ANG PROBLEMA: Daghang lider sa politika ug relihiyon naghimog mga paagi aron mapugngan ang pagkaylap sa mensahe sa Bibliya. Sagad gigamit nila ang ilang awtoridad aron ang mga tawo dili makabaton, makapatik, o makahubad ug Bibliya. Tagda ang duha ka pananglitan:

• Sa mga 167 B.C.E.: Ang Seleucid nga haring si Antiochus Epiphanes, kinsa nagpugos sa mga Hudiyo sa pagpasakop sa Gregong relihiyon, nagsugo sa paghanaw sa tanang kopya sa Hebreohanong Kasulatan. “Gigisi ug gisunog [sa iyang mga opisyales] ang linukot nga mga basahon sa Balaod nga ilang nakit-an,” misulat ang historyanong si Heinrich Graetz, “ug gipamatay kadtong nagbasa niini kay gustong madasig ug mahupay.”

• Sa Middle Ages (mga 1200 C.E): Ang ubang lider sa Katoliko nangasuko kay gisangyaw sa mga membro sa simbahan ang gitudlo sa Bibliya imbes ang doktrina sa Katoliko, busa ilang giisip nga mga erehes kadtong mga membro nga dunay mga basahon sa Bibliya gawas sa Latin nga Salmo. Usa ka konsilyo sa simbahan nagsugo sa “pagpangita pag-ayo sa mga erehes . . . pinaagi sa pagransak sa tanang gikatahapang mga balay ug mga lawak sa ilalom sa yuta. . . . Ang mga balay nga gipuy-an sa mga erehes kinahanglang gub-on.”

Kon milampos pa ang mga kaaway sa Bibliya sa pagwagtang niini, ang mensahe niini nahanaw na unta.

KON SA UNSANG PAAGI NAPRESERBAR ANG BIBLIYA: Gipuntirya sa kampanya ni Haring Antiochus ang Israel, pero ang mga Hudiyo nakatukod nag mga komunidad sa ubang kayutaan. Gani, gibanabana sa mga eskolar nga sa unang siglo C.E., kapig 60 porsiyento sa mga Hudiyo wala na mamuyo sa Israel. Diha sa ilang mga sinagoga, ang mga Hudiyo nagtipig ug mga kopya sa Kasulatan​—kana nga mga Kasulatan mao sab ang gigamit sa misunod nga mga henerasyon, lakip na sa mga Kristohanon.​—Buhat 15:21.

Niadtong Middle Ages, maisogong giatubang niadtong nagmahal sa Bibliya ang paglutos ug nagpadayon sa paghubad ug pagkopya sa Kasulatan. Sa tungatunga sa ika-15ng siglo, ang ubang bahin sa Bibliya nahubad na sa mga 33 ka pinulongan​—bisag wala pay naimbentong imprentahanan! Sukad niadto, daghan na kaayong Bibliya ang nahubad ug naimprenta.

ANG RESULTA: Bisan pa sa mga paghulga sa gamhanang mga hari ug sa nalimbongang mga lider sa relihiyon, ang Bibliya mao ang labing kaylap nga naapod-apod ug nahubad nga libro sukad. Kini nakaimpluwensiya sa balaod ug pinulongan sa ubang nasod ug sa kinabuhi sa milyonmilyon.