Ifingalenga Ulupwa Ukuba ne Nsansa

Ifya Kufunda Abana pa Kuti Bakakule Bwino

“Calewama ukulanda na bana bandi abaume. Balepoosako amano nga ndelanda nabo, kabili balekonka ifyo nabeba ukucita ilyo line fye. Nomba ifi bali abalumendo, tuleshokana mu fintu fye fyonse. Tabafwaya no kulasambilila ifya kwa Lesa nge fyo tucita lyonse. Batila, ‘Bushe tulingile ukulasambilila Baibolo?’ Ilyo abana bandi bashilaba abalumendo, nshaletontonkanya ukuti kuti batalama nangu ca kuti nalemona ifyo abana bambi baletalamina abafyashi.”—E fyalandile ba Reggie. *

BUSHE mwalikwata abana abalumendo nangu abakashana abo mulekusha? Nga mwalikwata, ninshi mulemona ifyo abana bafya ilyo bafika pali uyu mushinku. E lyo kabili ukukusha abana mulimo wakosa nga nshi. Bushe ifi balandile apa e filemucitikila?

▪ Ilyo umwana wenu ali umwaice, ali ne cumfwila icine cine. Nomba ili ali umulumendo, alefwaya ukulaicitila fye ifintu, talefwaya no wa kumwebako.

▪ Ilyo umwana wenu umwanakashi ali umwaice, alemweba fye fyonse. Nomba ifi ali umukashana, alisala abanankwe umwine abo alanda nabo, imwe alimufumyako amano.

Nga ca kuti ifi e filecitika mu lupwa lwenu, mwiangufyanya ukutontonkanya ukuti calilaala calipwa te kuti mwalule umwana. Nomba cinshi cilecitika? Pa kuti twasuke ici cipusho natubale tulande pa fyo ubulumendo no bukashana bwafwa umwana wenu ukukula.

Ni Nshita Yacindama Sana mu Kukula kwa Mwana

Umwana nga afyalwa, fyonse ifyo amba ukucita ilyo alekula, aficita pa muku wa kubalilapo; ukutendeka ukutankila, ukushimbula amashiwi ya kubalilapo, ukutendeka isukulu e lyo na fimbipo. Abafyashi balatemwa umwana wabo nga akula. Ifi fyonse filanga ukuti umwana alekula kabili ifi e fyo abafyashi bafwaya ukumona.

Inshita ya bwaice yalicindama sana lelo abafyashi balakwata sana umulimo. E mulandu wine basakamanina no kusakamanina nga ca kuti umwana uwali ne cumfwila atalama. Lelo inshita ya bwaice, yalicindama sana mu kukula kwa mwana. Yacindama shani?

Baibolo itila mu kuya kwa nshita, ‘umwaume akasha wishi na nyina.’ (Ukutendeka 2:24) Icintu icikalamba ico kwebela ukupita mu bwaice, kwafwa umwana wenu ukukula bwino, no kumupekanishisha ukwishiba ifyo akalacita nga akwata amafya. Pali iyo nshita, umwana afwile akalande nga filya umutumwa Paul alandile ati: “Ilyo nali umwaice, nalelanda ngo mwaice, naletontonkanya ngo mwaice, nalepelulula ngo mwaice; lelo nomba ndi mukalamba, nalileka ifya bwaice.”—1 Abena Korinti 13:11.

Ifi fine, e fyo no mwana wenu umulumendo nelyo umukashana alecita, aleleka utumisango twa bwaice kabili alesambilila ukutontonkanya ngo mukalamba uwingaisunga umwine nga ayamba ukuikalila. Na kuba icitabo cimo  citila, iyi nshita iba “ni nshita ya kuipekanya ukufuma pa ng’anda.”

Lelo kwena ukwishiba ukuti bushiku bumo umwana wenu umulumendo nelyo umukashana akalaikalila, kuti kwamusakamika. Kuti muletontonkanya ukuti:

▪ “Nga ca kuti umwana wandi umulumendo tasunga umuputule alaalako ubusaka, akalasunga shani ing’anda yakwe?”

▪ “Nga ca kuti umwana wandi umukashana takonka ifunde lya kubwela pa ng’anda pa nshita twamweba, bushe akatwalilila shani ukubomba nga bamwingisha incito?”

Nga ca kuti mulasakamana nga mwatontonkanya pa fya musango uyu, muleibukisha ukuti: Cilasenda inshita pa kuti umwana asambilile lelo mu kuya kwa nshita akasuka akasambilile. Pali ino nshita mwalimona ukuti ‘ubuwelewele bwalikakatila ku mutima wa mwaice’.—Amapinda 22:15.

Lelo nga mulefunda bwino umwana, ilyo akakula akaba bwino kabili akaba na “mano ya kulekanya icalungama ne calubana.”—AbaHebere 5:14.

Ifingamwafwa

Pa kuti umwana wenu akabe bwino nga akula, mufwile ukumufunda ukukwata ‘amaka ya kupelulula’ pa kuti akaleipingwila ifintu bwino. (Abena Roma 12:1, 2) Aya malembo yakonkapo yakamwafwa ukucita ifyo.

Abena Filipi 4:5: “Lekeni abantu bonse beshibe ukuti muli ba mutembo.” Umwana wenu amulomba ukuti ayeko kumo, e lyo inshita alabwelelapo nalimo yalacila pa yo mwabika ukuti aleba pa ng’anda. Mwamukanya ilyo line fye. Bukali bukali umwana wenu atila, “Mumona kwati ndi kaice!” Libe tamulamwasuka ati, “Pantu ulecita ifintu kwati mwaice,” baleni tontonkanyeni pali ifi: Abaice balafwaisha ukubasuminisha ukucita ifintu ifingi ukubikako ne fyo bashingacita, lelo abafyashi na bo tabasuminisha abana ukucita ifintu fimo, pamo fye ne fyo bengacita. Bushe limo te kuti ciwame ukulabasuminisha ukucita ifyo balefwaya? Kuti cawama mwabala mwaishiba ifyo umwana wenu aletontonkanyapo.

ESHENI UKUCITA IFI: Lembeni icintu cimo nangu fibili ifyo mwakulasuminisha umwana wenu ukulacita. Mwebeni no kuti ico mwamusuminishisha kufwaya mumone nga akulacita bwino ifintu. Nga ca kuti acita bwino, kuti mwamusuminisha ukucitako na fimbi. Nomba nga tacitile bwino pa kubala, mukamuleshe no kucita ifyo mwamusuminisha.—Mateo 25:21.

Abena Kolose 3:21: “Mwe bashibo, mwisonga abana benu, epali banenuka.”—Baibolo ya mu 1956. Abafyashi bamo bafwaya ukulapindulula abana babo mu fintu fye fyonse. Pa kuti umwana etalama, tabamusuminisha ukulafuma pa ng’anda. Balamufwaila aba kwangala nankwe kabili balakutikisha nga alelanda no muntu pa foni. Lelo ukucita ifi ilingi takubomba. Ukufwaisha ukuti aleikala fye pa ng’anda kuti kwamulenga alefwaya ukulafyuka; ukulasuusha lyonse ifibusa fyakwe kuti kwalenga abatemenwako; ukukutikisha ilyo alelanda na banankwe pa foni kuti kwalenga alafwaya inshila ya kulalandilamo nabo mu bumfisolo. Ukufwaisha ukulasopa sana umwana, kuti kwalenga akana ukulamumfwila sana. Bushe kwena nga ca kuti umwana taipingwila ifyo alefwaya ilyo mucili nankwe pa ng’anda, bushe ilyo akalaikalila e lyo akalapingula ifya mano?

ESHENI UKUCITA IFI: Inshita mukalalanda no mwana wenu pali fimo, mukamwafwe ukwishiba ifyo abantu bengamumona nga ca kuti asalapo ukucita ifintu fimo. Ukucila ukusuusha ifibusa fyakwe, limbi kuti mwamwipusha ukuti: “Bushe kuti caba shani nga ca kuti [lumbuleni ishina lya munankwe] bamwikata pa mulandu wa bumpulamafunde? Bushe abantu kuti bakumona shani?” Mwafweni eluke ifyo imicitile yakwe ingalenga abantu ukumumona, nampo nga kuti bamucindika nelyo iyo.—Amapinda 11:17, 22; 20:11.

 Abena Efese 6:4: “Mwilakalifya abana benu, lelo mulebakusha ukulingana no kusalapula kwa kwa Yehova no kukonkomesha kwakwe.” Amashiwi ya kuti “ukusalapula” tayapilibula ukweba fye umwana ifyo afwile ukucita. Yalola mu kulenga umwana ukwishiba imibele isuma iingalenga ukuti alecita ifisuma. Ukucita ifi kwalicindama maka maka lilya umwana aba umulumendo. Umufyashi umo uwe shina lya Andre atile: “Umwana nga aya alekulilako, mufwile no kulayalula inshila sha kumufundilamo kabili mufwile ukulalanshanya nankwe pa kumufunda.”—2 Timote 3:14.

ESHENI UKUCITA IFI: Umwana nga alefwaya ukucita cimo, mwipusheni ukuti bushe ena nga ali mufyashi, mano nshi engapanda umwana wakwe? Mupeni inshita ya kuti afwaye ifyebo ifilelanda pa lyashi line ilyo ifilesuminisha nangu ukukaanya ifyo alefwaya ukucita. Kabili lanshanyenipo uyo wine mulungu.

Abena Galatia 6:7: “Ico umuntu alebyala, e co akalobolola.” Inshila imo iya kufundilamo umwana kumweba ukucita ifyo ashingatemwa, pamo ngo kumweba ukuyaikala ku muputule asendamako nelyo ukumulesha ukuya mu kwangala. Muletontonkanya sana pa fingafuma mu fyo abana benu abakulileko balecita.—Amapinda 6:27.

ESHENI UKUCITA IFI: Nga aba mu nkongole mwilamulipililako, nelyo nga apona ku sukulu, mwilamupokololako kuli bakafundisha bakwe. Mulekeni aimwene ububi bwaba mu fyo acitile, nga amona, e lyo akasambililako kabili takabale alaba.

Mwe bafyashi nalimo mulatontonkanyapo ukuti nga caliweme sana umwana alaakula lubilo lubilo ukufika ku bukalamba ukwabula ubwafya. Nomba ilingi line palaba ubwafya pa kuti umwana akule bwino. Lelo kwena mwalikwata ishuko lya ‘kusambilisha umwaice umo afwile ukubela.’ (Amapinda 22:6) Ifyebo fyaba mu Baibolo e fingamwafwa ukukwata ulupwa lwa nsansa.

[Futunoti]

IPUSHENI MWE BENE UKUTI . . .

Bushe ilyo umwana wandi akalaikalila, akalacita ifi?

▪ ukuya mu kulongana, mu kushimikila, no kusambilila Baibolo pa lwakwe?

▪ ukupingula bwino ifya kucita

▪ ukumfwana bwino na bantu bambi

▪ ukusakamana ubumi bwakwe

▪ ukubomfya bwino indalama

▪ ukusunga bwino ing’anda

▪ ukuitendekelako ukucita ifintu

[Icikope pe bula 12]

Bushe nga ca kuti umwana wenu amoneka ukuti alecita ifintu bwino kuti mwamupeela insambu sha kucita ifintu na fimbi?