E Baibol tama ima wẹẹ, Ivbi e Midian ghi mu e Josẹf gha rrie otọ Igipt, erhae ighẹ e Jekọb kevbe ẹgbẹe ọre keghi ke Kenan kpa gha rrie Igipt. E Gosiẹn ẹre iran ghi gha ye, vbe eke ne Ẹzẹ e Nail na vba okun e Mediterranean. (Gẹn 47:1, 6) Ivbi Izrẹl kegha muan yọ muan yọ, iran na vbe gha wegbe yọ. Rhunmwuda ọni, ohan na gha mu Ivbi Igipt. Ẹre iran na ghi ya Ivbi Izrẹl khian eviẹn ọghe iran.—Ẹks 1:7-14.

Emwa eso rrọọ vbe ẹghẹ na, ni ma yayi wẹẹ te okha ne Baibol guan kaẹn na gele sunu, iran keghi kha wẹẹ okha ọghe ohoghe ẹre nọ. Sokpan, osẹ wa rrọọ nọ rhiẹre ma wẹẹ, Ivbi e Siẹm * ghaa rre otọ Igipt zẹvbe eviẹn.

Vbe igiemwi, emwa ni gualọ emwi arre (archaeologists) keghi tọnnọ emwi eso ladian vbuwe otọ, vbe odẹ okuọ ọghe Igipt nọ rhiẹre ma wẹẹ, emwa nẹdẹ ka dia evba ya. Okpia ọkpa nọ rri egie ebe na tiẹre John Bimson keghi kha wẹẹ, osẹ rrọọ nọ rhiẹre ma wẹẹ, ọ gberra ako 20 ne Ivbi e Siẹm nẹdẹ dia re vbe ikinkin ọghe otọ Igipt na. Deba ọni, okpia ọkpa na tiẹre James K. Hoffmeier nọ rri egie ebe vbe okha ọghe Ivbi Igipt keghi kha wẹẹ: “Vbe odẹ ukpo 1800 ya sẹ 1540 B.C., otọ Igipt ẹre Ivbi e Siẹm nibun ni ke odẹ orrie ọghe Asia rre wa gha dia, rhunmwuda, te ọ wa fu iran egbe rre.” Odẹ orrie ọghe Asia ẹre ẹgbẹe Jekọb ke vbe rre. E James K. Hoffmeier na vbe kha wẹẹ: “Ẹghẹ na kha na, ẹre Ebraham, Aizik kevbe Jekọb ya gha rrọọ, rhunmwuda ọni, te ọ wa gua okha nọ rre ebe Gẹnẹsis ro.”

Osẹ ọvbehe vbe rrọọ na miẹn vbe odẹ ahọ ọghe Igipt. A keghi miẹn eni ọghe eviẹn eso ni ghaa rre odẹ ahọ ọghe Igipt, ni koko gha winna vbe igiowa ọkpa, vbe ebe nẹdẹ ọkpa na gbẹnnẹ emwi yi na tiẹre papyrus. Odẹ ukpo 2000 ya sẹ 1600 B.C.E ẹre a ya gbẹn ebe na. Eni ọghe Ivbi e Siẹm na miẹn vbe ebe na gberra 40. Usun iwinna ne avbe eviẹn na ghaa ru ọre evbare na le, ukpọn na do kevbe ezọbu na gbe. E Hoffmeier vbe kha wẹẹ: “Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, Ivbi e Siẹm ni ghaa winna vbe igiowa ọkpa kẹkan gberra iyeva, ọni rhiema wẹẹ, Ivbi e Siẹm ni ghaa rre Igipt wa gha bun ẹsẹsẹmwẹse, katekate vbe ikinkin ọghe Gosiẹn.”

Ọmwa ọvbehe nọ vbe gualọ emwi arre na tiẹre David Rohl keghi kha wẹẹ, eni eso na miẹn vbe papyrus na, ‘wa vbe khọ eni ọghe emwa eso ne Baibol guan kaẹn.’ Vbe igiemwi, usun eni ọghe emwa ni rre uwu e Baibol, ne eni na miẹn vbe ebe na khọ, keghi re Isaka, Asia, kevbe Sifra. (Ẹks 1:3, 4, 15) E Rohl keghi kha wẹẹ, ‘ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ena hia keghi so igiẹ yọ wẹẹ Ivbi Izrẹl gele gha rre otọ Igipt zẹvbe eviẹn.’

E Bimson keghi kha wẹẹ: “Emwi ne Baibol tae vbekpae vbene Ivbi Izrẹl ya gha rre otọ Igipt hẹ zẹvbe eviẹn kevbe vbene iran ya kpa hin otọ Igipt rre keghi re emwi nọ gele sunu.”