Kapitulo 36

Naadik na ba Ko sa Elektronikong mga Gadyet?

“Ganahan kaayo kong magsigeg text! Para nako, kini ang kinanindotan. Sumpay na ni sa akong kinabuhi.”—Alan.

SA BATAN-ON pa ang imong ginikanan, moderno na para nila ang TV ug radyo. Ang telepono niadto para lang gyod sa pagtawag, nga kinahanglang ikonektar sa outlet diha sa bungbong. Morag kinaraan na kaayo no? Mao kanay giingon ni Anna. “Sa panahon sa akong ginikanan, wala pay modernong gadyet,” miingon siya. “Karon pa lang gyod sila nakakat-on sa paggamit ug cellphone!”

 Karon pwede kang manawag, maminaw ug musika, motan-awg salida, magdula, mag-e-mail sa imong mga higala, mokuhag letrato, ug mag-Internet—gamit lang ang usa ka gadyet nga masulod sa bulsa. Kay nagdako man ka nga duna nay kompiyuter, cellphone, TV, ug Internet, tingali wala ray kaso nimo kon magsige kag gamit niini. Apan para sa imong ginikanan, basin naadik ka na. Kon tambagan ka nila, ayawg isipa nga kinaraan na ang ilang panglantaw. Ang maalamong hari nga si Solomon miingon: “Kon ang usa magahatag ug tubag sa usa ka butang nga wala pa niya madungog, kana maoy kabuangan sa iyang bahin.”—Proverbio 18:13.

Nahibulong ka ba kon nganong nabalaka tingali ang imong ginikanan? Tubaga ang mosunod nga mga pangutana aron imong matino kon naadik ka na ba sa elektronikong mga gadyet.

‘Naadik na ba Ko?’

Gihubit sa usa ka ensiklopedia ang pagkaadik ingong “nabatasan ug mapatuyangong buhat nga lisod ihunong o dili gustong hunongon sa usa bisan pa sa makadaot nga mga epekto niini.” Atong hisgotan ang mga punto niini nga kahubitan. Basaha ang mosunod nga mga komento, ug tan-awa kon duna ka bay nasulti o nabuhat nga sama niana. Dayon isulat ang imong tubag.

Mapatuyangong buhat. “Mahurot ang akong oras sa mga video game. Gamay na lang kog kinatulgan ug kana na lay gusto nakong estoryahan. Wala na koy panahon sa akong pamilya kay nabuang na ko niini.”—Andrew.

Kon ikaw ang pabut-on, pila ka oras ang angay nimong igugol  sa paggamit ug elektronikong mga gadyet kada adlaw? ․․․․․

Para sa imong ginikanan, pila ka oras lang ang angay nimong igugol sa paggamit niini? ․․․․․

Pila ka oras tanan ang aktuwal nimong gigamit kada adlaw sa pag-text, pagtan-awg TV, pag-upload ug mga letrato ug pagkomento diha sa Web site, pagdula, ug uban pa? ․․․․․

Base sa imong tubag, sobra ra ba ang oras nga imong gigamit sa elektronikong mga gadyet?

□ Oo □ Dili

Lisod ihunong o dili gustong hunongon. “Makit-an ko sa akong ginikanan nga magsigeg text ug ila kong badlongon. Apan panagsa ra baya kong mag-text kon ikomparar sa ubang batan-on. Aw, kon itandi sa akong ginikanan, pirme gyod hinuon kong mag-text. Pero 40 anyos na god sila ug 15 anyos pa lang ko.”—Alan.

Gisultihan ka ba sa imong ginikanan o mga higala nga sobra ra ang oras nga imong gigugol sa paggamit ug elektronikong mga gadyet?

□ Oo □ Wala

Nalisdan ka ba sa paghunong o sa pagkontrolar sa paggamit niini?

□ Oo □ Wala

Makadaot nga mga epekto. “Ang akong mga higala magsige rag text—bisag nagdrayb. Delikado kaayo na ba!”—Julie.

 “Dihang may cellphone na ko, magsige na lang kog tawag o text. Nakadaot kana sa akong relasyon sa akong pamilya ug sa uban nakong higala. Namatikdan nako karon nga magsigeg kaputol ang among estorya sa akong mga higala kay kanunay silang moingon: ‘Taym pa, mo-reply sa ko.’ Usa na ka hinungdan kon nganong dili kaayo ko suod nila.”—Shirley.

Mobasa ka bag text message o mag-text samtang magdrayb, anaa sa klase o sa Kristohanong mga tigom?

□ Oo □ Dili

Samtang nakig-estorya sa pamilya o mga higala, maputol ba kanunay ang inyong estorya kay mo-reply kag e-mail, text message, o motubag ug tawag sa cellphone?

□ Oo □ Dili

Naapektohan na ba ang imong pagkatulog o pagtuon tungod sa elektronikong mga gadyet?

□ Oo □ Wala

Kinahanglan ka bang mohimog kausaban? Kon mao, tagda ang mosunod nga mga sugyot.

Pagkahimong Balanse

Kon naggamit kag kompiyuter, cellphone, o uban pa, palandonga ang mosunod nga upat ka pangutana. Ang pagpadapat sa tambag sa Bibliya ug sa pipila ka simpleng mga giya makatabang aron mapanalipdan ka ug makontrolar ang paggamit niini.

● Unsay unod niini? “Pun-a ang inyong hunahuna sa mga butang nga maayo ug angayng daygon, sa mga butang nga matuod, hamili, matarong, putli, matahom, ug halangdon.” —Filipos 4:8, Maayong Balita Biblia.

✔ Pakigkomunikar sa mga higala ug pamilya, ug ipaambit ang makapadasig nga mga balita ug mga mensahe.—Proverbio 25:25; Efeso 4:29.

X Ayaw pagpasag tabi, pagpadalag law-ayng mga text message o letrato, o pagtan-awg bastos nga mga video o salida.—Colosas 3:5; 1 Pedro 4:15.

● Kanus-a ko kini gigamit? “Adunay tinudlong panahon alang sa tanang butang.”—Ecclesiastes 3:1.

✔ Pagtakdag limitasyon kon pila ka oras ang imong gamiton sa pagtawag ug pagtubag sa cellphone, pag-text o pag-reply, pagtan-awg salida, o pagdula.

X Ayaw gamita sa elektronikong mga gadyet ang oras nga para sa imong mga higala ug pamilya, sa pagtuon,  o pagpakigbahin sa espirituwal nga mga kalihokan.—Efeso 5:15-17; Filipos 2:4.

● Kinsay akong mga kauban? “Ayaw pagpahisalaag. Ang daotang pakig-uban makadaot sa mapuslanong pamatasan.”—1 Corinto 15:33.

✔ Gamita ang elektronikong mga gadyet sa pagpalig-on sa imong relasyon sa mga tawong maayog impluwensiya nimo.—Proverbio 22:17.

X Ayawg limbongi ang imong kaugalingon—maimpluwensiyahan ka sa mga sukdanan, sinultihan, ug panghunahuna sa imong ka-e-mail, ka-text, sa imong gitan-aw sa TV, video, o sa Internet.—Proverbio 13:20.

● Pila ka oras kong naggamit niini? ‘Tinoa ang mas hinungdanong mga butang.’—Filipos 1:10.

✔ Irekord kon pila ka oras ang imong nagamit niini.

X Ayawg ibalewala kon ingnon ka sa imong mga higala o ginikanan nga sobra ra ang oras nga imong gigamit niini.—Proverbio 26:12.

Bahin sa balanseng paggamit sa elektronikong mga gadyet, si Andrew, nga gihisgotan sa sinugdanan, miingon: “Wala ray problema ang elektronikong mga gadyet basta balanse ka lang. Akong gikontrolar ang paggamit niini aron dili madaot ang akong relasyon sa akong pamilya ug mga higala.”

BASAHA ANG DUGANG PA BAHIN NIINI NGA ULOHAN DIHA SA TOMO 2, KAPITULO 30

SA SUNOD NGA KAPITULO

Unsaon nimo pagkombinsir sa imong ginikanan aron tugtan ka nila sa paglipaylipay?

TEKSTO

“Ayaw pagpakamaalamon sa kaugalingon mong mga mata. Kahadloki si Jehova ug pahilayo sa daotan.”—Proverbio 3:7.

SUGYOT

Aron makontrolar ang imong paggamit ug cellphone, pahibaloa ang imong mga higala nga dunay mga oras nga dili ka motubag dayon sa ilang text, e-mail, o tawag.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Ang imong mga letrato o kalihokan nga i-post nimo sa Internet mahimo gihapong makita sa uban ug sa kompaniya nga imong giaplayan bisag daghang tuig na ang milabay.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kon maglisod ko pagkontrolar sa paggamit ug ․․․․․, maningkamot ko nga gamiton lang kinig ․․․․․ kada semana.

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Ngano kahang dili nimo mamatikdan nga naadik ka nag elektronikong gadyet?

● Unsa kahay mahitabo kon dili nimo makontrolar ang paggamit niini?

[Blurb sa panid 262]

“Daghan ang nakatabang nako sa pagbuntog sa akong pagkaadik sa TV. Gilimitehan gyod nako ang pagtan-aw niini. Kanunay kong makigsulti kang Mama bahin niini, ug nag-ampo pod ko kanunay.”—Kathleen

[Hulagway sa panid 263]

Ikaw ba ang nagkontrolar sa imong elektronikong mga gadyet o kini ang nagkontrolar nimo?