Ndi In̄wan̄ Eden Ama Odu?

NDI akanam omokop mbụk Adam ye Eve ke In̄wan̄ Eden? Ata ediwak owo ke ererimbot ẹfiọk mbụk emi. Mbọk kot mbụk emi. Enye odu ke Genesis 1:26–3:24. Kop mbụk oro mi:

Jehovah Abasi * ada ntan obot owo, osio enye Adam, onyụn̄ emen enye ekenịm ke In̄wan̄ Eden. Abasi ke idemesie ọkọtọ in̄wan̄ emi. Mmọn̄ ọyọyọhọ kpukpru ebiet, enye eye etieti, mfri barasuene. “Eto ifiọk eti ye idiọk” odu ke ufọt in̄wan̄ emi. Abasi akpan mmọ ndidia eto emi, onyụn̄ ọdọhọ ke edieke mmọ ẹdiade eto emi ke mmọ ẹyekpa. Ekem, Jehovah osio ọkpọn̄kan̄ Adam kiet obot n̄wan emi ekerede Eve ọnọ enye. Abasi ọdọhọ mmọ ẹse ẹban̄a in̄wan̄ emi, ẹnyụn̄ ẹtọt ẹyọhọ isọn̄.

Urụkikọt ọdọhọ Eve ke ini enye odude ikpọn̄ ete adia mfri eto emi Abasi akakpande, ke Abasi okososu ndidọhọ ke enye ayakpa edieke enye adiade mfri eto oro, ke enyene  eti n̄kpọ emi Abasi edịpde enye, iyomke enye etie nte Imọ. Eve okop uyo urụkikọt onyụn̄ adia mfri emi ẹkekpande. Ekem, Adam n̄ko etiene enye ọsọn̄ ibuot ye Abasi adia mfri oro. Jehovah ebiere ikpe ọnọ Adam ye Eve ye urụkikọt. Ebịn Adam ye Eve osion̄o ke In̄wan̄ Eden, onyụn̄ anam mme angel ẹkpeme usụn̄ in̄wan̄ oro.

Enyene ini emi mbon akwaifiọk ye mme ewet mbụk eset ẹkesinịmde mbụk Genesis ke akpanikọ. Edi idahaemi ẹdifafan̄a n̄kpọ emi. Nso ikpanam mme owo ẹfan̄a mbụk Adam ye Eve ye In̄wan̄ Eden emi odude ke Genesis? Ẹyak ineme mbụme inan̄ emi mme afan̄a-mfan̄a emi ẹsiwakde ndibụp.

1. Ndi In̄wan̄ Eden ama odu?

Nso ikpanam owo afan̄a m̀mê utọ ebiet emi ama odu? Ekeme ndidi ukpepn̄kpọ mbon akwaifiọk anam. Ke ata ediwak isua ko ke edem, mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ẹkedọhọ ke in̄wan̄ emi okosụk ododu. Edi mbon ufọkabasi ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep ukpepn̄kpọ mbon akwaifiọk Greece, Plato ye Aristotle, emi ẹkedọhọde ke idụhe n̄kpọ ndomokiet emi ọfọnde ama ke isọn̄ emi, ke heaven kpọt ọfọn ama. Ntre, mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ẹdọhọ ke Paradise okodu ekpere heaven. * Ndusụk mmọ ẹdọhọ ke in̄wan̄ emi okodu ke etịn̄e akamba obot emi enen̄erede okon̄ akan idiọk ererimbot emi. Mmọ eken ẹdọhọ ke in̄wan̄ emi okodu ke ata Edem Edere m̀mê ata Edem Usụk ererimbot. Mbon en̄wen ẹdọhọ ke enye okodu ke ọfiọn̄ mîdịghe odu ekpere ọfiọn̄. Edi kpukpru se ẹtịn̄de ẹban̄a Eden ẹnam enye etie nte n̄kpọ emi mîkodụhe. Mbon akwaifiọk ẹdọhọ ke In̄wan̄ Eden idụhe ke ebiet emi ẹdọhọde nte enye okodude. Mmọ ẹdọhọ ke akanam utọ ebiet oro idụhe.

Edi idịghe se Bible etịn̄de aban̄a In̄wan̄ Eden edi oro. Genesis 2:8-14 etịn̄ mme n̄kpọ aban̄a in̄wan̄ oro ọnọ nnyịn. Enye ọdọhọ ke in̄wan̄ emi okodu ke edem usiahautịn Eden. Akpa onyụn̄ oto ke Eden edibịt in̄wan̄ oro, ndien ọtọn̄ọ do abahade, akabade edi mbuot inan̄. Bible asiak enyịn̄ akpa mbinan̄ emi onyụn̄ etịn̄ ebiet emi mmọ ẹkewetde ẹka. N̄kpọ emi ama enem mbon akwaifiọk tutu mmọ ẹdụn̄ọde itie N̄wed Abasi emi man ẹfiọk ebiet emi in̄wan̄ emi okodude. Edi mmọ ẹtịn̄ nsio nsio n̄kpọ ẹban̄a In̄wan̄ Eden. Ndi emi ọwọrọ ke se ẹtịn̄de ẹban̄a Eden ye in̄wan̄ emi okodude ke esịt, ye mme akpa esie ẹdi nsu m̀mê n̄ke?

Kere ban̄a emi: Isua 6,000 ẹbe idahaemi tọn̄ọ n̄kpọntịbe In̄wan̄ Eden emi akada itie. Etie nte Moses ekewet mme n̄kpọ emi, onyụn̄ ekeme ndidi ẹketetịn̄ ẹnọ enye, mîdịghe edi ke enye akada mme n̄kpọ emi ẹkewetde ẹnịm mbemiso eyo esie ewet. Edi mbemiso Moses ekewetde n̄kpọ emi, n̄kpọ nte isua 2,500 ẹma ẹbe tọn̄ọ nte mme n̄kpọ emi ẹketịbe. Etisịm ini oro, Eden ekedi mbụkeset. Ndi ukereke ke emi isua 6,000 ẹma ẹkebe mi, ke mme akpa In̄wan̄ Eden ẹdiwet ẹka ebiet en̄wen akpan akpan emi n̄kpọ akade-ka iso ndikpụhọde ke isọn̄, ye emi  isọn̄ mînyụn̄ idaha ebiet kiet mi? Unyekisọn̄ esiwak nditịbe ke ikpehe emi etiede nte In̄wan̄ Eden okodu do, ndien n̄kpọ nte unyekisọn̄ 17 ke otu ikpọ unyekisọn̄ ikie emi ẹtịbede ke ofụri ererimbot ẹtịbe kpa mi. Ndien idụhe owo emi mîdiọn̄ọke ke akpana n̄kpọ okpụhọde ke utọ ebiet emi. Akan oro, enyene ndidi Ukwọ eyo Noah ama ọtọ kpukpru n̄kpọ etịmede tutu owo ikemeke ndidiọn̄ọ akpan ebiet emi In̄wan̄ Eden okodude. *

Nte ededi, nnyịn imọfiọk ke n̄kpọ ifan̄ emi ẹdi ata akpanikọ: N̄wed Genesis ọdọhọ ke In̄wan̄ Eden ama odu. Ndien iba ke otu akpa inan̄ emi ẹsiakde ke Genesis—akpa Euphrates ye Tigris, emi ẹkekotde Hiddekel—ẹsụk ẹdodu, ndien ndusụk mbuot mmọ ẹnen̄ede ẹkpere kiet eken. Genesis akam asiak mme obio emi mme akpa emi ẹkewetde ẹka ye gold ye mme ọsọn̄urua n̄kpọ eken emi ẹkụtde idahaemi ke n̄kann̄kụk oro. N̄kpọ emi ama etịm an̄wan̄a nditọ Israel eyo Bible emi ẹkedide akpa mbon oro ẹkekotde mbụk emi.

Ndi n̄ke esitie ntem? Ndi ẹsisiak enyịn̄ owo ye itie ye isua ye ebiet emi n̄kpọ eketịbede? Ẹsitọn̄ọ n̄ke ntem: “Ekọn̄ n̄ke. Ete kiet okodu ke obio etinyịn Abasi.” Edi ẹsisiak enyịn̄ owo ye ebiet ye ini ke ata mbụk kpa nte ẹnyụn̄ ẹnamde ke mbụk In̄wan̄ Eden.

2. Ndi edi ata akpanikọ ke Abasi akada ntan obot Adam onyụn̄ osio ọkpọn̄kan̄ esie kiet obot Eve?

Ntaifiọk eyomfịn ẹsọn̄ọ ke mme n̄kpatan̄a n̄kpọ oro ẹdude ke isọn̄ ẹdu ke idemowo n̄ko. Edi ẹkesan̄a didie ẹtan̄ mme n̄kpọ emi ẹdian ẹnam akabade odu-uwem n̄kpọ?

Ediwak ntaifiọk ẹdọhọ ke idịghe owo ndomokiet okobot n̄kpọ, ke uwem okonyụn̄ ọtọn̄ọ ke idemesie nte ata ekpri n̄kpọ ke ediwak miliọn isua emi ẹkebede tutu akabade awak n̄kukọhọ. Edi se mmọ ẹkotde “ata ekpri n̄kpọ” inenke koro kpukpru odu-uwem n̄kpọ—idem ata n̄kpri nịn̄inịn̄i n̄kpọ emi owo mîkemeke ndikụt—ẹnen̄ede ẹwak n̄kukọhọ. N̄kpọ baba kiet idụhe ndiwụt ke enyene odu-uwem n̄kpọ ndomokiet emi ekedide edidu ke mbuari, idinyụn̄ idụhe-du. Utu ke oro, nte ẹkebotde kpukpru mme odu-uwem n̄kpọ ẹkam ẹnen̄ede ẹwụt ke Owo emi  enyenede ifiọk akan nnyịn okobot n̄kpọ. *—Rome 1:20.

Kere nte okpokopde ata edinem ikwọ, mîdịghe nte akpan̄de ubọk ada ese ediye ndise m̀mê n̄kpọ ekededi emi ẹbotde. Ndi ọkpọdọhọ ke idịghe owo akanam kpukpru emi? Baba, ukpudọhọke! Edi mme n̄kpọ emi isụk isiakde mi ikpetke-kpet ndiye m̀mê ndiwak n̄kukọhọ nte idem owo. Ikpanam didie ndien ikere ke owo ikobotke-bot owo? N̄ko, Genesis ọdọhọ ke otu kpukpru odu-uwem n̄kpọ emi ẹdude ke isọn̄, ke owo kpọt ke Abasi okobot ke mbiet esiemmọ. (Genesis 1:26) Ntak edi oro owo kpọt ekemede ndibot mme n̄kpọ, nsion̄o mme n̄kpọ ndi, utọ nte ata ndinem ikwọ, n̄wet ata ndiye ndise, nnyụn̄ mbot nsio nsio n̄kpọ emi ẹnen̄erede ẹnyene ndyọ. Mmọdo, ikpakpaha nnyịn idem ndikụt ke se Abasi obotde akam akan se mme owo ẹbotde.

Ndi ndida ọkpọn̄kan̄ mbot n̄wan ọkpọsọn̄ Abasi? * Abasi okpokosụk adada n̄kpọ en̄wen obot n̄wan, edi enye ndikada ọkpọn̄kan̄ mbot enye enen̄ede enyene se ọwọrọde. Enye okoyom eren ye n̄wan emi ẹdọ ndọ, ẹdiana kiet, nte n̄kpọ eke ẹdide “obụk kiet.” (Genesis 2:24) Ndi nte ebe ye n̄wan ẹsinen̄erede ẹkem ye kiet eken ẹnyụn̄ ẹdiana kiet inen̄ekede iwụt ke Enye emi okobotde mmọ enyene ọniọn̄ ye ima?

N̄ko, mfịn, mme ekpep n̄kpọ mban̄a nsenubon ẹnyịme ke etie nte kpukpru owo ẹketo ete kiet ye eka kiet. Ke ikerede iban̄a emi, ndi mbụk Genesis osụk edi n̄ke?

3. Mbụk eto ifiọk eti ye idiọk ye eto uwem etie n̄ke n̄ke.

Mbụk Genesis idọhọke ke mme eto emi ẹma ẹnyene utịbe utịbe odudu. Utu ke oro, mmọ ẹkedi ata ata eto emi Jehovah akanamde ẹda ẹban̄a n̄kpọ.

Ndi mme owo isinamke n̄kpọ ntem ndusụk ini? Ke uwụtn̄kpọ, ndidọhọ ke owo ọsọn̄ọ ufọk enyịn iwọrọke ke enye ọsọn̄ọ mme ibibene, ọkọm ye mme n̄kpoduoho ufọk enyịn, edi esidi mbonubon oro ke enye ọsọn̄ọ enyịn. Ediwak ndidem n̄ko ẹsida esan̄ ubọn̄ ye anyanya mmọ nte idiọn̄ọ ubọn̄ mmọ.

 Nso ndien ke eto mbiba emi ẹkeda ẹban̄a? Ẹtịn̄ nsio nsio n̄kpọ emi ọsọn̄de owo ndifiọk ẹban̄a eto emi. Nnennen ibọrọ mbụme emi isọn̄ke, edi esịne n̄kpọ. Eto ifiọk eti ye idiọk ada aban̄a unen emi Abasi kpọt enyenede—oro edi, unen ndibiere se ifọnde ye se idiọkde. (Jeremiah 10:23) Imosụk ise emi ekedide idiọkn̄kpọ ndiyịp eto oro ndia! Eto uwem n̄ko akada aban̄a enọ emi Abasi kpọt ekemede ndinọ—kpa nsinsi uwem.—Rome 6:23.

4. Urụkikọt nditịn̄ ikọ etie n̄ke n̄ke.

Edi akpanikọ ke n̄kpọ enye emi ke mbụk Genesis ekeme ndikpa owo idem akpan akpan edieke nnyịn mîkotke mme itie en̄wen ke Bible emi ẹnamde itie emi an̄wan̄a. Edi N̄wed Abasi anam emi an̄wan̄a.

Nso ikanam urụkikọt oro etịn̄ ikọ? Enyene mme n̄kpọ en̄wen emi ẹkenamde se iketịbede oro an̄wan̄a nditọ Israel. Mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke kpa ye emi unam mîsitịn̄ke ikọ, ke angel ekeme ndinam etie nte unam etịn̄ ikọ. Ke uwụtn̄kpọ, Abasi ama ọdọn̄ angel akanam ass Balaam etịn̄ ikọ nte owo. Ndien kpa Moses ekewet mbụk emi.—Numbers 22:26-31; 2 Peter 2:15, 16.

Ndi mme demon n̄ko ẹkeme ndinam mme utịben̄kpọ? Moses ama okụt mbiaidiọn̄ Egypt ẹtienede ẹnam ndusụk utịben̄kpọ emi Abasi akanamde, utọ nte edinam esan̄ akabade etie nte urụkikọt. Mme asua Abasi kpọt ẹkeme ndinam utọ utịben̄kpọ emi.—Exodus 7:8-12.

Sia edide Moses ke Abasi akanam ewet n̄wed Job n̄ko, n̄wed emi etịn̄ ekese aban̄a akwa asua Abasi, kpa Satan emi osude nsu nte ke mme asan̄autom Jehovah inamke n̄kpọ Jehovah ke ofụri esịt. (Job 1:6-11; 2:4, 5) Ndi nditọ Israel ẹma ẹkere ke Satan akada ke edem urụkikọt ke In̄wan̄ Eden anam etie nte urụkikọt etịn̄ ikọ man abian̄a Eve onyụn̄ anam enye okûsọn̄ọ uda ye Abasi? Etie ntre.

Ndi Satan akada ke edem urụkikọt abian̄a Eve? Jesus okokot Satan “osu nsu ye ete nsu.” (John 8:44) Edieke ẹkotde owo “ete nsu,” ndi oro iwụtke ke enye ọkọtọn̄ọ nsu? Se urụkikọt eketịn̄de ọnọ Eve edi ata akpa nsu emi ẹkesude. Abasi ọkọdọhọ ke mmọ ẹyekpan̄a edieke ẹdiade mfri eto oro, edi urụkikọt edidọhọ ete: “Mbufo idikpaha.” (Genesis 3:4) Imenen̄ede ikụt ke Jesus ama ọfiọk ke Satan akada ke edem urụkikọt emi etịn̄ ikọ. Se Jesus akayararede ọnọ John enen̄ede anam n̄kpọ emi an̄wan̄a; enye okokot Satan “akani urụkikọt.”—Ediyarade 1:1;12:9.

Ndi etie n̄ke n̄ke akaha owo ndinịm ke Satan akada ke edem urụkikọt anam etie nte urụkikọt etịn̄ ikọ? Mme owo emi mînyeneke odudu nte mme angel ye Satan ẹsikam ẹnam etie nte unam m̀mê eyen ọkpọ etịn̄ ikọ.

 N̄kpọ Emi Enen̄erede Anam Ẹnịm

Ndi ukwe ke mbon emi ẹdọhọde ke mbụk Genesis idịghe akpanikọ inyeneke nsọn̄ọ? Ediwak n̄kpọ ẹdu ndiwụt ke mbụk emi edi akpanikọ.

Ke uwụtn̄kpọ, ẹkot Jesus Christ “anam-akpanikọ ye ntiense akpanikọ.” (Ediyarade 3:14) Akananam Jesus isụhu nsu sia enye edide mfọnmma owo. Ke adianade do, enye ọkọdọhọ ke imọ ima idodu uwem mbemiso ẹkebotde owo ke isọn̄—enye okodu ye Jehovah Ete esie “mbemiso ererimbot ekedide edidu.” (John 17:5) Ntre, enye ama odu ke ini ẹkebotde owo. Nso ke ata ntiense akpanikọ emi etịn̄?

Ikọ Jesus owụt ke Adam ye Eve ẹma ẹdu. Enye akada ndọ mmọ owụt ke Jehovah okoyom owo ọdọ n̄wan kiet kpọt. (Matthew 19:3-6) Ekpedi mbụk Adam ye Eve ye In̄wan̄ Eden ekedi n̄ke, ọwọrọ ke anaedi ẹkebabian̄a Jesus mîdịghe edi ke Jesus okososu. Utọ n̄kpọ oro idịghe akpanikọ! Jesus ama etie ke heaven okụt ofụri afanikọn̄ oro Satan ekesịnde ke In̄wan̄ Eden. Nso n̄kpọ en̄wen ke iyom man ikụt ke mbụk emi edi akpanikọ?

Ke nditịm ntịn̄, ndifan̄a mbụk Genesis iyakke owo ọbuọt idem ye Jesus. Mfan̄a emi iyakke ibuotikọ Bible ye mme un̄wọn̄ọ Bible emi ẹnọde owo idotenyịn an̄wan̄a owo. Ẹyak ise emi ise.

[Mme Ikọ Idakisọn̄]