1. Ifa usun emén chón ssá a pwáraatá an ese fangetá lón ekkewe kitir?

 ATUN Mary Decker a chék emén teenage, a fókkun iteféúló pwe i emén mi mwittir le ssá. Lón ewe ier 1984 atun ewe Summer Olympics, chómmóng aramas ra ápilúkúlúkú pwe i epwe winneni ewe winnen nampa eú lón ewe 3,000-meter. Nge a solap pún a chepeti pechen emén chón ssá, iwe, a turuló. Ese tongeni áwesi ena ssá, nge ese fangetá. Esaamwo tori eú ier mwirin ena, lón 1985 Mary a pwal fiti ewe eú mwail kitir, iwe, a win me i ewe mi mwittir seni meinisin chón ssá fefin lón ekkena ier.

2. Ekkewe Chón Kraist ra fiti met sókkun kitir? Ifa usun sipwe ssá lón ena kitir?

² Manawach Chón Kraist a usun ach fiti eú kitir fán iten manaw esemuch. Sisap mut ngeni och mettóch an epwe eppetikich le sássá lón ei kitir. Esap ina eú sókkun kitir emén epwe tongeni jog lón are ssá mmang me kaúló fán ekkóch. Esap pwal ina eú sókkun kitir emén epwe mwittir le ssá fitu fiit pwe epwe win. Nge, ach kitir a usun eú marasong, a lamot sipwe likiitú le sássá tori ewe tepkiri. Ewe aposel Paulus a mak ngeni ekkewe Chón Kraist lón Korint, a apasa: “Ousap silei pwe ekewe chon kitir meinisin ra sä lon lenien kitir, nge eman chök leir a angei winnan? Iei mine oupwe kitir, pwe oupwe angei winnemi.”​—1 Kor. 9:24.

3. Ié a tongeni win lón ewe kitirin manaw esemuch?

³ Ewe Paipel a pesekich ach sipwe fiti ei kitir. (Álleani 1 Korint 9:25-27.) Winnen ena kitir manaw esemuch. Ei kitir esap usun ekkewe ekkóch kitir, pún meinisin chón fiti ra tongeni win ika pwe ra likiitú tori sópwólóón. (Mat. 24:13) Ekkewe chón ssá repwe chék lus ika ra fangetá are ra úkútiw le fiti  allúkún ewe kitir. Iei chék ewe sókkun kitir chón ssá repwe tongeni winneni manaw esemuch me ie.

4. Pwata ese mecheres ach ssá lón ei kitirin manaw esemuch?

⁴ Ese mecheres ach ssá lón ei kitir fán iten manaw esemuch. Jesus Kraist a ssá lón ei kitir nge ese chepetek fán eú. Nge kich sise tongeni féri ena, pún James a erá, “Kich meinisin sia mwälila fän chomong.” (Jas. 3:2) Ach kewe apwangapwang me pwal án ekkewe ekkóch, ra tongeni ammanga kich lón ach ssá are pwal mwo nge efisi ach sipwe mwo ekis kaúló. Ika a fis ena, eli a lamot ngenikich álillis pwe sipwe tongeni liwiniti ena kitir. Iwe, itá sisap máirú ika sia chepetek fán ekkóch.​—1 King 8:46.

5, 6. (a) Ifa usun esap wor och mettóch emén Chón Kraist epwe “chepetek ren”? Met epwe álisi emén Chón Kraist mi turuló an epwe “pwätäsefäl”? (b) Met popun ekkóch rese “pwätäsefäl” lupwen ra turuló?

⁵ Minne sia féri atun sia chepetek are turuló epwe pwáraatá ika kich met sókkun aramas. Ekkóch mi fen chepetek are turuló, ra pwáátá me sópweló ar angang ngeni Kot. Nge ekkóch ra filatá ar resap aier. Än Salomon Fos 24:16 a apasa: “Inamwo ika eman chon pwüng a turula fän fisu, a chök pwätäsefäl. Nge feiengau epwe tori ekewe aramasangau.”

⁶ Ikaamwo sia chepetek are turuló, sia chúen tongeni pwáátásefál. Ika sia lúkúlúk wóón Jiowa, i epwe pwapwa le álisikich lupwen sia mwáálliló are a wor ach osukosuk. Epwe álisikich le “pwätäsefäl” pokiten a silei pwe sia tongei. Nge ekkewe aramas mi ngaw rese mochen pwáátásefál. Rese mochen etiwa ewe álillis seni án Kot we manaman mi fel me néún Kot kewe aramas. Ewe Paipel a erá pwe ren chókkewe mi tongei allúkún Jiowa, “esap wor och ra tongeni chepetek ren.” Weween pwe sia tongeni fitisefáli ewe kitirin manaw esemuch.​—Álleani Kölfel 119:165.

7, 8. Ifa usun emén epwe “turula” nge Kot epwe chúen pwapwaiti?

⁷ Fán ekkóch emén a féri och féffér  mwáál, pwal mwo nge fán fite, pokiten a apwangapwang wóón ena mettóch. Nge me ren Jiowa, i emén aramas mi pwúng, ika pwe iteiten an mwáálliló a pwáátá are enletin aier seni letipan me achocho le féri minne mi pwúng. A pwal ina usun meefien Jiowa ngeni chón Israel, ra chúen aramas mi pwúng me ren lupwen ra aier seni ar kewe tipis. (Ais. 41:9, 10) Än Salomon Fos 24:16, ese menlapei ach kewe féffér mi mwáál, nge a pwáraatá pwe Jiowa epwe álisikich ach sipwe “pwätäsefäl.” (Álleani Aisea 55:7.) Jiowa Kot me Jesus Kraist ra lúkúlúk pwe sipwe achocho ren úkúkún ach tufich, me ra pesekich ach sipwe “pwätäsefäl.”​—Kölf. 86:5; Joh. 5:19.

⁸ Inaamwo ika ewe chón ssá a chepetek are turuló lón ewe marasong nge a mwittir pwáátásefál, iwe, eli epwe chúen wor an fansoun le áwesaaló ewe ssá. Lón ach kitir fán iten manaw esemuch, sise “silei ewe rän are ewe kulok” ei kitir epwe wesiló. (Mat. 24:36) Nge ach túmúnúéchú ach sisap chepetek epwe ámecheresi ach sássá me áwesaaló ei kitir. Iwe, ifa usun sipwe túmúnú pwe sisap chepetek?

9. Ikkefa ekkewe nimu mettóch sipwe pwóróusfengen wóón?

⁹ Sipwe nengeni nimu mettóch mi tongeni áchepetekikich. Ikeei: pwisin ach apwangapwang, mochenin futuk, pwúngúngaw lón ewe mwichefel, riáfféú mwáál are koput, me án ekkewe ekkóch apwangapwang. Ika ka fen chepetek ren eú me lein ekkeei mettóch, chechchemeni pwe Jiowa a fókkun mosonottam me esap mwittir péútukoló.

10, 11. Ifa án Tafit apwangapwang?

¹⁰ Pwisin ach apwangapwang a usun chék ekkewe faú mi paras wóón al. Pwóróusen manawen King Tafit me aposel Petrus ra tongeni áiti ngenikich usun ruu sókkun apwangapwang. A weires ngeni Tafit an epwe pwisin nemeniéchú me fán ekkóch Petrus a niwokkus ren met aramas repwe ekieki usun i.

¹¹ Fán ekkóch King Tafit ese tongeni pwisin nemeniéchú, iwe, pokiten an ei apwangapwang a tipis ngeni Patsipa. Mwirin, chippú epwe pwal nieló Napal lupwen a turunufaseei i. Inaamwo ika a kan mwáálliló ren an na apwangapwang, nge a chúen achocho le apwapwaai Jiowa. Ren án ekkewe ekkóch álillis, a tongeni “pwätäsefäl” mwirin an mwáálliló.​—1 Sam. 25:5-13, 32, 33; 2 Sam. 12:1-13.

12. Inaamwo ika Petrus a mwáálliló, nge ifa usun a likiitú lón ewe kitir?

¹² Petrus a niwokkus ren met aramas repwe ekieki usun i. Ina popun fán ekkóch a mwáálliló, nge a chúen tuppwél ngeni Jesus me Jiowa. Áwewe chék, fán úlúngát a amamesini Jesus. (Luk. 22:54-62) Lón pwal eú fansoun, a aapaap ngeni ekkewe Chón Kraist Jentail pwe usun itá ra lamot kisikis seni ekkewe Chón Kraist chón Jus. Mi mwáál met Petrus a féri, me chón ewe mwichefel ra tongeni áppirú féfférún. Ina popun Paulus a tuwenewen le apwúngú i. (Kal. 2:11-14) Petrus mi song ren an Paulus apwúngú me úkútiw lón an ssá lón ewe kitirin manaw? Aapw. A lefareni minne Paulus a eáni fén ngeni, siwili an féffér me sópweló le sássá lón ewe kitir.

13. Ifa usun apwangapwangen inisich a tongeni áchepetekikich?

¹³ Apwangapwangen inis a tongeni áweiresi manawen aramas. Ina popun, ekkóch ra kaúló le sássá lón ewe kitir. Áwewe chék, emén fin Kraist seni Japan a fókkun semmwen úkúkún 17 ier  mwirin an papatais. A mut ngeni an semmwen an epwe apwangapwangaaló lón ewe enlet, me ese chúen akkapwénúetá wisan wisen emén Chón Kraist. Rúúemén elter ra chuuri me ra kirekiréch ngeni me apéchékkúla, iwe, pwiich na a poputásefál le fiffiti mwich. A erá: “A chúng letipei me ssúr mesei ren án chón ewe mwichefel etiwaéchúei fán pwichikkaren ar tong.” Iei, pwiich na a sássásefál lón ewe kitir.

14, 15. Met sipwe féri ika a wor ach mochen mi ngaw? Apwóróusa eú pwóróus.

¹⁴ Chómmóng ra chepetek ren mochenin futuk. Ika mochenich a sótunikich, mi lamot sipwe achocho úkúkún ach tufich le akkamwéchú liméchún ekiekich me féfférúch mi tipeeú ngeni allúkún Kot. Jesus a erá pwe ika mesach are péúch a áchepetekikich, iwe, sipwe “pöütala.” Mi lamot sipwe péútaaló ekkewe ekiek are féffér mi ngaw mi tongeni efisi ach sipwe kaúló le fiti ewe kitir.​—Álleani Kolose 3:5.

¹⁵ Emén Chón Kraist mwán mi mááritá lón ewe enlet, a apasa pwe seni le kúkkúnún a nóm ren ewe mochenian sani mwán nge esap fefin. A meefi pwe a sókkóló me ese kinamwe le nónnóm lein aramas. Lupwen a 20 ierin, a wiliti emén regular pioneer me emén chón álillis lón ewe mwichefel. Mwirin a féri och tipis mi chou, a kúna kapwúng, me ekkewe elter ra álisi. A iótek, káé ewe Paipel me achocho le álisi aramas. Ekkeei mettóch ra álisi an epwe sópweló le sássá lón ewe kitir. A fis ei fite fite ier lóóm, nge iei alon: “Fán ekkóch ua chúen eáni ena memmeef, nge use mut ngeni an epwe nemenieiló. Ua silei pwe Jiowa esap mut ngeni ai upwe kúna sóssót ese ki ngeniei. Ina popun, ua silei pwe Kot a lúkúlúk wóói pwe ua tongeni pworacho ngeni ei sóssót.” Pwiich ei a tipeppós pwe esap wor och mettóch epwe akaúlóói an sássá lón ewe kitir. A silei aúchean an epwe likiitú iei ren an epwe kúna manaw lón ewe fénúfan sefé. A apasa: “Upwe sópweló le fiffiu ngeni ai ei memmeef tori ena fansoun!”

16, 17. (a) Ifa usun emén pwiich mi meefi pwe ese pwúng minne a fis ngeni a kúna álillis? (b) Met sipwe chechchemeni usun ewe mwichefel pwe sisap chepetek?

¹⁶ Sia tongeni chepetek ren och féffér mi pwúngúngaw lón ewe mwichefel. Lón France, emén pwiich, emén elter me lóóm, a meefi pwe ekkóch ra kirikiringaw ngeni. A fókkun song me a úkútiw le fiffiti ekkewe mwich me ewe angangen afalafal. Rúúemén elter ra chuuri me ra kirekiréch le aúseling ngeni meefian usun met a ekieki pwe a fis ngeni. Ra pesei an epwe lúkúlúk wóón Jiowa me áchema ngeni pwe ach apwapwaai Kot, ina ewe mi lamot seni meinisin. Pwiich ei a aúseling ngeni án ekkewe elter kapasen fén, iwe, ekiseló mwirin, a sássá sefál lón ewe kitir.

¹⁷ Kich meinisin sipwe chechchemeni pwe Kot a fen ewisa ngeni Jesus Kraist ewe wis Mékúren ewe mwichefel. Iwe sisap kon aúreki met ekkewe aramas rese unuséch ra féri. Mesen Jesus ra usun “pulopulen ekkei.” A weweéchúti mettóch meinisin a fiffis lón ewe mwichefel lap senikich. (Pwär. 1:13-16) Áwewe chék, eli sipwe meefi pwe a fis och pwúngúngaw lón ewe mwichefel, nge ren enletin, eli sia chék wewengaw ren met a fis are ewe popun a fis. Jesus a kan áwena ekkewe osukosuk lón ewe mwichefel lón fansoun mi fich fán ewe napanap mi pwúng. Ina popun, sisap fókkun mut ngeni met emén Chón Kraist a féri an epwe áchepetekikich pwe sisap chúen ssá lón ewe kitir.

18. Ifa usun sipwe amwéchú ach tuppwél lupwen sia kúna riáfféú mwáál are koput?

¹⁸ Ikkeei pwal ruu mettóch mi tongeni  áchepetekikich, riáfféú mwáál are koput me án ekkóch chón ewe mwichefel apwangapwang. Lón án Jesus we kapas áwewe usun ewe mwán a fótuki pwikil, a áiti ngenikich pwe ekkóch repwe chepetek ren ekkewe “osukosuk me riaföü” ra kúna pokiten iir néún Kot chón angang. Ach famili, chón oruch are ewe mwú ra tongeni eriáfféúkich pokiten ewe enlet. Ekkeei mettóch repwe tongeni ákkáeúin áchepeteki emén ika ewe enlet ese ‘warar lon manauan,’ weween pwe an lúkú mi apwangapwang. (Mat. 13:21) Ika sia tipeppós le amwéchú ach ririéch ngeni Jiowa, iwe, ewe pwikil are Pwóróusen ewe Mwú epwe álisikich an epwe péchékkúl waren ewe enlet lón manawach. Iwe, lupwen sia nóm fán weires, sipwe ekilonei ekkewe mettóch mi múrinné. (Álleani Filipi 4:6-9.) Jiowa epwe apéchékkúlakich pwe sipwe tongeni tuppwél fán ekkewe sóssót pwe resap áchepetekikich.

19. Ifa usun sipwe túmúnú pwe sisap chepetek lupwen emén a asongakich?

¹⁹ Ekkóch ra úkútiw le akkangang ngeni Jiowa pokiten ra chepetek ren apwangapwangen ekkewe ekkóch. Are eli emén a chepetek ren féfférún ekkewe ekkóch mi aosukosuka mwelien letipan. (1 Kor. 8:12, 13) Ika emén a asongakich, sipwe kon mángaw ren me likitaló ewe enlet? Ewe Paipel a erá pwe sisap apwúngú aramas me sipwe omusaaló tipisiir, inaamwo ika sia meefi pwe mi pwúng ach chou rer. (Luk. 6:37) Lupwen emén a asongak, pwisin eisinuk: ‘Ua kan apwúngú ekkóch ren met ua meefi pwe mi pwúng? Upwe likitaló ewe enlet pokiten chék pwii kewe rese unuséch?’ Ach tong ngeni Jiowa epwe tongeni álisikich ach sisap mut ngeni féfférún ekkewe ekkóch an epwe eppetikich le áwesaaló ewe kitir fán iten manaw.

20, 21. Met kopwe tipeppós le féri lón ewe kitirin manaw esemuch?

²⁰ Ka mochen “awesöchüela ewe kitir”? (2 Tim. 4:7, 8) Iwe, káé ewe Paipel me néúch kewe puk, kúttafichi ekkewe pwóróus seniir, me ekilonei met ka káé pwe kopwe silei ekkewe sókkun mettóch ra tongeni áchepetekuk. Tingorei Jiowa an we manaman mi fel pwe epwe apéchékkúlok. Chechchemeni pwe ika sia chepetek are turuló, sia tongeni pwáátásefál me áwesaaló ewe kitir. Neman sia pwal tongeni káé seni ach kewe mwáál pwe epwe échúló ach ssá lón ewe kitir.

²¹ Ewe Paipel a áiti ngenikich lamoten ach sipwe ssá lón ewe kitir tori ewe tepkiri ika pwe sia mochen winneni manaw esemuch. Atun ach ssá, Jiowa epwe ngenikich “kinamwe” mi somwoló. (Kölf. 119:165) Epwe sópweló le álisikich iei me ngenikich feiéch fóchófóch ika sia áwesaaló ewe kitir.​—Jas. 1:12.