1, 2. Nso iwụt ke Jehovah atat ubọk?

JEHOVAH ABASI atat ubọk etieti. Kpukpru se inyenede oto enye. Enye enyene kpukpru gold ye silver ye kpukpru n̄kpọuto eken oro ẹdude ke isọn̄. Enye esida ndusụk n̄kpọ emi anam uwem ekeme ndidu ke isọn̄. (Ps. 104:​13-15; Hag. 2:8) Ediwak mbụk Bible ẹwụt nte Jehovah akadade se enye enyenede ọbọk ikọt esie ke utịbe utịbe usụn̄.

² Jehovah ama ọnọ nditọ Israel manna ẹdia onyụn̄ ọnọ mmọ mmọn̄ ẹn̄wọn̄ ke ofụri isua 40 oro mmọ ẹkesan̄ade ke wilderness. (Ex. 16:35) “Mmọ ikananake n̄kpọ ndomokiet.” (Neh. 9:​20, 21) Nte ini akakade, Jehovah ama ọnọ prọfet Elisha odudu anam utịben̄kpọ. Elisha ama anam ekpri aran ebeakpa kiet ọtọt. Oro ama anam ebeakpa oro ekeme ndikpe isọn esie, okụk afiak osụhọ ekem se enye ye nditọ esie ẹdade ẹdia n̄kpọ. (2 Ndi. 4:​1-7) Jehovah ama onyụn̄ ọnọ Jesus odudu anam utịben̄kpọ man ọnọ mme owo udia onyụn̄ anam mbet esie ẹnyene okụk ẹkpe tax.​—Matt. 15:​35-38; 17:27.

3. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

³ Jehovah enyene anana-ibat n̄kpọ emi ẹkemede ndinam  mme n̄kpọ oro enye obotde mi ke isọn̄ ẹka iso ẹdu uwem. Edi enye osụk oyom ikọt esie ẹda inyene mmọ ẹn̄wam esop esie. (Ex. 36:​3-7; kot Mme N̄ke 3:9.) Ntak emi Jehovah oyomde nnyịn inọ imọ ọsọn̄urua inyene nnyịn? Didie ke ikọt Abasi ke eset ẹkesida okụk mmọ ẹn̄wam mme asan̄autom Abasi? Didie ke esop Abasi ẹsida okụk oro ẹtịpde mfịn ẹnam n̄kpọ? Iyọbọrọ mme mbụme emi ke ibuotikọ emi.

4. Nso isinam inọ n̄kpọ ẹda ẹnam utom Jehovah?

⁴ Isinọ Jehovah n̄kpọ ke ntak emi imade enye; isida se inọde enye iwụt n̄ko ke imama se enye anamde ọnọ nnyịn. Esịt esinen̄ede enem nnyịn ke ini itide kpukpru se Jehovah anamde ọnọ nnyịn. Ke ini Edidem David akasiakde se ẹyomde man ẹda ẹbọp temple, enye ama ọdọhọ ke kpukpru se inyenede oto Jehovah, ke inyụn̄ inọ enye se enye ọkọnọde nnyịn.​—Kot 1 Chronicle 29:​11-14.

5. Didie ke Bible owụt ke nditịp n̄kpọ ke ofụri esịt edi usụn̄ kiet emi idade ituak ibuot inọ Jehovah?

⁵ Ndinọ Jehovah n̄kpọ edi usụn̄ kiet emi idade ituak ibuot inọ enye. Ke n̄kukụt oro Jehovah okowụtde apostle John, John ama okop mme angel ẹdọhọde ẹte: “Jehovah, Abasi nnyịn, afo omodot ndibọ ubọn̄ ye ukpono ye odudu, koro afo okobotde kpukpru n̄kpọ, ndien ke ntak uduak fo ke mmọ ẹkedu, oro okonyụn̄ anam ẹbot mmọ.” (Edi. 4:11) Jehovah odot ndibọ ubọn̄ ye ukpono, ntre ẹyak inọ enye mfọnn̄kan n̄kpọ oro inyenede. Jehovah ama ọdọhọ Moses ọdọhọ nditọ Israel ẹdi ke iso imọ utịm ikata kpukpru isua ẹdinịm usọrọ. Sia mmọ ẹkesituakde ibuot ẹnọ Jehovah ke mme ini usọrọ oro, ikanaha ‘baba owo mmọ kiet edi ke iso Jehovah ubọk ubọk.’ (Deut. 16:16)Nditịp n̄kpọ ke ofụri esịt nnọ ẹda ẹnam n̄kpọ Jehovah edi usụn̄ kiet emi idade ituak ibuot inọ enye, onyụn̄ owụt ke imama se ẹnamde ke esop esie.

6. Ntak emi ọfọnde isinọ owo n̄kpọ? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

⁶ Esinem nnyịn ke ini inọde mme owo n̄kpọ ke ofụri esịt utu ke ndibọbọ kpọt. (Kot Mme N̄ke 29:21.) Esinem ete ye eka ke ini ekpri eyen mmọ osiode okụk ke ekpri okụk ekpatọfọn̄ oro mmọ ẹnọde enye edep n̄kpọ ọnọ mmọ. Uyen oro edide asiakusụn̄, onyụn̄ odụn̄de ye ete ye eka esie ekeme ndinọ mmọ okụk ẹsịn ẹnam n̄kpọ ke ufọk. Kpa ye oro edide mbiomo ete ye eka esie ndise mban̄a ufọk, mmọ ẹkeme ndibọ enye okụk oro sia emi edi usụn̄ kiet oro eyen mmọ owụtde ke imama kpukpru se mmọ ẹsinamde ẹnọ imọ. Jehovah ọfiọk n̄ko ke iyokop inemesịt ima ida inyene nnyịn inam n̄kpọ imọ.

7, 8. Nso ke ikọt Abasi ke eset ẹkesinam (a) ke ini ẹkenyenede akpan n̄kpọ oro akanade ẹnam? (b) man ẹse ẹban̄a mbon oro ẹkedade usụn̄ ke utom Abasi?

⁷ Bible owụt ke ikọt Abasi ẹma ẹsitịp n̄kpọ ẹnọ ẹda ẹnam utom Abasi. Mmọ ẹma ẹsitịp n̄kpọ ke ini ẹkenyenede akpan n̄kpọ emi anade ẹnam. Ke uwụtn̄kpọ, Moses ama ọdọhọ ẹtịp n̄kpọ man ẹda ẹbọp tent utuakibuot; Edidem David ama onyụn̄ ọdọhọ ẹda n̄kpọ ẹdi ke ini ẹkeyomde ndibọp temple. (Ex. 35:5; 1 Chron. 29:​5-9) Mme oku eyo Edidem Jehoash ẹma ẹda okụk oro ẹketịpde ẹdiọn̄ ufọk Jehovah. (2 Ndi. 12:​4, 5) Ini nditọete eyo mme apostle ẹkefiọkde ke oyom ẹtịp n̄kpọ ke ntak akan̄ oro okodude, mmọ ẹma “ẹbiere, owo mmọ kiet kiet  nte ekemde ye se owo enyenede, ndinọ n̄kpọ un̄wam ẹsọk nditọete emi ẹdụn̄de ke Judea.”​—Utom 11:​27-30.

⁸ Ikọt Jehovah ẹma ẹtịp okụk n̄ko man ẹda ẹse ẹban̄a mbon oro ẹkedade usụn̄ ke utom Abasi. Ke uwụtn̄kpọ, Ibet Moses ikenyịmeke nditọ Levi ẹnyene n̄kpọ-akpa nte mme esien eken ẹkenyenede. Utu ke oro, nditọ Israel ẹkesinọ nditọ Levi ọyọhọ mbak duop; emi ama an̄wam nditọ Levi ẹse utom mmọ ke tent utuakibuot ẹnam. (Num. 18:21) Ndusụk iban ‘ẹma ẹnyụn̄ ẹda inyene mmọ ẹnam n̄kpọ ẹnọ’ Jesus ye mme apostle esie.​—Luke 8:​1-3.

9. Ikọt Abasi ke eset ẹkesida m̀mọ̀n̄ n̄kpọ ẹn̄wam ẹnam utom Abasi?

⁹ Ikọt Abasi ẹkeda se mmọ ẹketịpde ẹto nsio nsio itie. Etie nte se nditọ Israel ẹketịpde ẹda ẹbọp tent utuakibuot ke wilderness ama esịne se mmọ ẹkedade ẹto Egypt. (Ex. 3:​21, 22; 35:​22-24) Ke eyo mme apostle, ndusụk nditọete ẹma ẹsinyam n̄kpọ mmọ, utọ nte in̄wan̄ m̀mê ufọk mmọ, ẹnyụn̄ ẹda okụk oro ẹsọk mme apostle. Mme apostle ẹma ẹdeme okụk emi ẹnọ nditọete oro ẹkeyomde un̄wam. (Utom 4:​34, 35) Mbon en̄wen ẹma ẹsisio okụk ẹnịm kpukpru urua man ẹnyene se ẹdade ẹnọ ẹsịn ẹnam utom Abasi. (1 Cor. 16:2) Ntem kpukpru ikọt Abasi ẹma ẹkeme nditiene nnọ n̄kpọ ẹda ẹnam utom Abasi, ekpededi owo ekedi ata imọ owo m̀mê ọkpọikpọi ubuene.​—Luke 21:​1-4.

10, 11. (a) Didie ke ikeme ndikpebe nditọete eyo Bible emi ẹkesitatde ubọk ẹtịp n̄kpọ? (b) Esitie fi didie ke ini afo etienede etịp n̄kpọ ẹda ẹnam utom Abasi?

¹⁰ Ẹkeme ndidọhọ itịp okụk ẹda ẹnam ndusụk n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, ndi esop mbufo ke ẹduak ndibọp obufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄? Mîdịghe ndi ẹduak ndidiọn̄ enye emi mbufo ẹsidụkde mbono esop? Ẹkeme ndidọhọ itiene itịp okụk ẹda ẹdiọn̄ n̄kọk itieutom m̀mê itiembono nnyịn, mîdịghe ẹda ẹn̄wam nditọete oro oto-obot afanikọn̄ ọnọmọde. Imesinyụn̄ itịp okụk ẹda ẹse ẹban̄a mbon oro ẹdude ke ibuot itieutom ye ke mme nsio nsio n̄kọk itieutom. Ẹsinyụn̄ ẹda okụk oro isitịpde ẹse ẹban̄a mme isụn̄utom, mme akpan asiakusụn̄, ye mme esenyịn circuit. Anaedi enyene okụk emi esop mbufo ẹsinọde ẹsọk n̄kọk itieutom kpukpru ọfiọn̄ man ẹda ẹbọp mme Itiembono ye mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ẹnọ nditọete nnyịn ke ofụri ererimbot.

¹¹ Kpukpru nnyịn imekeme ndinọ n̄kpọ ẹda ẹnam utom Jehovah ke mme akpatre usen emi. Ata ediwak owo isiyakke ẹdiọn̄ọ se mmimọ inọde. Ke ini isịnde okụk ke ekebe etịbe ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ m̀mê ke ini idade jw.org inọ okụk, nnyịn isisan̄ake itịn̄ inọ mme owo ibat okụk emi inọde. Imekeme ndikere ke okụk oro inọde ekpri akaha. Edi ti ke idịghe ikpọ inua okụk oro owo ifan̄ ẹsitịpde enen̄ede anam esop Abasi ẹnyene okụk ẹse ẹban̄a utom Abasi, edi edi n̄kpri n̄kpri okụk emi ediwak owo ẹsitịpde. Kpa ye oro ediwak nditọete nnyịn ẹbuenede, mmọ ẹtie nte nditọete Macedonia emi mîkenyeneke n̄kpọ edi ẹsụk ẹkpe ubọk ẹte ẹyak mmimọ itiene inọ n̄kpọ. Mmọ ẹma ẹnọ n̄kpọ ke ofụri esịt.​—2 Cor. 8:​1-4.

12. Nso ke esop Abasi ẹnam mbak owo iditahade okụk esop Abasi?

¹² Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹsiben̄e Abasi ọnọ mmimọ ọniọn̄ man ida okụk esop Abasi inam n̄kpọ ke eti usụn̄. (Matt. 24:45) Mmọ ẹsibiere se ẹdidade okụk oro ẹtịpde inam ẹnyụn̄ ẹkụt  ẹte ke ẹda okụk oro ẹnam se ẹkebierede. (Luke 14:28) Ke eyo Bible, mbon oro ẹkesisede ẹban̄a okụk oro ẹketịpde ndida nnam n̄kpọ Abasi ẹma ẹsikụt ẹte ke ẹda okụk oro ẹnam se ẹketịpde enye ẹnọ. Ke uwụtn̄kpọ, Ezra ama ada gold, silver, ye mme n̄kpọ eken oro edidem Persia ọkọnọde enye ọnyọn̄ edi Jerusalem. Kpukpru n̄kpọ emi ẹma ẹbe miliọn dollar 100 ke okụk idahaemi. Ezra ama ọfiọk ke ẹkenọ Jehovah mme n̄kpọ emi, ntre enye ama okụt ete ke ẹnen̄ede ẹkpeme mme n̄kpọ emi nte mmọ ẹkesan̄ade ẹnyọn̄ Jerusalem mbak mme inọ. (Ezra 8:​24-34) Apostle Paul ama anam ẹtịp okụk ẹnọ nditọete emi n̄kpọ ọkọsọn̄de ye mmọ ke Judea. Enye ama okụt ete ke nditọete oro ẹkemende okụk emi ẹsọk mmọ ẹma ẹnam akpanikọ ‘ke iso Jehovah ye ke iso owo.’ (Kot 2 Corinth 8:​18-21.) Mfịn, esop Abasi ẹkpebe Ezra ye Paul, ẹnyụn̄ ẹtịn̄ enyịn ẹkụt ẹte ke ẹtịm okụk oro ẹtịpde ẹkama ẹnyụn̄ ẹda ẹnam n̄kpọ ke eti usụn̄.

13. Ntak emi esop Abasi ẹsion̄ode ubọk ẹkpọn̄ ndusụk n̄kpọ?

¹³ Ubon ẹkeme ndineme se mmọ ẹkpenamde mbak mmọ idibiat okụk awak akan se mmọ ẹsinyenede. Mîdịghe mmọ ẹkeme ndise se mmọ ẹkpesion̄ode ubọk ẹkpọn̄ mbak mmọ idibiat okụk nte ẹsibiatde, man ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹnyene ini ẹnam n̄kpọ Abasi. Se esop Abasi ẹsinyụn̄ ẹnamde edi oro. Ke ndondo emi, imọtọn̄ọ ediwak mbufa n̄kpọ. Ndusụk ini, emi esinam ibiat okụk ikan se ẹtịpde. Ntem, esop Abasi ẹsiyom usụn̄ nte ẹsụhọrede ubiatokụk ẹnyụn̄ ẹsion̄o ubọk ẹkpọn̄ ndusụk n̄kpọ man ẹkeme ndida okụk oro mbufo ẹtịpde nnam se idide ata akpan n̄kpọ.

14-16. (a) Nso idi ndusụk n̄kpọ emi ẹdade okụk oro isitịpde ẹnam? (b) Nso ufọn ke afo adia oto mme n̄kpọ oro ẹdade okụk oro itịpde ẹnam?

¹⁴ Ediwak nditọete oro ẹma ẹkenam n̄kpọ Abasi ẹbịghi ẹdọhọ ke esop Abasi ẹnọ mmimọ ediwak n̄kpọ idahaemi akan akpa. Ke uwụtn̄kpọ, imenyene jw.org ye TV Mme Ntiense Jehovah idahaemi. Edikabade Eke Obufa Ererimbot odu ke ediwak usem idahaemi. Ke 2014 ye 2015, ẹma ẹnịm akamba mbono “Ka Iso Ndibem Iso Nyom Obio Ubọn̄ Abasi!” Ẹkenịm mbono emi ke ikpọ obio 14 emi mme an̄wambre mmọ ẹkponde ẹkan ke ofụri ererimbot. Esịt ama enem mbon oro ẹkedụkde mbono oro etieti!

 ¹⁵ Ediwak owo ẹnen̄ede ẹkọm Jehovah ke mme n̄kpọ oro esop esie ẹnọde nnyịn mi. Ke uwụtn̄kpọ, ebe ye n̄wan emi ẹdude ke Asia ẹkwọrọ ikọ ẹdọhọ ntem ẹban̄a edinam TV Mme Ntiense Jehovah: “Nnyịn isikwọrọ ikọ ke ekpri obio. Emi esinam ikop ndobo ndusụk ini inyụn̄ ifre ke nditọete nnyịn ke ofụri ererimbot ke ẹtiene ẹkwọrọ ikọ. Edi ke ini isede mme edinam TV nnyịn, imesiti ke imenyene nditọeka ke ofụri ererimbot. Nditọete nnyịn mi ẹma edinam TV nnyịn tutu. Mmọ ẹsidọhọ ke edinam ọfiọn̄ kiet kiet esinam mmimọ inen̄ede ikpere Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn. Esịt enen̄ede enem mmọ nditiene ndu ke esop Abasi.”

¹⁶ Ufọkmbono Obio Ubọn̄ emi ẹsụk ẹbọpde ke ubọk m̀mê emi ẹfiakde ẹdiọn̄ ke ofụri ererimbot ekpere ndisịm 2,500. Kop se esop kiet ke Honduras ẹkedọhọde mi ke mmọ ẹma ẹketọn̄ọ ndidụk mbono esop ke obufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ mmọ: “Enem nnyịn tutu, sia nnyịn ikpenyeneke obufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ emi ekpedi nnyịn ikodụhe ke ubon Jehovah inyụn̄ inyeneke nditọete ke ofụri ererimbot.” Nte esịt esinemde ediwak nditọete edi oro ke ini mmọ ẹbọde Bible ye mme n̄wed Ikọ Abasi ke usem mmọ, ye ke ini ẹn̄wamde mmọ ke oto-obot afanikọn̄ ama ọkọnọmọ mmọ. Esịt esinyụn̄ enem nditọete ndikụt Jehovah ọdiọn̄de ukwọrọikọ mmọ ke ebiet emi mme owo ẹsiwakde.

17. Nso inam fi enịm ke Jehovah ke an̄wam esop esie mfịn?

¹⁷ Ẹsisọn̄ mbon oro mîdịghe Mme Ntiense Jehovah ndinịm ke isida enọ imaesịt kpọt inam kpukpru se inamde. Ke ini akamba owo ke akamba kọmpeni kiet akakade ekese itie umịn̄n̄wed nnyịn kiet, idem ama akpa enye ndifiọk ke nditọete oro ẹnamde utom do inamke ke ukpeokụk. Idem ama onyụn̄ akpa ete oro ndifiọk ke nnyịn isinyamke-nyam n̄wed nnyịn, isinyụn̄ inamke usọrọ ikọ okụk, edi ke ida enọ imaesịt inam kpukpru se inamde. Enye ama ọdọhọ ke utọ n̄kpọ emi ikpekemeke-keme nditịbe. Ntre ke edi! Ikpekemeke nditịbe Jehovah mîkpodụhe ye nnyịn.​—Job 42:2.

18. (a) Didie ke Abasi esidiọn̄ nnyịn ke ini itịpde n̄kpọ ẹda ẹnam utom esie? (b) Didie ke ikeme ndin̄wam nditọ nnyịn ye mbufa owo ẹma ndisitiene ntịp okụk ẹda ẹnam n̄kpọ Abasi?

¹⁸ Idịghe ekpri n̄kpọ Jehovah ndiyak itiene itịp okụk ẹda ẹnam n̄kpọ esie. Enye ọdọhọ ke iyọdiọn̄ nnyịn edieke inọde n̄kpọ ẹda ẹnam utom esie. (Mal. 3:10) Enye onyụn̄ ọn̄wọn̄ọ ndidiọn̄ owo oro atatde ubọk. (Kot Mme N̄ke 11:​24, 25.) Esịt eyenem nnyịn ke ini inọde Jehovah n̄kpọ, sia Ikọ Abasi ọdọhọ ke “inemesịt odu ke ndinọnọ akan ke ndibọbọ.” (Utom 20:35) Se itịn̄de ye se inamde ayanam nditọ nnyịn ye mbufa owo ẹma ndisitiene ntịp okụk ẹda ẹnam utom Abasi; oro ayanam Jehovah ọdiọn̄ mmọ.

19. Nso ke ibuotikọ emi ekpep fi?

¹⁹ Jehovah ọnọ nnyịn kpukpru se inyenede. Edi isinọ Jehovah n̄kpọ ke ntak emi imade enye; isida se inọde enye iwụt n̄ko ke imama se enye anamde ọnọ nnyịn. (1 Chron. 29:17) Nditọ Israel oro ẹkenọde n̄kpọ ẹda ẹbọp temple ẹma “ẹkop idatesịt ke ndinọ enọ unyịmesịt, koro mmọ ẹkedade ofụri esịt mmọ ẹnọ Jehovah enọ unyịmesịt.” (1 Chron. 29:9) Yak adat nnyịn esịt n̄ko ndinọ Jehovah n̄kpọ sia enye ọnọ nnyịn kpukpru se inyenede!