Kon duna kay anak nga tin-edyer, masukod gyod ang imong pagkaginikanan ug pailob. “Kon ang akong anak nga babaye magsukolsukol, mosurok gyod akong dugo,” matod ni Maria, nga inahan sa usa ka 14-anyos nga batan-on sa Brazil. “Maglagot mi sa usag usa maong magsiningkahay mi.” Si Carmela, nga taga-Italy, nag-atubang ug susamang problema. “Pirme ming maglalis sa akong anak nga lalaki,” siya miingon, “ug dayon manirado siya sa iyang kuwarto.”

Nganong ang pipila ka tin-edyer daw ganahang makiglalis? Tungod ba sa ilang mga barkada? Tingali. Ang Bibliya nag-ingon nga ang mga kauban sa usa mahimong makaimpluwensiya niya, maayo man o daotan. (Proverbio 13:20; 1 Corinto 15:33) Dugang pa, kadaghanan sa kalingawan sa mga batan-on karon nagpasiugdag rebelyon ug kawalay-pagtahod.

Apan may lain pang tagdon​—mga butang nga dili ra kaayo lisod dumalahon kon imong masabtan kon sa unsang paagi kana makaapektar sa imong tin-edyer. Tagda ang pipila ka pananglitan.

Si apostol Pablo misulat: “Sa dihang ako bata pa, ako nagasulti ingon sa usa ka bata, naghunahuna ingon sa usa ka bata, nangatarongan ingon sa usa ka bata; apan karon nga ako hingkod na, ako nang giwagtang ang mga kinaiya sa usa ka bata.” (1 Corinto  13:11) Ingon sa gipakita ni Pablo, ang mga bata ug hamtong managlahig hunahuna. Ngano?

Ang mga bata sagad espesipiko maghunahuna, ang husto, husto, ug ang sayop, sayop. Sa kasukwahi, ang mga hamtong sagad mas makapangatarongan bahin sa mga butang nga dili kaayo tin-aw ug mamalandong una ayha mohimog konklusyon o desisyon. Pananglitan, ang mga hamtong mas lagmit maghunahuna sa moral nga mga isyu ug sa epekto sa ilang binuhatan ngadto sa uban. Tingali naanad na silang maghunahuna nianang paagiha, samtang ang mga tin-edyer wala pa.

Ang Bibliya nagdasig sa mga batan-on sa pag-ugmad sa ilang “katakos sa panghunahuna.” (Proverbio 1:4) Gani, nag-awhag kini sa tanang Kristohanon nga gamiton ang ilang “gahom sa pagpangatarongan.” (Roma 12:1, 2; Hebreohanon 5:14) Apan usahay, ang katakos sa pagpangatarongan sa imong tin-edyer maoy mahimong hinungdan nga siya makiglalis nimo, bisan sa dili kaayo hinungdanong butang. O lagmit isulti niya nimo ang usa ka opinyon bisag dili kini husto. (Proverbio 14:12) Nan, sa unsang paagi makapangatarongan ka kaniya nga dili makiglalis?

Apan hinumdomi: Dihang mangatarongan sa imong tin-edyer, ayawg hunahunaa nga angay nimong pamatud-an nga ikaw ang husto. Bisag daw nagpalingoglingog ra siya, lagmit daghan siyag nakat-onan sa inyong pag-estoryahay kay sa imong gidahom​—o sa iyang giadmitir. Ayawg katingala kon sa pipila ka adlaw, ang imong tin-edyer miuyon na sa imong opinyon​—basin angkonon pa gani niya kana nga iyaha.

“Usahay maglalis mi sa akong anak nga lalaki bahin sa ginagmayng butang​—pananglitan, bahin sa pagkausikan o pagkasungogan niya sa iyang manghod. Apan kasagaran, gusto lang niyang pangutan-on nako siya kon unsay iyang gihunahuna ug sabton nako siya ug moingon, ‘Ah, mao diay nay nahitabo’ o ‘Mao diay nay imong gihunahuna.’ Kon mao pa nay akong gisulti sa una, nalikayan na unta namo ang daghang panaglalis.”​—Kenji, Japan.

Ang usa ka hinungdanong bahin sa pagmatutog tin-edyer mao ang pag-andam kaniya nga makabarog sa kaugalingon o mahimong responsableng hamtong sa umaabot. (Genesis 2:24) Lakip niini ang pagbaton ug kaugalingong mga hiyas, tinuohan, ug mga prinsipyo nga magpaila kon kinsa siya. Kon pit-oson sa paghimog daotan, ang usa ka tin-edyer nga lig-on ug pagkatawo dili lang maghunahuna sa mahimong resulta sa iyang mga desisyon. Pangutan-on sab niya ang kaugalingon: ‘Unsa kong matanga sa pagkatawo? Unsay akong mga prinsipyo? Unsay buhaton sa usa ka tawong may ingon niana nga prinsipyo niining situwasyona?’​—2 Pedro 3:11.

Ang Bibliya naghisgot kang Jose, usa ka batan-on nga lig-on ug pagkatawo. Pananglitan, dihang ang asawa ni Potipar gustong makigsekso niya, si Jose mitubag: “Unsaon ko pagbuhat kining dakong pagkadaotan ug makasala gayod batok sa Diyos?” (Genesis 39:9) Bisag wala pay gihatag nga balaod sa mga Israelinhon nga nagdili sa pagpanapaw, nasabtan na ni Jose ang panglantaw sa Diyos niana. Dugang pa, ang pamulong “unsaon ko” nagpaila nga ang panglantaw sa Diyos nahimo na niyang panglantaw​—usa ka bahin sa iyang pagkatawo.​—Efeso 5:1.

Ang imong tin-edyer usab nagaugmad pa sa iyang pagkatawo. Maayo kini, sanglit ang iyang mga baroganan motabang niya sa pagsagubang ug pagbarog batok sa mga pagpit-os sa iyang mga katalirongan. (Proverbio 1:10-15) Apan mahimong magtukmod sab na niya sa pagsukol kanimo. Kon mahitabo kana, unsay imong mahimo?

Ang pag-ugmad ug kaugalingong pagkatawo​—ug sa mga baroganan nga nalangkit niana​—dili lamang normal kondili makaayo usab. Gani, ang Bibliya nag-ingon nga ang mga Kristohanon dili angayng mahisamag mga bata kinsa “gituyatuya sa mga balod ug gidala ngadto-nganhi sa matag hangin sa pagtulon-an.” (Efeso 4:14) Busa tugoti ug dasiga ang imong tin-edyer sa pag-ugmad sa iyang pagkatawo uban ang lig-ong baroganan.

“Kon ipakita nako sa akong mga anak nga babaye nga andam kong maminaw nila, mas maminaw sila sa akong opinyon, bisag lahi kini sa ilaha. Mag-amping ko nga dili ipugos ang akong opinyon kondili tugotan nako silang magbaton ug kaugalingong baroganan.”​—Ivana, Czech Republic.

Sama sa mga bata, ang ubang tin-edyer magsigeg hangyo sa ilang ginikanan hangtod nga makuha nila ang ilang gusto. Kon pirme nang mahitabo sa inyong panimalay, pagbantay. Matapos tingali ang inyong panaglalis kon imo siyang paundayonan, apan magtudlo kini sa imong tin-edyer nga ang pagpakiglalis maoy paagi nga makuha niya ang iyang gusto. Ang solusyon? Sunda ang tambag ni Jesus: “Himoa lang ang inyong pulong nga Oo magkahulogan ug Oo, ang inyong Dili, Dili.” (Mateo 5:37) Ang mga tin-edyer lagmit dili na makiglalis kon makita nila nga lig-on ka sa imong desisyon.

Sa samang higayon, magmakataronganon. Pananglitan, tugoti ang imong tin-edyer sa pagpatin-aw kon nganong sa pipila ka kahimtang angayng usbon ang oras sa iyang pagpauli. Wala kana magpasabot nga nagpadaog ka sa imong anak. Gisunod lang nimo ang tambag sa Bibliya: “Ipaila ang inyong pagkamakataronganon.”​—Filipos 4:5.

Siyempre, walay hingpit nga ginikanan. Ang Bibliya nag-ingon: “Kitang tanan mangapandol sa makadaghan.” (Santiago 3:2) Kon gibati nimong nakaamot ka sa hinungdan sa panaglalis, ayaw pagpanuko sa pagpangayog pasaylo sa imong tin-edyer. Ang pag-angkon sa imong sayop maghatag ug panig-ingnan sa pagkamapainubsanon ug magpalihok kaniya sa paghimo usab sa ingon.

“Human sa usa ka panaglalis, dihang mikalma na ko, nangayo kog pasaylo sa akong anak kay misinta ko sa kasuko. Nakatabang kana nga mokalma usab siya ug maminaw na nako.”​—Kenji, Japan.