Nahibalo Ka Ba?
Sa unsang paagi ang bricks (tisa) ug ang mga paagi sa paghimog bricks nga nadiskobrehan didto sa karaang Babilonya nagsuportar sa giingon sa Bibliya?
ANG mga arkeologo nakakubkob ug daghan kaayong bricks didto sa karaang Babilonya nga maoy gigamit sa pagtukod sa siyudad. Sumala sa arkeologo nga si Robert Koldewey, ang maong bricks giluto sa mga hudno nga naa sa “gawas sa lungsod, diin maayog klase ang yutang kulonon ug daghag puwedeng isugnod.”
Gipakita sa karaang mga rekord nga gigamit pod sa mga opisyal sa Babilonya ang mga hudno para sa dili maayong katuyoan. Si Paul-Alain Beaulieu, propesor sa Assyriology sa University of Toronto, miingon: “Daghang basahon bahin sa Babilonya ang naghisgot nga naay mga tawo nga gipasunog sa hari kay sila mirebelde o nagpasipala sa sagradong mga butang.” Pananglitan, ang usa ka sinulat sa panahon ni Haring Nabucodonosor nag-ingon: “Laglaga sila, sunoga sila, isugba sila, . . . didto sa hudno . . . paasoha ni, patya sila pinaagi sa pagsunog kanila sa kalayo.”
Kini nagpahinumdom sa mga magbabasa sa Bibliya sa mga panghitabo nga narekord sa Daniel kapitulo 3. Mabasa dinhi nga si Haring Nabucodonosor nagpatindog ug dakong estatuwa nga bulawan sa kapatagan sa Dura—sa gawas sa siyudad sa Babilonya. Sa dihang ang tulo ka Hebreohanon nga si Sadrak, Mesak, ug Abednego midumili nga mohapa sa estatuwa, nasuko pag-ayo si Nabucodonosor, maong nagsugo siya nga painiton ang hudno ug “pito ka pilo kay sa naandan,” ug iyang ‘gipatambog sila sa nagdilaab nga hudno.’ Pero giluwas sila sa usa ka gamhanang anghel.—Dan. 3:1-6, 19-28.
Ang bricks mismo nga nakit-an sa Babilonya nagpamatuod pod nga tinuod ang giingon sa Bibliya. Daghang bricks ang naay sulat nga nagpasidungog sa hari. Kini ang mabasa sa usa sa mga bricks: “Nabucodonosor, Hari sa Babilonya . . . Ang akong palasyo nga puy-anan, nga ako, ang Halangdong Hari maoy nagtukod . . . Hinaot ang akong mga kaliwat magmando dinhi hangtod sa hangtod.” Kini parehas kaayo sa atong mabasa sa Daniel 4:30, diin si Nabucodonosor nanghambog: “Dili ba mao ni ang Bantogang Babilonya, nga ako mismo ang nagtukod para sa harianong panimalay pinaagi sa akong kaugalingong kusog ug gahom aron ipakita ang akong himaya ug kahalangdon?”