duwang halimbawa:

• Mga 167 B.C.E.: Ipinagbuot ni Hading Antiochus Epiphanes kan imperyo nin Seleucides na rauton an gabos na kopya kan Hebreong Kasuratan. Siya man an naghinguwang ipirit sa mga Judio an relihiyon kan mga Griego. “Pag nakakahiling [an mga opisyal niya] nin mga rolyo kan Katugunan, pinaparakit asin sinusulo ninda iyan, saka ginagadan an mga nagbabasa kaiyan,” an isinurat kan istoryador na si Heinrich Graetz.

• Edad Medya: May mga lider nin Katoliko na naanggot huling an sinasabi kan Bibliya an itinutukdo kan mga laity imbes na an Katolikong doktrina. Ibinilang nindang erehe an siisay man na miyembro ninda na igwang kopya kan mga libro sa Bibliya apuwera sa Latin na Salmo. Sarong konseho nin simbahan an nagsugo nin mga miyembro ninda na “maigot, lubos, asin parating maghanap nin mga erehe . . . paagi sa pag-inspeksiyon sa gabos na kaduda-dudang harong asin kuwarto sa irarom nin daga. . . . Dapat gabaon an harong na may manumpungan na erehe.”

Kun an Bibliya napara kan mga kaiwal kaiyan, napara man kutana an mensahe kaiyan.

KUN PAANO NAINGATAN AN BIBLIYA: Isinentro ni Hading Antiochus an saiyang kampanya sa Israel, pero igwa na kaidto nin komunidad an mga Judio sa iba-ibang lugar. Sa katunayan, kinakarkulo kan mga iskolar na kan inot na siglo C.E. bako na sa Israel nakaistar an labing 60 porsiyento kan mga Judio. Sa saindang mga sinagoga, an mga Judio may nakasaray na mga kopya kan Kasuratan—an parehong Kasuratan na ginamit kan sunod na mga henerasyon, pati na kan mga Kristiyano.—Guibo 15:21.

Kan Edad Medya, daing takot na inatubang kan mga nagsusuportar sa Bibliya an persekusyon asin padagos nindang itrinadusir asin kinopya an Kasuratan. Posibleng nababasa na kaidto sa haros 33 na lengguwahe an mga porsiyon kan Bibliya bago pa man maimbento an movable type na makinang pang-imprenta kan kabangaan kan ika-15 siglo. Puon kaidto, mas ruminikas pa an pagtradusir asin pagprodusir nin Bibliya.

AN RESULTA: Sa ibong kan paghihinguwa kan makapangyarihan na mga hadi asin mga klerigo na paraon an Bibliya, iyan pa man giraray an librong may pinakamahiwas na distribusyon asin pinakadakul na traduksiyon sa kasaysayan. Dakula an impluwensiya kaiyan sa ley asin sa lengguwahe kan nagkapirang nasyon, pati na sa buhay kan minilyon.