“Nalikwete abanandi babili abatemenwe ukulacitila ifintu pamo ukwabula ukunjitako. Lyonse balenshimikila ifyo baleipakisha. Kasuba kamo natumine foni ku ng’anda ya munandi umo pali aba babili ninshi bali bonse, lelo bambi e bayaswike. Ilyo twalelanshanya nabo, naumfwile aba banandi babili balelanda no kuseka sana. Nalikumbilwe sana ica kuti canengele ukutalalilwa ukucila ne fyo nali pa kubala!”—E fyalandile Maria. *

Bushe na iwe ulomfwa ukutalalilwa nelyo umona kwati abanobe tabakubikako amano? Nga ca kuti e fyo umfwa, ifyebo fyaba muli Baibolo kuti fya kwafwa. Lelo intanshi, mona ifintu fimo ifyo ulingile ukwishiba pa kutalalilwa.

Umuntu onse inshita shimo alatalalilwa. Nangu fye ni balya bene abo umona kwati balitemwikwa ku bantu abengi nabo bene balatalalilwa. Mulandu nshi? Pantu icilenga umuntu ukukanatalalilwa te kukwata ifibusa ifingi lelo kukwata ifibusa ifisuma. Kanshi na balya abamoneka kwati balitemwikwa ku bantu abengi nabo bene limo tabakwata ifibusa fya cine cine, kabili ici cilenga baletalalilwa.

Ukutalalilwa takwawama ku bumi bobe. Abasambilila bamo abapitulwike mu kufwailisha 148 ukwacitilwe, basangile ukuti abantu abashakwata ifibusa balafwa bwangu kabili ukutalalilwa “kwalibipa ukucila na pa kwina ukucila mu cipimo.” Kabili batile, ukutalalilwa “kwaba fye nga filya ukupepa fwaka 15 mu bushiku bumo kwabipa.”

Ukutalalilwa kuti kwalenga walafilwa ukusala bwino abakwangala nabo. Nga ca kuti ulatalalilwa kuti walayangala fye no muntu uuli onse pa kuti fye ukwate umunobe. Umulumendo umo Alan atile, “Nga uletalalilwa sana kuti walafwaya sana uwa ku kubikako amano. Kuti walatontonkanya ukuti ukukwata umunobe nangu taba ne mibele iisuma kwawamapo ukucila ukukanakwata nangu umo. Nomba ici kuti ca kuletelela.”

Foni Taipwisha Ukutalalilwa. Umukashana umo Natalie atile, “Pa kuti fye kawe naletumina abantu abengi nga nshi amameseji, lelo ukutalalilwa kwena takwalepwa.” Tyler nao atile, ‘Ukutuma amameseji cimo no kulya switi, e lyo ukulanda ne fibusa pa kanwa nkati cimo no kulya ifya kulya. Kwena switi isuma lelo taikutika.’

Wilamona kwati abanobe balikupata. Ku ca kumwenako, tutile wamona ifikope fya banobe pa Intaneti ninshi bali ku mutebeto, lelo iwe tabakwitileko. Ica musango uyu nga cacitika, kuti wasalapo ukutontonkanya ukuti abanobe balikupata nelyo ukuti kwali icalengele bekwitako. Apo tawishibe icalengele, mulandu nshi wingatontonkanishisha ukuti balikupata? Ufwile fye ukutontonkanya ukuti kufwile kwali umulandu uusuma uo bashakwitileko. Ilingi line, icilenga ukutalilwa te cintu cicitike iyo, lelo fintu uletontonkanya pa ficitike.—Ilembo ilingakwafwa: Amapinda 15:15.

Wilakukumya. Nga uli weka nalimo kuti walatontonkanya ukuti, ‘Tapali nangu bamo abandalikako’ nelyo, ‘Abantu tabafwaya ukuba na ine.’ Lelo ukutontonkanya kwa musango yu kuti kwalenga fye wacilamo ukutalilwa, kabili kuti kwalenga walaumfwa sana ububi pantu: kuti ulemona kwati abantu tabakutemwa, kabili kuti watendeka ukuitalusha ku bantu, ne ci kuti calenga watalilwa.—Ilembo ilingakwafwa: Amapinda 18:1.

Ulepanga bucibusa na bakalamba. Baibolo ilanda ukuti Davidi ali icibusa ca kwa Yonatani uwa mucilile imyaka 30. Ilyo Davidi aishibene na Yonatani afwile ali musepela. Nangu ca kuti tabalingene imyaka, balitemwanene sana. (1 Samwele 18:1) Na iwe kuti wakwata cibusa wa musango yu. Kiara uuli ne myaka 21 atile, “Nomba nalishiba ukuti ukukwata ifibusa abakalamba pali ine, kusuma sana. Nalikwata ifibusa abakalamba sana ukuncila, e lyo balampandako amano ayasuma kabili balishikatala.”—Ilembo ilingakwafwa: Yobo 12:12.

Ukuba weka takwabipa. Abantu bamo nga baba beka nangu fye pa kashita akanono ninshi balatalalilwa. Lelo taufwile ukutalalilwa pa mulandu fye wa kuti uli weka. Ku ca kumwenako, Yesu alitemenwe ukuba na bantu lelo alekwatako ne nshita ya kuba eka. (Mateo 14:23; Marko 1:35) Na iwe kuti wacita cimo cine. Mu nshita ya kumfwa ububi nga uli weka, ufwile ukubomfya bwino iyo inshita ku kutontonkanya pa mapaalo ayasuma ayo wakwata. Ici kuti calenga waba cibusa musuma kuli bambi.—Amapinda 13:20.