Ico Nalefwaisha Kutwalilila Ukuba Na Bucishinka

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA ALEXEI DAVIDJUK

Cali ni mu mwaka wa 1947; ilyo umunandi bamulashile imfuti lwa mupepi no mupaka wa Poland uwabelele lwa mupepi no mushi wesu uwa Laskiv, ku Ukraine. Uyu munandi nakwete pa nshita ntali Stepan alebomba umulimo wa kupisha impapulo sha Baibolo mu bumfisolo ukushifumya mu Poland ukushileta mu Ukraine. Bushiku bumo uwalelonda mu mupaka alimumwene, amutamfishe ulubilo, no kumupika imfuti. Ilyo papitile imyaka 12 imfwa yafwile Stepan yayalwile ubumi bwandi nga nshi, nge fyo nalamushimikilako ku ntanshi.

ILYO nafyelwe mu Laskiv mu 1932, umushi wesu wali ne ndupwa 10 isha Basambi ba Baibolo, ukulingana ne fyo Inte sha kwa Yehova shaishibikwe pali ilya nshita. Pali ishi ndupwa na bafyashi bandi e po bali, kabili bali ca kumwenako cisuma ica bucishinka kuli Yehova mpaka ne mfwa yabo muli ba 1970. Pa nshita yonse iyo ndi no mweo, na ine mfwaisha ukuba na “bucishinka” kuli Lesa.—Amalumbo 18:25, NW.

Mu 1939, umwaka uo Inkondo ya Calo iya Cibili yatendeke, incende twaleikalamo iyabela ku kabanga ka Poland yaputwililwe ku fyalo fyaleitwa Soviet Union. Twaletekwa na bena Soviet mpaka mu June 1941, ilyo abena Germany baishiletaasha incende yesu.

Lintu kwali Inkondo ya Calo iya Cibili, nali no bwafya pa sukulu. Abana be sukulu balebasambilisha ukwimba inyimbo sha kulumbanya icalo no kulacita ifya bushilika. Na kuba, pa fyo balesambilisha pali no kukanshiwa ifya kupoosa utumabomba tunono. Lelo ine nalikeene ukwimbako inyimbo sha kulumbanya icalo no kukanshiwa mu fya bushilika. Ukusambilila uko nasambilile ifya mu Baibolo ilyo nali fye umwaice kwalingafwile ukulaipokolola no kutwalilila na bucishinka kuli Lesa mu myaka yakonkelepo.

Icifulo ico icilonganino cesu calebombelamo calikwete abengi nga nshi abalefwaya ukusambilila icine ca mu Baibolo, ici calengele no kutila bapainiya babili, nga fintu abatumikishi ba mbila nsuma aba Nte sha kwa Yehova betwa, batumwe ku ncende yesu mu kutwafwa ukubasambilisha. Umo pali aba bapainiya ali ni Ilja Fedorovitsch, uyu wine e wansambilishe Baibolo no kunkansha  mu butumikishi. Pa nshita abena Germany baleteka icalo cesu, Ilja balimutamfishe no kumupoosa mu nkambi ya baNazi, mulya mwine e mo ailefwila.

Batata Balibombeshe Ukukanaba ku Lubali Nelyo Lumo

Mu 1941 intungulushi sha Soviet shapatikishe batata ukusaina pa cipepala ca kulailapo ukuti bali no kusangwilako indalama sha kubomfya mu nkondo. Batata baebele intungulushi ukuti teti babe ku lubali nelyo lumo mu nkondo pantu bena babomfi ba kwa Lesa wa cine. Batata babapeele umulandu wa kuba abalwani kabili babapingwile no kupooswa mu cifungo pa myaka ine. Lelo baikelemo fye inshiku shine. Mulandu Nshi? Pantu ubushiku bwa pa Mulungu pa numa ya kupooswa mu cifungo, abashilika ba ku Germany balipokele incende twaleikalamo.

Ilyo abalesopa icifungo baumfwile ukuti abena Germany bali mupepi, baiswile ifiibi fya cifungo no kweba abafungwa ukubutuka. Pa nse, abengi abafungwa balipaiwe ku mfuti ku bashilika ba ku Soviet. Batata bena tababutwike apo pene, lelo pa numa babutukile ku ng’anda ya banabo. Ku banabo kwine e ko bailetumina amashiwi kuli bamayo aya kuti babatwalileko ifipepala, ifya kulangilila ukuti bali mu cifungo pa mulandu wa kukaana ukwafwilisha abena Soviet mu nkondo. Lintu batata balangishe ifi fipepala ku ntungulushi sha bena Germany, tababepeye.

Abena Germany balefwaya ukwishiba amashina ya bantu bonse abaleafwilisha abena Soviet. Bapatikishe batata ukuti basosele abena Soviet, lelo balikeene. Balondolwele ukuti tabaali ku lubali nelyo lumo. Abalumbula fye ishina lya uli onse, uyo muntu nga alipaiwe. E co, pa mulandu wa kuti batata tabali ku lubali nelyo lumo kwalengele imyeo ya bantu abengi ukupusuka, kabili aba bantu balitashishe batata sana.

Ukubombela mu Bumfisolo

Abena Soviet balibwelulwike ku Ukraine mu August 1944, kabili mu May 1945 Inkondo ya Calo iyalenga 2 yalipwile ku Bulaya. Pa numa ya ciputulwa ca nshita iyaleitwa Iron Curtain, ifwe fwe baleikala mu Soviet Union tatwaleishiba ifyalecitika ku fyalo fimbi. Nangu fye kwishiba ifyalecitika ku Nte sha kwa Yehova mu Poland kwalyafishe. BaNte bamo abashipa baleyabukila mu calo cimbi no kulaleta bamagazini bashaiwamina aba Ulupungu lwa kwa Kalinda. Apo umupaka wali fye lwa mupepi apali intamfu amakilomita 8 ukufuma pa mwesu mu Laskiv, nalyumfwile amafya ayo aba baNte balepitamo pa kuleta impapulo.

Ku ca kumwenako, Nte umo uwe shina lya Silvester acilwike umupaka imiku ibili no kubwela ukwabula ubwafya nangu bumo. Lelo pa lwendo lwalenga butatu, abashilika balelinda umupaka balimumwene kabili balikwete ne mbwa. Abashilika bamupundilile ukuti eminine, lelo Silvester alibutwike pa kuti engapususha umweo wakwe. Inshila imo fye iyo ali no kupusukilamo ku mbwa yali kukubula mu mumana wali mupepi. Ubushiku bonse bwamupwilile mu mumana uku ninshi na menshi yafikile mu mukoshi, afiseme mu matete. Kuli pele pele, ilyo abashilika banakile ukumufwaya, Silvester afumine mu menshi no kuya aletantalimba fye pa kuya ku ng’anda, ninshi nanaka icine cine.

Nga filya nsosele kale, Stepan mwipwa wa kwa Silvester, bamwipeye ninshi alefwaya ukuciluka umupaka. Nangu cibe fyo, cali icacindama ukutwalilila ukumonana na bantu ba kwa Yehova. Ukupitila mu bantu bashipa abaleleta impapulo, twalepokelela ica kulya ca ku mupashi no butungulushi bwalimo ukwafwa.

Umwaka wakonkelepo, mu 1948, nalibatishiwe mu nshita ya bushiku mu cishiba icinono icali mupepi na pa mwesu. Bonse abali no kwibishiwa bakumanine mu ng’anda mu mwesu, lelo nshabeshibe, pantu kwali imfifi kabili fyonse fyalecitilwa mu mutalalila mu bumfisolo. Ifwe fwe balebatishiwa twali fye tondolo. Nshaishibe no walandile ilyashi lya lubatisho, uwanjipwishe ifipusho fya lubatisho ilyo twaiminine mupepi ne cishiba, no wambatishe na o nshamwishibe. Imyaka yakonkelepo, lintu nalingenye ifyebo nalembele ne fyalembele cibusa wandi, twasangile ukuti ine na ena twali pali balya babatishiwe mu nshita ya bushiku pali bulya bushiku!

Mu 1949 baNte bali ku Ukraine bapokelele amashiwi yafumine ku Brooklyn aya kubakoselesha ukuyaipusha ubuteko ku Moscow pa kuti balembeshe mwi funde umulimo wa kushimikila mu Soviet Union. Balikonkele ubo butungulushi, kabili balipwishe uku kulembesha ukupitila muli cilolo walelolesha pa milandu ya muli Komiti wasontwa ku kwafwilisha ubuteko bwa cikaya ubwa  Supreme Soviet mu U.S.S.R. Pa numa baMykola Pyatokha na ba Ilya Babijchuk baebelwe ukuti baye ku Moscow ku kuyaumfwa icasuko cafumine ku buteko pa lwa cipusho twaipwishe. Balisumine ukuya ku Moscow mu lusuba mwine mulya.

Cilolo wapokelele baMykola na baPyatokha alikutikishe ilyo balemulondolwela umulandu wa mu Baibolo pa lwa mulimo wesu. Batile umulimo wesu ucitwa pa kufikilisha ukusesema kwa kwa Yesu uko aseseme ukwa kuti: “Imbila nsuma iyi ya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse.” (Mateo 24:14) Lelo, cilolo atile Ubuteko tabwali na kutusuminisha mwi funde.

BaNte balibwelelemo ku ng’anda no kuya ku musumba wa bwangalishi uwa Kiev pa kuti bengayapoka insambu ku buteko isha kusuminisha umulimo wesu muno Ukraine. Na pa pene ubuteko bwalikeene ukutupeele nsambu. Batile Inte sha kwa Yehova nga shilefwaya ukukanapumfyanishiwa shilingile ukutungilila Ubuteko. Balundilepo no kutila, baNte balingile ukwingila ubushilika kabili bafwile no kulasalako. Apa na po twalilondolwele umulandu tushisalilako, twatile, tupashanya Shikulu, Yesu Kristu, tatufwile ukuba aba pano isonde.—Yohane 17:14-16.

Ukufuma apo, tapakokwele, Munyina Pyatokha na Munyina Babijchuk baliketwe, ukupeelwa umulandu, no kupingulwa ukupooswa mu cifungo pa myaka 25. Mupepi na ilya ine nshita, e kuti mu 1950, baNte abengi, na batata kumo, balisendelwe ku ba buteko. Babapingwile ukukakwa mu cifungo imyaka 25 kabili batwelwe ku Khabarovsk ku kabanga ku lutwe lwa Soviet Union apali mupepi ne ntamfu amakilomita 7,000!

Ukutamfiwilwa ku Siberia

Lyene mu April 1951, Icalo ca Soviet capamine baNte impumo isho capangile ukubapama mu fyalo finono caleteka ifyabelele ku masamba, ifiitwa pali nomba ukuti Latvia, Estonia, Lithuania, Moldova, Belarus, na Ukraine. Muli ulya wine mweshi abantu 7,000, ukubikapo fye na bamayo na ine wine, batutamfishe ku Siberia. Abashilika baishile ku ng’anda ku mwesu mu nshita ya bushiku no kutusenda ukututwala ku citesheni ce shitima. Ku citesheni kwine e ko bailetwisalila mu fimatolokoshi balesendelamo ing’ombe—batulongele abantu 50 mu citolokoshi cimo—kabili pa numa ya milungu ukucila pali ibili, batwishishe pa ncende yaleitwa Zalari, iyabela lwa mupepi na Bemba wa Baikal mu citungu ca Irkutsk.

Nshaishibe icali no kukonkapo lintu abashilika bakwete imfuti batushingulwike ninshi nabatwimika mu mfula yabuuta, uku ne cipuupu ca mwela watalalisha cilepuupa. Bushe nali no kutwalilila shani ukuba na bucishinka kuli Yehova kulya kuntu? Twatendeke ukwimbe nyimbo sha Bufumu pa kuti tulabe ku kutalala. Lyene abakalamba ba makwebo ya buteko aya muli ilya ncende balishile. Bamo balefwaya abaume ba kubomba imilimo yakosa, e lyo bambi balefwaya abanakashi aba kubomba imilimo pamo nga ukusakamana inama. Ine na bamayo batutwele uko balekuula icikuulwa ca malaiti ica Tagninskaya Hydroelectric Power Station.

Ilyo twafikile kulya, twamwene ifiyanda fya minkulinkuli ifyo bapangile ne fimuti, umwaleikala abo batamfiishe kulya. Bampele umulimo wa kwensha trakita no kulungisha amalaiti, bamayo babapeele umulimo wa mu farmu. Ukulingana ne funde batubikile mwi bumba lya batamfiwilwa kuli cilya calo, tabatumwene nga bafungwa iyo. E co balitusuminishe amayendele ukufika umwapelele amalaiti, nangu ca kutila balitukeenye ukufika pa kamushi kakonkelepo apali intamfu amakilomita 50. Abakalamba ba kulya batupatikishe ukuti tusaine pa kuti tukekalilile kulya kwine. Ine ne wali fye ne myaka ya bukulu 19, namwene kwati iyo nshita yali iikulu nga nshi, e co nalikeene ukusaina. Lelo, twalikele kulya kwine pa myaka 15.

Ukufuma ku Siberia ukufika apo umupaka wa Poland wali pali amakilomita ukucila pali 6,000 ukupusanako ne ntamfu yali pa kati ka Poland na Ukraine iyali fye amakilomita 8! Ifwe baNte twalibombeshe ukuibika mu filonganino, na kabili twalisontele na baume ba kutungulula. Pa kubala, tatwakwete impapulo sha Baibolo ishingi kano fye shimo shimo isho bamo baNte baeseshe ukusenda ukufuma ku Ukraine. Impapulo shalilembulwilwe kuli bopeni, no kushipeela kubo twali na bo.

Bwangu bwangu twatendeke ukulongana. Apo fwe bengi twaleikala mu nkambi, ilingi line twalelongana mu nshita ya cungulo. Icilonganino cesu cakwete abantu 50, kabili napeelwe umulimo wa kutungulula Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi. Abaume bali abanono mu cilonganino cesu, e co abanakashi na bo balelandako amalyashi ya basambi, ici e cali no kulakonkwa mu filonganino  fya Nte sha kwa Yehova fyonse mu 1958. Bonse balepoosa sana amano ku milimo bapeelwe, balemona isukulu ukuba inshila ya kulumbanishishamo Yehova no kukoseleseshamo bambi mu cilonganino.

Ubutumikishi Bwesu Bwalipaalilwe

Apo mu nkambi twaleikala mwali na bashali Nte, ubushiku nelyo bumo tabwalepita fye ukwabula ukulandako na bambi pa lwa mipepele yesu, nelyo ca kutila balibindile ukucite co. Pa numa ya mfwa ya kwa Joseph Stalin mu 1953, uwali e cilolo mukalamba uwa Soviet, ifintu fyaliwemeko. Twalisuminishiwe ukulanda na bambi pa lwalala pa lwa fisumino fyesu ifya mu Baibolo. Ukupitila mu kulembeshanya ne fibusa fya ku Ukraine, twaishibe ukuti kwali na bambi baNte mu ncende twaleikala kabili twalibalondwele. Ici catwafwile ukubika ifilonganino mu miputule.

Mu 1954, naupile Olga, uyu na o untu batamfishe ukufuma mu Ukraine. Pa myaka iingi ali ni kaafwa sana mu mulimo wandi kuli Yehova. Ulya Stepan baipeye mu mupaka wa Ukraine na Poland mu 1947, ali ni ndume ya kwa Olga. Mu kuya kwa nshita twafyele umwana mwanakashi, uwe shina lya Valentina.

Olga na ine twaliipakishe amapaalo ayengi mu butumikishi bwesu ubwa Bwina Kristu mu Siberia. Ku ca kumwenako, twakumenye George, uwali ni ntungulushi ye bumba lya baBaptisti. Twalemutandalila libili libili no kusambilila magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda lyonse fye. Ukwabula ukupoose nshita George atesekeshe ukuti ifyo ababomfi ba kwa Yehova bashimikila ukufuma muli Baibolo fya cine. Kabili twayambile ukusambilila na banankwe bambi abo alepepa na bo ku Baptisti. Mwandi ifwe bonse twalicincimwike ilyo George na banankwe babatishiwe no kuba bamunyinefwe ba ku mupashi!

Mu 1956, nalisontelwe ukuba kangalila wenda, uyu wali mulimo wa kutandalila ifilonganino fyali mu ncende yesu cila mulungu. Naletila nga nabomba incito ya ku mubili akasuba konse e lyo mu cungulo nabula icitukutuku candi no kuya ku kubombela icilonganino cimo. Lucelocelo ubushiku bwakonkapo, nalebwela no kuya ku ncito. Mykhailo Serdinsky, uwasontelwe ukuti alengafwilishako mu mulimo wa kwendauka, afwile mu busanso bwa pa musebo mu 1958. Afwile pa bushiku bwa pali Citatu, lelo twalindike icililo ukufika pa Mulungu pa kuti baNte abengi bengakwata ishuko lya kusangwako.

Ilyo ibumba lyesu ilikulu lyayambile ukuya ku nshishi, abalesopa icibote mu calo batukonkele luto numa. Ukulanda ilyashi pa lwe subilo lya kubuushiwa twakwata ilyashimpwa pali Baibolo kwali no kulenga ukuti twikatwe. Lelo nalandile pa lwa fisuma ifyo Myakhailo alelolela ku ntanshi. Nangu ca kutila nabomfeshe Baibolo, abalesopa icibote tabanjikete. Abene balimwene fye ukuti tapali icintu nelyo cimo icali no kubawamina, kabili na kuba no kunjishiba balinjishibe sana, apo “nalebatandalila” ku maofeshi yabo ayakalamba uko naleya mu kulubulula.

Ukubembwa Kuli Shikamfutu

Mu 1959 abalesopa icibote baikete baNte 12 abaletungulula umulimo wa kushimikila. Na bambi abengi balitilwe ku  kulubulula, na ine wine nalitilwe. Ilyo inshita ya kunjipusha yafikile, nalipapile sana pa kumfwa uko abalashi balelondolola ifya nkama pa lwa mulimo wesu. Baishibe shani ifyo fintu? Nangu cibe shani kwali uwalebeba, uwaishibe ifingi pali ifwe kabili uwabombeleko na mu buteko pa kashita kamo.

Aba 12 abaiketwe babikilwe mu miputule ya kalokoni iyakonkana, kabili basuminishenye ukuti tabali na kweba uwa mu buteko icili conse. Ukucite fyo kwali no kulenga shikamfutu ukwisa umwine pa kuti engabashinina ilyo balelubulula. Nangu ca kutila nshalimo mu mulandu, naile ku cilye ku kumona ifyalecitika. Shimafumu aipwishe ifipusho, kabili aba 12 tabayaswike. Lyene Nte umo uwe shina lya Konstantyn Polishchuk, uo naishibe pa myaka iingi, ashinine aba 12. E po no kulubulula kwapwilile kabili baNte bamo bapingwilwe ukupooswa mu cifungo. Mu musebo wabelele lwa mupepi ne cikuulwa ca cilye, nakumene na Polishchuk.

Namwipwishe ukuti: “Mulandu nshi uletubembela?”

Ayaswike ati: “Pantu nalileka ukusumina.”

Namwipwishe ukutila: “Finshi waleka ukusuminamo?”

Atile: “Naleka ukusumina muli Baibolo.”

Kwashele panono ukuti na ine wine Polishchuck amfyengeleshe, lelo mu fyo alelanda talumbwilemo ishina lyandi. E co namwipwishe umulandu ashanumbwilile.

Atile, “nshilefwaya na iwe uye ku cifungo. Ndayumfwa uwa mulandu pa mfwa ya kwa Stepan, ndume ya mukashi obe. Ninebo namutumine ukuya bushilya bwa mupaka mu nshita ya bushiku lintu bamwipeye. Napaapaata munjeleleko pali ico.”

Amashiwi alandile yalimpelengenye. Awe mwandi kampingu wakwe ali napotongana! Aleyumfwa ukubipilwa pa mfwa ya kwa Stepan, kabili umuntu umo wine alebemba ababomfi ba kwa Yehova. Nshamonenepo na Polishchuk na kabili. Afwile mu myeshi yakonkelepo. Kuli ine, ukumona umuntu uo natetekele imyaka iingi alebemba bamunyina kwashile imikofu yashika mu muntontonkanya wandi. Lelo ifyacitike fyansambilishe isambililo ilikalamba ilya kuti: Polishchuk tali na bucishinka pa mulandu wa kuti alilekele ukubelenga Baibolo no kusumina mu fyo yalanda.

Cine cine tulekabila ukulaibukisha ili sambililo: Nga tulefwaya ukutwalilila aba bucishinka kuli Yehova, tulingile ukulabelenga lyonse Amalembo ya Mushilo. Baibolo itila: “Lindo mutima obe, pantu muli wene e mwaba amatuntuko ya mweo.” Na kabili, umutumwa Paulo aebele Abena Kristu ukuba abacenjela. Mulandu nshi? “Epali muli umo wa muli imwe mwabo mutima wa bubifi uwabulo kutetekela, mu kufutukako kuli Lesa wa mweo.”—Amapinda 4:23; AbaHebere 3:12.

Ukubwelelamo ku Ukraine

Ilyo inshita ya kuba mu Siberia yapwile mu 1966, ine na Olga twabwelelemo ku Ukraine, mwi tauni litwa Sokal, apaba intamfu amakilomita mupepi na 80 ukufuma ku L’viv. Twalikwete ifya kucita ifingi, pantu baNte baleikala mu Sokal na mu matauni yambi ayali lwa mupepi aya Cervonograd na Sosnivka bali fye 34. Muli iyi ncende pali ndakai, muli ifilonganino 11!

Olga afwile na bucishinka bwakwe mu 1993. Pa numa ya myaka itatu naupile Lidiya, kabili ukutula apo namupila aba ni kaafwa wandi sana. Kabili, umwana wandi umwanakashi, Valentina, no lupwa lwakwe babomfi ba kwa Yehova abapimpa kabili na bo balankoselesha nga nshi. Nangu cibe fyo, ukutwalilila ukuba na bucishinka kuli Yehova, Lesa uwaba na “bucishinka,” kulaleta ubuseko bwine bwine kuli ine.—2 Samwele 22:26, NW.

BaAlexei Davidjuk bafwile na bucishinka bwabo kuli Yehova pa February 18, 2000, ilyo ici cipande calepekanishiwa ukuti cilembwe.

[Icikope pe bula 28]

Icilonganino cesu icalelonganina mu nkambi ya bashilika mu 1952 ku kabanga ka Siberia

[Icikope pe bula 31]

Isukulu lyesu Ilya Butumikishi bwa Teokrasi mu 1953

[Icikope pe bula 31]

Icililo ca kwa Mykhailo Serdinsky mu 1958

[Icikope pe bula 32]

Ine no mukashi wandi Lidiya