Bushe Mwalikwata ‘Umutima Wa Kwishiba’ Yehova?

“Nkabapeela no mutima wa kunjishiba, ukuti nine Yehova; na bo bakaba abantu bandi.”—YER. 24:7.

KUTI MWAYASUKA SHANI?

Bushe abaYuda abengi mu nshiku sha kwa Yeremia bali shani ne ‘mitima iishasembululwa’?

Mulandu nshi tufwile ukuceeceetela umutima wesu uwa mampalanya?

Kuti twakwata shani ‘umutima wa kwishiba’ Yehova?

1, 2. Mulandu nshi abantu bamo bengafwaila ukusambilila pa makunyu?

BUSHE mwalilyapo amakunyu? Kale, abena Israele balitemenwe sana ukuyalya. (Nahu. 3:12; Luka 13:6-9) Muno nshiku, mu fyalo ifingi balalima amakunyu. Yasuma ukuyalya kabili bamo batila yalacingilila umutima ku malwele yamo.

² Inshita imo, Yehova apashenye amakunyu ku mutima. Lesa tale-eba abantu ubusuma bwaba mu kulya amakunyu. Lelo alelanda pa mutima wabo uwa mampalanya. Ifyo alandile ukupitila muli kasesema Yeremia kuti fyatwafwa kabili kuti fya-afwa na bantu abo twatemwa. Ilyo tulesambilila pa mashiwi alandile, muletontonkanya na pa fyo mwingasambililako.

3. Bushe amakunyu ayo Yeremia 24 yalandapo yaleimininako bani?

³ Intanshi, natulande pali cimo ico Lesa alandile pa makunyu mu nshiku sha kwa Yeremia. Mu 617 B.C.E., abaYuda balilekele ukukonka ifyo Lesa alefwaya. Lesa alangile Yeremia icimonwa icalelanga ifyo ifintu fyali no kuba ku ntanshi, alandile pa misango ibili iya makunyu, “ayasuma nga nshi,” e lyo na “yabi nga nshi.” (Belengeni Yeremia 24:1-3.) Amakunyu ayabi yaleimininako Imfumu Sidekia na bantu bambi abali nga ena abo Imfumu Nebukadnesari na bashilika bakwe baali no kucusha sana. Inga Esekiele, Daniele na banankwe batatu abo basendele kale ku Babiloni, na baYuda bamo abo baali no kusenda, bushe bena baleimininwako na finshi? Baali kwati makunyu ayasuma. AbaYuda bamo baali no kubwelelamo ku Yerusalemu no kukuula cipya cipya umusumba ne tempele, kabili ilyo papitile inshita ifi fyalicitike.—Yer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Bushe ifyo Lesa alandile pa makunyu ayasuma kuti fyatukoselesha shani?

⁴ Yehova alandile pa bantu abaali nga makunyu ayasuma ukuti: “Nkabapeela no mutima wa kunjishiba, ukuti  nine Yehova; na bo bakaba abantu bandi.” (Yer. 24:7) Ili lembo e pashimpilwe cino cipande, kabili aya mashiwi yalatukoselesha nga nshi! Lesa alafwaya ukutupeela ‘umutima uwa kumwishiba.’ Pali ili lembo, “umutima” wimininako ifyo umuntu aba. Ukwabula no kutwishika, mulafwaya ukukwata umutima wa kufwaya ukwishiba Lesa no kuba pa bantu bakwe. Pa kuba no mutima wa kwishiba Lesa, mufwile ukulasambilila Icebo ca kwa Lesa no kucita ifyo mulesambilila, ukulapila no kwalukila kuli Lesaa, ukuipeela no kubatishiwa mwi shina lya kwa Tata, ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo. (Mat. 28:19, 20; Imil. 3:19) Nalimo mwalicita fyonse ifi nelyo limbi mulalongana lyonse ne Nte sha kwa Yehova kabili muletontonkanya ukucita fyonse ifi twalandapo.

5. Ni bani maka maka abo Yeremia alembeele ibuuku lyakwe?

⁵ Nampo twalicita fyonse ifi twalandapo nelyo twacitapo fye fimo, tufwile ukubika amano ku fyo umutima wesu waba na ku mibele yesu. Ifyo Yeremia alandile pa mutima kuti fyatwafwa ukwishiba umulandu tufwile ukubikila amano ku mutima na ku mibele yesu. Ifipandwa fimo ifya mwi buuku lya kwa Yeremia fyalanda pa nko ishaliko ilya nshita, lelo abo ili buuku lyalandapo sana baYuda abaliko ilyo imfumu shisano isha baYuda shaleteka. (Yer. 1:15, 16) Kanshi abo Yeremia alembeele aya mashiwi bali baume, abanakashi, na bana abaipeele kuli Yehova. Mu nshiku sha kwa Mose, abantu baitemenwe fye abene ukuipeela kuli Yehova. (Ukufu. 19:3-8) Na mu nshiku sha kwa Yeremia, abantu bali-ipeele kuli Lesa. Batile: “Twaisa kuli imwe, pantu ni mwe Lesa wesu, mwe Yehova.” (Yer. 3:22) Lelo bushe imitima yabo yali shani?

BUSHE BAALINGILE ‘UKUSEMBULULA IMITIMA YABO’ IYA MAMPALANYA?

6. Mulandu nshi tufwile ukwishibila ifyo Lesa alanda pa mutima?

⁶ Badokota balabomfya mashini pa kumona ifyo umutima uli ne fyo ulebomba. Lelo Yehova ena kuti acita ifyacila na pa fyo badokota bacita, nga filya acitile mu nshiku sha kwa Yeremia. Lesa alifikapo nga nshi ukumona ifyo umutima wesu waba. Amashiwi alandile e yalanga ifi, atile: “Umutima wa bucenjeshi ukucila fyonse, kabili walipelelwa. Nani engawishiba? Ine, ne Yehova mfwayafwaya mu mutima, . . . no kupeela umuntu onse ukulingana ne mibele yakwe, ukulingana ne micitile yakwe.” (Yer. 17:9, 10) “Ukufwayafwaya mu mutima” uko Lesa alandilepo te kuceeceeta umutima nga kulya badokota bacita ku mutima wesu uwa cine cine uutunta imiku nalimo 3 bilioni pa myaka 70 nelyo 80 iyo fwe bantu tuba no bumi. Lelo Yehova alelanda pa mutima wa mampalanya. Uyu “mutima” upilibula umuntu wa mu kati, umwaba ifyo umuntu afwaya, ifyo atontonkanya, ifyo aaba ne fyo afwaya ukucita. Uyu e mutima na imwe mwakwata. Lesa kuti auceeceta kabili na imwe bene mulingile ukulaesha ukuuceeceta.

7. Bushe Yeremia alondolwele ukuti umutima wa baYuda abengi abaliko mu nshiku shakwe wali shani?

⁷ Pa kuti tuceeceete umutima wesu, tufwile ukuyipusha ukuti, ‘Bushe umutima wa mampalanya uwa baYuda abengi abaliko mu nshiku sha kwa Yeremia wali shani?’ Pa kwasuka ici cipusho, tontonkanyeni pa mashiwi Yeremia alandile, ukuti: “Aba mu ng’anda ya kwa Israele bonse tabasembululwa mu mutima.” Yeremia talelanda pa kusembululwa kwa baYuda abaume, pantu atile: “‘Moneni! inshiku shileisa,’ e fyasosa Yehova, ‘ilyo nkalubulwisha onse uwasembululwa lelo uwaba kwati tasembululwa.’” Kanshi na baYuda abali abasembululwa, ‘tabali abasembululwa mu mutima.’ (Yer. 9:25, 26) Bushe calolele mwi ukuti tabasembulwilwe mu mutima?

8, 9. Bushe imitima ya baYuda abengi yali shani, kabili finshi balekabila ukucita?

⁸ Ifyo Lesa aebele abaYuda ukucita e fitwafwa ukwishiba umwalola amashiwi ya kuti ‘umutima wabo tawasembulwilwe.’ Atile: “Sembululeni imitima yenu, mwe baYuda  na mwe ba mu Yerusalemu; pa kuti ubukali bwandi bwimwishila . . . pa mulandu wa mibele yenu iyabipa.” Bushe imibele yabo iyabipa yalefuma kwi? Yalefuma mu mutima wabo. (Belengeni Marko 7:20-23.) Lesa abomfeshe Yeremia ukusokolola icalengele ukuti abaYuda babe ne mibele yabipa. Imitima yabo yali iyatalama kabili iya bucipondoka. Ifyo balecita ne fyo baletontonkanya fyalekalifya Yehova. (Belengeni Yeremia 5:23, 24; 7:24-26.) Lesa abebele ukuti: “Isembululeni pa mulandu wa kwa Yehova, kabili sembululeni imitima yenu.”—Yer. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Kanshi abaYuda abaliko mu nshiku sha kwa Yeremia balekabila ukusembulula imitima yabo, nga filya na baYuda mu nshiku sha kwa Mose bacitile. (Amala. 10:16; 30:6) ‘Ukusembulula imitima yabo’ kwalolele mu kuti balekabila ukuleka fyonse ifyalelenga imitima yabo ukutalama, e kutila ifyo baletontonkanya, ifyo batemenwe, nelyo ifyo balecita ifyalefulwisha Lesa.—Imil. 7:51.

KUTI ‘TWAKWATA SHANI UMUTIMA WA KWISHIBA’ YEHOVA?

10. Finshi tufwile ukucita ukupashanya Davidi?

¹⁰ Ala tulatasha ukuti Lesa alatwafwa ukwishiba umutima wa mampalanya! Lelo bamo kuti batila: ‘Bushe na fwe Nte sha kwa Yehova tufwile ukubika amano ku fyo umutima wesu waba?’ Ici tacilolele mu kuti Abena Kristu abengi baliba ne mibele iyabipa nelyo ukuti “makunyu ayabi,” nga filya abaYuda abengi bali. Lelo ababomfi ba kwa Lesa bantu abaipeelesha kabili abasanguluka. Na lyo line tufwile ukutontonkanya pa fyo Davidi apaapete Yehova ukuti: “Fwayeni muli ine, mwe Lesa, no kwishiba umutima wandi. Nceeceeteni, no kwishiba amalangulushi yandi, mumone nga muli ine mwaba amapange ya kuntwala mu nshila iibi.”—Amalu. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Mulandu nshi tufwile ukuceeceetela umutima wesu? (b) Finshi ifyo Lesa ashitupatikisha ukucita?

¹¹ Yehova afwaya ifwe bonse ukuba ne mibele iingalenga atutemwa no kutwalilila ukutemwikwa kuli ena. Ilyo Yeremia alelanda pa bantu abalungama, atile: “Mwe Yehova wa mabumba, muceeceeta abalungama, mumona imfyo no mutima.” (Yer. 20:12) Nga ca kutila Lesa Uwa Maka Yonse alaceeceeta imitima ya bantu abalungama, bushe ici taciletulanga fye ukuti na ifwe tufwile ukuceeceeta imitima yesu? (Belengeni Amalumbo 11:5.) Nga tuleiceeceeta, kuti twasanga ukuti mu mutima wesu mwaliba imibele imo, amapange, ifyo tufwaya ukucita, nelyo ifyo tutontonkanya ifishaba bwino ifyo tulingile ukulungika. Kuti twaishiba icilelenga umutima wesu ukukanaumfwila Lesa, kabili kuti twailuka ukuti ulekabila ukusembululwa. Nga mulemona ukuti caliba fye bwino ukuceeceeta umutima wenu uwa mampalanya, bushe finshi mufwile ukuceeceeta? Kabili kuti mwacita shani pa kuti mwaluke?—Yer. 4:4.

¹² Ico tushifwile ukulaba ca kuti: Yehova tatupatikisha ukwaluka. Alandile pa bantu abali nga “makunyu ayasuma” ukuti ‘akabapeela umutima wa kumwishiba.’ Tatile akabapatikisha ukwalula umutima. Abene e balekabila ukuba no mutima wa kufwaya ukwishiba Lesa. Na ifwe e fyo tufwile ukucita.

13, 14. Bushe ifyaba mu mutima wa Mwina Kristu kuti fyamuletelela shani?

¹³ Yesu atile: “Mu mutima e mufuma amatontonkanyo  ayabipa, ukwipaya, ubucende, ubulalelale, ukwiba, ubunte bwa bufi, ne miponto.” (Mat. 15:19) Kanshi, nga ca kutila mu mutima wa kwa munyinefwe mwaliba amatontonkanyo yabipa ica kuti yalenga acita ubucende nangu ubulalelale kabili nga akaana ukulapila, Lesa te kuti atwalilile ukuba cibusa wakwe. Lelo nangu umuntu tacitile imembu sha musango uyu kuti aleka amatontonkanyo yabipa ukulakula mu mutima wakwe. (Belengeni Mateo 5:27, 28.) Uyu e mulandu cacindamina ukulaceeceetela umutima wesu. Nga mwaceeceeta umutima wenu, bushe mukasanga ukuti mwaliba ifyabipa ifyo mutontonkanya pa muntu uushili mwina mwenu ifyo Lesa apata kabili ifyo mufwile ukufumya mu mutima wenu?

¹⁴ Nelyo tutile Umwina Kristu aleka ubukali bwalakula mu mutima wakwe ica kuti apata no Mwina Kristu munankwe. (Lebi 19:17) Umwina Kristu wa musango uyu alingile ukubombesha pa kuti afumye mu mutima wakwe imisango iingalenga umutima wakwe ukutalama.—Mat. 5:21, 22.

15, 16. (a) Langilileni ifyo Umwina Kristu engaba no ‘mutima uushasembululwa.’ (b) Mulandu nshi muletontonkanishisha ukuti ukuba no ‘mutima uushasembululwa’ kulafulwisha Yehova?

¹⁵ Lelo icawama ca kuti Abena Kristu tabakwata iyi mibele yabipa mu mitima yabo. Na lyo line, Yesu alilandile na pa “matontonkanyo ayabipa.” Amatontonkanyo yabipa kuti yakuma ifyo tucita ne fyo tumona ifintu. Ku ca kumwenako, umo kuti alamona ukutila ukuba uwa cishinka kuli balupwa wakwe kwalicindama sana ukucila icili conse. Kwena, Abena Kristu bafwaya ukutemwa balupwa wabo, tabafwaya ukuba nga bantu abengi abashaba no kutemwa muli shino “nshiku sha kulekelesha.” (2 Tim. 3:1, 3) Lelo limo kuti twacishamo ukutemwa balupwa. Abengi batila “lupwa obe ni lupwa obe.” E ico nga ca kutila abantu bambi bakalifya lupwa wabo, balafwaya ukumucingilila nelyo ukuba ku lubali lwakwe. Tontonkanyeni pa fyacitile bandume ya kwa Dina pa mulandu wa kuti balicililemo ukukalipa ilyo nkashi yabo bamucendele. (Ukute. 34:13, 25-30) Kabili tontonkanyeni na pa fyali mu mutima wa kwa Abishalomu, ifyalengele ukuti epaye Amnone munyina. (2 Sam. 13:1-30) Bushe te “matontonkanyo yabipa” ayalengele ukuti aba bantu bacite ifya musango uyu?

¹⁶ Kwena, Abena Kristu ba cine tabakalipa ica kuti baipaya na bantu bambi. Lelo bushe bafwile ukupata Umwina Kristu munabo uukalifye lupwa wabo nelyo uo baletontonkanya fye ukuti namukalifya? Nalimo kuti bakaana ukula-ampana pamo no Mwina Kristu munabo uo balemona ukuti alikalifya lupwa wabo nelyo kuti bakaana no kulamwitako  ku ng’anda ku mwabo. (Heb. 13:1, 2) Lelo Umwina Kristu uwatemwa aba bwananyina tafwile ukucita ifi. Yehova, Uuceeceeta imitima amona umuntu wa musango uyu ukuti ‘umutima wakwe tawasembululwa.’ (Yer. 9:25, 26) Muleibukisha abantu abo Yehova aebele ukuti: “Sembululeni imitima yenu.”—Yer. 4:4.

TWALILILENI UKUBA NO ‘MUTIMA WA KWISHIBA’ LESA

17. Bushe akatiina ka kuli Yehova kuti katwafwa shani ukulaumfwila ifyo aletweba?

¹⁷ Nga mwaceeceeta umutima wenu uwa mampalanya nalimo kuti mwasanga ukuti tamumfwila bwangu amafunde ya kwa Yehova nge fyo mufwile ukulacita, kabili nalimo umutima wenu ‘tawasembululwa.’ Napamo icalenga ca kuti mulatiina abantu, mulafwaya ukulumbuka, nelyo ukukwata sana icuma, nalimo mupampamina fye pa fyo mulefwaya nelyo ukulaicitila ifintu. Nga e fyo caba, te imwe mweka mwaba no mutima wa musango uyu. (Yer. 7:24; 11:8) Yeremia alandile ukuti abaYuda abashali ne cishinka abaliko mu nshiku shakwe bali “no mutima uwatalama kabili uwa bucipondoka.” Alandile no kuti: “Tabatila mu mitima yabo: ‘Lekeni nomba tutiine Yehova Lesa wesu, Uupeela imfula e lyo ne mfula ya kubangilila.’” (Yer. 5:23, 24) Bushe aya mashiwi tayaletulanga ukuti pa ‘kusembulula umutima’ wesu tufwile ukuba na katiina kuli Yehova no kulamutasha? Akatiina ka musango uyu kakalenga ukuti tukalecita fyonse ifyo Lesa afwaya.

18. Finshi Yehova alaile ababa mu cipangano cipya?

¹⁸ Yehova akatupeela ‘umutima wa kumwishiba’ nga tule-esha na maka ukucita ifyo afwaya. Na kuba ifi fine e fyo alaile abasubwa ababa mu cipangano cipya, atile: “Nkabika amafunde yandi muli bena, kabili nkayalemba mu mitima yabo. Kabili nkaba Lesa wabo, na bo bakaba abantu bandi.” Lelo baali no kumwishiba shani? Atile: “Umuntu onse takasambilishe umunankwe nangu munyina, ati: ‘Ishiba Yehova!’ pantu bonse bakanjishiba, ukufuma ku munono ukufika ku mukalamba . . . Pantu nkelela ifilubo fyabo, nshakebukishe ne membu shabo.”—Yer. 31:31-34. *

19. Lisubilo nshi ilisuma ilyo Abena Kristu ba cine bakwata?

¹⁹ Nampo nga ici cipangano cikalenga ukuti mukabe no mweo wa muyayaya ku muulu nelyo pano calo, mufwile ukwishiba Yehova no kuba pa bantu bakwe. Pa kuti mukapokelele aya mapaalo, mufwile ukwelelwa imembu ukubomfya icilubula ca kwa Kristu. Apo Lesa alamwelela imembu, ninshi na imwe mufwile ukwelela bambi na balya bene mwapata. Nga mwaitemenwa ukufumya mu mutima wenu ifyabipa fyonse ifyabamo, umutima wenu ukaba bwino sana. Nga mwacita ifi, mukalanga ukuti mulefwaya ukubombela Yehova no kuti namutendeka ukumwishiba bwino. Mukaba nga balya Yehova alandilepo ukupitila muli Yeremia ukuti: “Mukamfwaya no kunsanga, pantu mukamfwaya no mutima wenu onse. Kabili nkaleka mukansange.”—Yer. 29:13, 14.

[Futunoti]

[Ifipusho]