Dako Kaayong Trahedya

Unom ka bulan ang edad ni Erik. * Apan, ang iyang timbang ug gitas-on halos sama ra sa usa ka masuso nga usa o duha ka bulan ang edad. Bisag kulang kaayo ang iyang timbang, nanghupong ang iyang mga bitiis ug dako ang iyang tiyan ug nanghupong ug lingin ang iyang nawong. Luspad siya, ang iyang buhok daling malugti ug uphag, ug ginuka siya. Morag sapoton kaayo siya. Kinahanglan nga mag-amping gayod ang doktor samtang iyang gihiling si Erik, tungod kay dali ra kaayong masamad ang tisyu sa mata. Ang mental nga pagtubo ni Erik malagmit nga nabalda. Ikasubo, daghan kaayo ang samag kahimtang niining bataa.

“KINI maoy usa sa mga hinungdan sa kapin sa katunga sa tanang kamatayon sa mga bata sa tibuok kalibotan​—usa ka sukod nga wala hitupngi sa bisan unsang makatakod nga sakit sukad sa Black Death o grabeng kamatay. Apan, kini dili makatakod nga sakit. Lakip sa apektado niini mao kadtong minilyon nga wala mangamatay apan nainutil, kanunay magsakit, ug may intelektuwal nga kakulian. Kini magpameligro sa mga babaye, mga pamilya ug, sa ngadtongadto, sa paglungtad sa mga katilingban.”​—The State of the World’s Children, United Nations Children’s Fund.

Unsang sakita ang gihubit niining mga pulonga? Ang malnutrisyon​—ilabina, ang protein-energy malnutrition (PEM), nga ginganlan sa World Health Organization (WHO) nga “wala mamatikdi nga emerhensiya.” Unsa ka dako kining maong trahedya? Ang WHO nagpahayag nga kini “maoy usa sa mga hinungdan sa kamatayon sa labing menos katunga sa 10.4 milyones ka bata kada tuig.”

Ang malnutrisyon naglakip sa lainlaing mga sakit, gikan sa kakulang ug sustansiya​—sama  sa kakulang sa bitamina ug mineral​—ngadto sa sobrang katambok ug ubang magbalikbalik nga mga sakit nga nalangkit sa pagkaon. Apan, ang PEM “sa pagkakaron mao ang matang sa malnutrisyon nga daghan kaayo ang nangamatay,” matod sa WHO. Ang pangunang mga biktima niini mao ang mga bata nga wala pay singko anyos.

Hunahunaa sa makadiyot si Erik, nga gihisgotan sa sinugdanan, ug ang minilyon ka bata nga nag-antos sa malnutrisyon. Dili sila mabasol sa ilang kahimtang, ni sila makalingkawas niini. Ang nutrisyonista sa mga bata nga si Georgina Toussaint miingon sa Pagmata!: “Kadtong nag-antos ug miani sa makapasubo nga mga resulta dili gayod mabasol apan sila ang labing apektado.”

Tingali maghunahuna ang uban nga dili kalikayan kining problemaha​—nga wala gayoy igong pagkaon alang sa tanan. Sa kasukwahi, sumala sa WHO, “kita nagkinabuhi karon sa kadagaya.” Dunay igong pagkaon alang sa tanang tawo sa yuta​—ug sobra pa. Dugang pa, ang malnutrisyon mao ang sakit nga dali kaayong malikayan ug ang kinabaratohang tambalan. Dili ba makapalagot kanimo ang pagkahibalo niini?

 Kinsay Apektado?

Dili ra mga bata ang apektado sa malnutrisyon. Sumala pa sa taho sa WHO sa Hulyo 2001, “makaylapon ang epekto sa malnutrisyon, nga nag-apektar ug duolan sa 800 milyones ka tawo​—20% sa tanang tawo diha sa kabos nga mga nasod.” Kini nagkahulogan nga 1 sa matag 8 ka tawo sa kalibotan nag-antos niini.

Bisan tuod ang kinadaghanang tawo nga kulang ug sustansiya makaplagan sa Asia​—kasagaran sa habagatan ug sentral nga mga bahin​—ang populasyon nga may kinatas-ang porsiyento sa mga tawong kulang ug sustansiya makaplagan sa Aprika. Ang pipila ka kabos nga mga nasod sa Latin Amerika ug sa Caribbeano maoy sunod diha sa listahan.

Luwas ba sa malnutrisyon ang adunahang mga nasod? Dili. Sumala sa The State of Food Insecurity in the World 2001, 11 milyones ka tawong nagpuyo sa industriyalisadong mga nasod nag-antos sa malnutrisyon. Laing 27 milyones ka tawong kulang ug sustansiya nagpuyo sa giingong nagauswag nga mga nasod, ilabina sa mga nasod sa Sidlakang Uropa ug sa mga republika sa kanhing Unyon Sobyet.

Ngano man nga nahimong dako kaayong problema ang malnutrisyon? Duna bay bisan unsa nga makapauswag sa pagkakaron sa kahimtang niadtong mga kulang ug sustansiya? Mawagtang kaha ang malnutrisyon sa atong planeta? Tubagon sa sunod nga mga artikulo kining mga pangutanaha.

[Footnote]

[Chart/Mapa sa panid 4]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

MGA NASOD DIIN ANG MGA MOLUPYO NAMELIGRO SA KAKULANG UG SUSTANSIYA

NAMELIGRO PAG-AYO

ABERIDS NGA RISGO

MENOS NGA RISGO

WALAY RISGO O DILI KOMPLETO ANG IMPORMASYON

[Hulagway sa panid 3]

Naghulat ug mga hinabang sa Sudan

[Credit Line]

UN/DPI Photo by Eskinder Debebe