Estoryahi mi bahin sa relihiyon nga imong gidak-an.

Si Papa natawo sa India, pero si Mama bisag Indian ug kagikan, natawo sa Uganda. Nagsunod gyod sila sa mga kostumbre sa Hindu. Tulo mi ka magsoon, ikaduha ko. Nagpuyo mi sa Nairobi, Kenya. Daghan pong Hindu ang namuyo didto.

Nganong nainteres ka sa siyensiya?

Ganahan kaayo kog mga hayop, ug sagad mag-hiking ug mag-camping ko uban sa akong mga higala aron makakitag ihalas nga mga hayop. Sa primero gusto kong mahimong beterinaryo. Pero paggraduwar nako sa technical college sa Nairobi, miadto ko sa England sa pagtuon ug pathology sa University of London. Dayon, giespesyalisar nako ang pag-research sa utok sa tawo.

Ang imo bang kurso nakaapektar sa imong tinuohan?

Oo. Tungod sa pagsige nakog research bahin sa siyensiya, mas dili na hinuon ko makatuo sa mga sugilambong ug tradisyon sa Hindu, sama sa pagsimbag mga hayop ug mga imahen.

Nganong mituo kag ebolusyon?

Sa bata pa ko, daghan ang nagtuo nga ang pagtungha sa tawo pinaagig ebolusyon nagsugod sa Africa, ug mao sab kanay gitudlo sa eskuylahan. Ang mga titser ug mga propesor sa unibersidad naghatag sab ug impresyon nga ang tanang iladong mga siyentista nagtuo sa ebolusyon.

Nganong gipamalandong nimo pag-usab ang bahin sa sinugdanan sa kinabuhi?

Daghang tuig na kong nagtuon ug biology ug anatomy dihang  gisultihan ko sa akong kaubang estudyante bahin sa iyang nakat-onan sa Bibliya gikan sa mga Saksi ni Jehova. Nainteres ko. Busa dihang ang mga Saksi dunay gihimong asembliya sa among eskuylahan sa Nairobi, mitambong ko. Dayon, gisaysay sa duha ka Saksing misyonaryo ang ubang mga pagtulon-an sa Bibliya. Ang ilang pagtuo ug Maglalalang, nga may tubag sa importanteng mga pangutana sa kinabuhi, dili kay estorya-estorya lang. Nakita nako nga kini katuohan.

Naglisod ka ba sa pagdawat nga dunay Maglalalang tungod sa imong kahibalo sa medisina?

Wala! Sa nagtuon kog anatomy, nakita nako nga maayo ug komplikado kaayong pagkadisenyo ang buhing mga butang. Para nako, dili makataronganon ang pagtuo nga walay naghimo niining mga butanga.

Makahatag ka bag pananglitan?

Nagtuon ko bahin sa utok sa tawo sukad pa sa mga 1970, pero mahingangha gihapon ko niini. Kini ang sentro sa atong hunahuna ug memorya, ug kini sab ang nagkontrolar sa pag-obra sa daghang parte sa lawas. Ang utok mao sab ang sentro sa atong mga senses o igbalati, ug kini pod ang moanalisar sa mga impormasyon gikan sa sulod ug gawas sa lawas sa tawo.

Ang atong utok moobra tungod sa komplikadong mga substansiya niini ug sa kuti nga mga koneksiyon sa neuron, ang pangunang mga selula sa utok. Ang utok sa tawo dunay bilyonbilyong neuron nga magpasahay ug impormasyon pinaagig tag-as nga mga fiber nga gitawag ug axon. Tungod sa mga axon, ang usa ka neuron makahimog libolibong koneksiyon sa uban pang neuron pinaagi sa nagsangasanga nga mga fiber nga gitawag ug dendrite. Busa, ang koneksiyon sa atong utok puwerte gayod ka daghan! Dili kay kana lang. Kining baga kaayong lasang sa mga neuron ug dendrite wala magkalambod, kondili hapsay. Maayo kaayo ang pagkaplastar sa mga “wire” niini.

Palihog sa pagpatin-aw.

Hapsay kaayo ang pagkaporma sa mga koneksiyon sa “wire” samtang nagtubo ang bata diha sa tiyan ug bisan dihang matawo na ang bata. Ang mga neuron magpatubo ug fiber nga mokonektar sa mga neuron nga pipila ka sentimetro ang gilay-on​—layo kaayo kini nga distansiya kon basehan ang gidak-on sa mga selula. Ang fiber mokonektar dili lang sa usa ka espesipikong selula kondili sa espesipikong parte sa maong selula.

Samtang ang bag-ong fiber magsangasanga gikan sa neuron, dunay kemikal nga mga karatula nga mohatag niinig direksiyon sama sa “hunong,” “larga,” o “liko,” hangtod makaabot ang fiber sa target niini nga neuron. Kon walay klarong instruksiyon, ang nagtubo nga mga fiber mangasaag. Kini nga proseso maayo kaayong pagkaorganisar, nga nagsugod diha sa mga instruksiyon nga anaa sa atong DNA.

Bisan pa niana, wala pa gyod nato bug-os matugkad kon sa unsang paagi ang utok motubo ug moobra, lakip na ang paghipos niini ug mga panumdoman, pagpukaw sa emosyon, ug pagpalihok sa hunahuna. Para nako, ang pag-obra sa utok​—bisag dili na hisgotan kon unsa ka maayo ang pag-obra ug pagkakatingalahan sa pagtubo niini—​nagpakita nga duna gayoy usa nga mas intelihente ug hunahuna kay kanato.

Nganong nahimo kang Saksi ni Jehova?

Gipakitaan ko sa mga Saksi ug mga ebidensiya nga ang Bibliya Pulong sa Diyos. Pananglitan, bisag ang Bibliya dili libro sa siyensiya, kon maghisgot kinig siyensiya, kini tukma gayod. Ang mga tagna niini nangatuman. Ug kini nakapauswag sa mga kinabuhi niadtong nagsunod sa mga gitudlo niini. Ang akong kinabuhi maoy ebidensiya niana. Sukad nga nahimo kong Saksi ni Jehova sa 1973, ang Bibliya maoy akong giya. Busa, malipayon na ko karon ug may katuyoan na ang akong kinabuhi.