NDI ẸYESOBO ISỌN̄ EMI?
Eti Mmọn̄
MMỌN̄ mîkpodụhe, uwem ikpodụhe akpan akpan eti mmọn̄. Se idude edi ke se kpukpru mme odu-uwem n̄kpọ ẹyomde ẹkan edi mmọn̄. N̄kpọdiọhọ mmọn̄, akpa, mbat, ye mmọn̄ idakisọn̄ ẹsinam owo ye unam ẹnyene mmọn̄ ẹn̄wọn̄ ẹnyụn̄ ẹda ẹduọk ke in̄wan̄.
Se Ẹnamde Mmọn̄
N̄kponn̄kan itie ke isọn̄ emi edi mmọn̄-mmọn̄. Edi, ndụn̄ọde oro mbon World Meteorological Organization ẹkenamde owụt ke “ata ekpri ke otu mmọn̄ oro edi eti mmọn̄.” Kpa ye oro ekpri mmọn̄ oro odude ekpekemde kpukpru se idude uwem ke isọn̄, ẹnen̄ede ẹbiat mmọn̄ emi, ndien inyụn̄ imemke ndinyene ekpri mmọn̄ emi odude sia mbon emi ẹyomde mmọn̄ ẹnen̄ede ẹwak. Ọkpọsọn̄ ufiọp ye ọkpọson̄ edịm isiyakke inyene eti mmọn̄ n̄ko. Ntaifiọk ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke n̄kpọ nte owo biliọn ition idinyeneke eti mmọn̄ ke ufan̄ isua 30 emi edidide.
Nte Ẹkebotde Isọn̄ Idiyakke N̄kpọ Anam Enye
Abasi okobot isọn̄ ke usụn̄ emi mmọn̄ edikade-ka iso idu. N̄ko, isọn̄, mme n̄kpọ emi ẹdude ke inyan̄, ye un̄wana utịn ẹsitiene ẹnam mmọn̄ asana. Se ndusụk n̄kpọ emi owụtde ke nte ẹkebotde isọn̄ nnyịn emi idiyakke n̄kpọ anam enye mi.
-
Isọn̄ esin̄wam osion̄o ediwak n̄kpọ oro esibiatde mmọn̄. Ke mbat, ndusụk mbiet ẹsin̄wam ẹsion̄o mme utọ n̄kpọ nte nitrogen, phosphorus, ye n̄kpri unam oro ẹsiwotde ikọn̄.
-
Ntaifiọk ẹdidiọn̄ọ nte mme n̄kpọ oro Abasi okobotde ẹsinamde mmọn̄ asana. Mmọn̄ oro esifehede-fehe esin̄wam osion̄o mme n̄kpọ oro ẹsibiatde mmọn̄ efep.
-
N̄kọp esida usen ifan̄ kpọt osion̄o idiọk chemical oro odude ke mmọn̄. Enye ekeme ndisọp nnam mmọn̄ asana akan ibọk oro ẹsidade ẹnam mmọn̄ asana.
-
Nte mmọn̄ esisan̄ade akanade anam mmọn̄ aka iso odu ke isọn̄. Nte mmọn̄ esisan̄ade akanade emi ye mme n̄kpọ eken oro Abasi obotde esinam mmọn̄ aka iso odu inyụn̄ iyakke mmọn̄ okụre ke isọn̄.
Se Ẹnamde Man Ẹtre Mfịna Emi
Edieke isidiọn̄de itie emi aran odụtde ke moto nnyịn, isinyụn̄ iduọn̄ọde chemical ke ebiet emi ikpọduọn̄ọde enye, iyan̄wam inam eti mmọn̄ odu
Ntaifiọk ẹdọhọ ikûsubaha mmọn̄. Man nnyịn idibiat mmọn̄, ntaifiọk ẹdọhọ yak nnyịn ikûyak aran odụt ke n̄kpọisan̄ nnyịn, ikûdọn̄ ibọk oro nnyịn mîyomke aba ke itie ukaikọt ikûnyụn̄ uduọk n̄kpọ oro ekemede ndibiat mmọn̄ ke usụn̄ mmọn̄.
Ntaifiọk ẹsio nsio nsio usụn̄ emi ẹkemede ndision̄o inụn̄ ke mmọn̄ ẹdi. Mmọ ẹnam kpukpru emi man ikeme ndinyene eti mmọn̄.
Edi odu mme n̄kpọ en̄wen anade ẹnam sia ndisio inụn̄ ke mmọn̄ esikpa ediwak okụk onyụn̄ oyom ediwak n̄kpọutom. Ke 2021, United Nations ẹma ẹtịn̄ se ikpanamde. Mmọ ẹkedọhọ ẹte: “Ana kpukpru owo ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ man ika iso inyene eti mmọn̄ se in̄wọn̄.”
Se Idinamde Fi Enyene Idotenyịn—Se Bible Etịn̄de
‘Koro Abasi odụride mme ntọi mmọn̄; mmọ ẹdụhọde nte edịm ẹkabade ntụhube esie; ntre obubịt enyọn̄ ọtọi mmọn̄,mmọ ẹduọhọ ubonowo akpakịp.’—Job 36:26-28.
Nte Abasi akanamde isọn̄ anam mmọn̄ akaka iso odu.—Ecclesiastes 1:7.
Kere ise: Edieke Abasi okobotde isọn̄ emi ke usụn̄ emi edinamde eti mmọn̄ aka iso odu, ndi ukereke ke enye enyene odudu nditre kpukpru se mme owo ẹnamde man ẹbiat isọn̄ onyụn̄ anam isọn̄ afiak ọfọn? Kot ibuotikọ emi “Abasi Ọn̄wọn̄ọ ke N̄kpọ Idinamke Isọn̄ Emi,” ke page 15 ke Ẹdemede! emi.
