Saan 2012, sɛgɛsɛgɛrikɛlaw (archéologues) ye bɔgɔdaga kɔrɔ cinin dɔ wɔgɔbi k’a bɔ dugukolo kɔnɔ. A tun dilanna a saan 3000 ye nin ye. O daga yeko diyara u ye kosɔbɛ. Mun lo tun y’u kabakoya? O daga yɛrɛ tun tɛ dɛ! Nka, fɛɛn min tun sɛbɛnin b’a kan, o lo y’u kabakoya.

Sɛgɛsɛgɛrikɛlaw sera ka tɛgɛnɛkolonw nɔrɔ nɔrɔ ɲɔgɔn na. O kɔ, u y’a ye ko a tun sɛbɛnin b’o daga kan Kanaan kaan na ko: “Ɛsibaali Ben Beda”. O kɔrɔ ko: “Beda dencɛ Ɛsibaali.” Sɛgɛsɛgɛrikɛlaw siɲɛ fɔlɔ tun lo k’o tɔgɔ sɛbɛnin ye fɛɛn kɔrɔ dɔ kan.

Ɛsibaali dɔ kofɔra Bibulu kɔnɔ. Ale tun ye masacɛ Sayuli dencɛ dɔ ye (1 Til. Kib. 8:33; 9:39). Minw y’o daga sɔrɔ, Profesɛri Yosef Garfinkel tun b’u cɛma. Ale ko: “Koo ɲuman lo k’a ye ko Ɛsibaali tɔgɔ be sɔrɔ Bibulu kɔnɔ. Sisan, a be sɔrɔ fana fɛɛn kɔrɔ dɔ kan min tun be yen kabi Dawuda ka masaya wagati la.” Dɔw b’a miiri k’o tɔgɔ tun be fɔ o wagati dɔrɔn lo la. Nin fana ye dalilu wɛrɛ ye, sɛgɛsɛgɛrikɛlaw b’a yira min fɛ ko Bibulu kɔnɔkow ye tiɲɛn ye.

Bibulu yɔrɔ dɔw la, Ɛsibaali weelela ko Isibosɛti. “Baali” yɛlɛmana ka kɛ “bosɛti” ye (2 Sam. 2:10). Mun na do? Sɛgɛsɛgɛrikɛlaw y’o ɲɛfɔ ko: “Samuyɛli ka bataki filanan kɔnɔ, a be komi mɔgɔw tun tɛ sɔn k’a weele Ɛsibaali. A tun b’u hakili jigi Kanankaw ka ala Baali koo la. Kanankaw tun b’a jati k’o joo lo be sanji di. Nka, o tɔgɔ fɔcogo kɔrɔ . . . be sɔrɔ Tilew Kibaru ka kitabu kɔnɔ.”