NTE ikpọk n̄kọp ye ikpọk ekwọn̄ inyan̄ etiede esinam n̄kpọ okûsọp anam mmọ ke inyan̄. Ntaifiọk ẹma ẹdụn̄ọde nte ikpọk n̄kọp ye ekwọn̄ inyan̄ etiede man ẹdiọn̄ọ se isinamde mmọ ẹnen̄ede ẹsọn̄ idem, ẹnyụn̄ ẹda ifiọk oro ẹbọp ufọk ye ubomisọn̄ emi enen̄erede ọsọn̄ idem.

Kere ise: Ntaifiọk ẹma ẹdụn̄ọde ikpọk nsio nsio orụk n̄kọp ye ekwọn̄ inyan̄​—mbon oro ẹnyenede nnyan udịm ke idem ye mbon oro udịm mmọ ẹtiede ekara ekara.

Mmọ ẹma ẹkụt ke ikpọk n̄kọp enyene nnyan udịm ke idem, ntre ke ini n̄kpọ ọtọde enye, nnyan udịm oro ẹsinam odudu n̄kpọ oro asuana aka n̄kan̄ ikpọk oro ọsọn̄de idem, ndien emi isiyakke ikpọk n̄kọp oro ọsọp obomo. Edi sia udịm emi odude ke ikpọk ekwọn̄ inyan̄ ẹtiede ekara ekara, ke ini n̄kpọ ọtọde enye, odudu n̄kpọ oro esisan̄a ke udịm oro aka n̄kan̄ ikpọk oro enen̄erede ọsọn̄ idem man ikpọk ekwọn̄ oro okûbomo. Nte ikpọk n̄kọp ye ikpọk ekwọn̄ inyan̄ etiede isiyakke n̄kpọ ọsọp anam mmọ.

Ntaifiọk ẹma ẹda kọmputa ẹnam ikpọk n̄kọp ye ikpọk ekwọn̄ inyan̄ man ẹse se isinamde mmọ ẹsọn̄ idem ntre. Mmọ ẹma ẹmen se mmọ ẹkenamde emi ẹdomo ye ata ata ikpọk n̄kọp ye ẹkwọn̄ inyan̄. Mmọ ẹma ẹdikụt ke enye emi mmọ ẹkedade kọmputa ẹnam ikpetke-kpet ndisọn̄ idem nte ata ikpọk n̄kọp ye ekwọn̄ inyan̄.

N̄wed emi ẹkotde Scientific American ama etịn̄ aban̄a se ntaifiọk ẹkekụtde ke ndụn̄ọde emi, onyụn̄ ọdọhọ ete: “Edieke ẹkemede ndinam moto emi etiede nte ikpọk n̄kọp m̀mê ikpọk ekwọn̄, moto oro eyeye etieti onyụn̄ ọsọn̄ idem. Ndien edieke n̄kpọ ọtọde moto oro, n̄kpọ idisọpke inam mbon oro ẹsịnede ke esịt.”

Afo ekere didie: Ndi n̄kọp ye ekwọn̄ emi ẹnyenede utọ ikpọk emi ẹkefoforo? Mîdịghe ndi ẹkebobot mmọ?