HERODOTUS ekedi ewetmbụk Greece emi okodude uwem n̄kpọ nte isua 2,500 emi ẹkebede. Enye ama etịn̄ se nditọ Egypt emi ẹkedude ke eyo oro ẹkesinamde ke ini usọrọ ete: “Ke ini ikpọ owo ẹnamde usọrọ, owo kiet eyemen eyeneto emi ẹsịnde ke ekpri ekebe okpo owo, emi ẹkapde ẹnyụn̄ ẹdade ndom ẹyet ediye ediye, akama asan̄a akanade. Enye ayasan̄a owụt mbon emi ẹtiede do ẹdia n̄kpọ onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete, ‘Dia, ta, n̄wọn̄, edi kam se n̄kpọ emi, sia afo editie ntem ke ini afo akpade.’”

Idịghe nditọ Egypt ikpọn̄ ẹkesikere n̄kpọ ntem. Mfịn, mme owo ẹsima ‘ndidia, nta, nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ n̄kpọ.’ Edieke edide owo ama akpa esie okụre, ntak owo mîkpokopke inem uwem ke ini enye odude uwem-e? Ntak emi owo okpodude eti uwem-e? Edieke uwem okụrede ke owo ama akpa, ọwọrọ ke ọfọn ndinyụn̄ ndia uwem nte owo amama. Apostle Paul ama etịn̄ mbiet ikọ emi aban̄a mbon oro mînịmke ke ẹyenam mme akpan̄kpa ẹset. Enye ọkọdọhọ ete: “Edieke owo mîdinamke mme akpan̄kpa ẹset, ‘ẹyak nnyịn idia inyụn̄ in̄wọn̄, koro nnyịn iyakpa n̄kpọn̄.’”—1 Corinth 15:32.

Edi Paul ikenịmke nte ke owo ama akpa esie okụre. Enye ekenen̄ede enịm ke mme akpan̄kpa ẹyeset ẹdidu uwem ke nsinsi. Ata akpan n̄kpọntịbe akanam enye enen̄ede enịm emi ke akpanikọ, oro edi, ke ẹma ẹnam Christ Jesus eset ke n̄kpa, * ndien idụhe eke ekekemede ndifan̄a emi. Christ Jesus ndikeset ekenen̄ede anam mme mbet eyo mme apostle ẹnịm ke mme akpan̄kpa ẹyeset.

Edi Jesus ndikeset ke n̄kpa anam nso ufọn ọnọ nnyịn? Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Jesus ama eset  ke akpanikọ? Ẹyak ise nte Paul okowụtde mme Christian ke Corinth ke Jesus ama eset.

N̄kpọ emi eketetịmede ndusụk Christian ke Corinth, ndien mbon eken ikenịmke-nịm ke mme akpan̄kpa ẹkeme ndiset. Apostle Paul ama ada akpa leta emi enye ekewetde ọnọ ẹsọk mme Christian do ke Corinth etịn̄ se ikpetịbede edieke owo mîdinamke mme akpan̄kpa ẹset. Enye ekewet ete: “Ke akpanikọ, edieke ediset mme akpan̄kpa mîdụhe, owo ikonyụn̄ inamke Christ eset. Ndien edieke owo mîkanamke Christ eset, ukwọrọikọ nnyịn ọwọrọ ikpîkpu, mbuọtidem nnyịn onyụn̄ ọwọrọ ikpîkpu. Akan oro, ẹkụt ke nnyịn n̄ko idi mme ntiense nsu inọ Abasi . . . Mbuọtidem mbufo inyeneke ufọn; mbufo ẹsụk ẹdodu ke idiọkn̄kpọ mbufo. N̄ko . . . mmọ oro ẹkedede ke n̄kpa emi ẹbuanade n̄kpọ ye Christ ẹma ẹtak.”—1 Corinth 15:13-18.

“Enye owụt nditọete emi ẹwakde ẹbe owo ikie ition idem ini kiet . . . Ke oro ebede enye owụt James idem, ekem owụt kpukpru mme apostle; edi ke akpatre enye owụt mi n̄ko.”—1 Corinth 15:6-8

Paul akada ikọ emi ọsọn̄de owo ndifan̄a ọtọn̄ọ nneme esie ntem: Edieke Abasi mîdinamke mme akpan̄kpa ẹset, ọwọrọ ke enye n̄ko ikanamke Christ eset. Nso ikpetịbe edieke Abasi mîkanamke Christ eset? Emi ọkpọwọrọ ke ufọn ukwọrọikọ idụhe, ke kpukpru se ikwọrọde ẹkpedi ata nsu. Akpan ukpepn̄kpọ Bible edi nte ke Christ ama eset. Ukpepn̄kpọ emi enen̄ede enyene ebuana ye unen Abasi ndikara ekondo, enyịn̄ Abasi, Obio Ubọn̄ Abasi, ye edinyan̄a ofụri ubonowo. Edieke Christ mîkesetke ke n̄kpa, ọwọrọ ke se Paul ye mme apostle eken ẹkekwọrọde ekedi nsu.

Nso en̄wen ikpetịbe? Edieke owo mîkanamke Christ eset, kpukpru se mme Christian ẹnamde ọkpọwọrọ ikpîkpu. N̄ko-n̄ko, ọwọrọ Paul ye mbon eken ẹkesu nsu ẹte ke Jesus ama eset ke n̄kpa, ẹnyụn̄ ẹsu ẹdori Jehovah Abasi emi mmọ ẹdọhọde nte akanamde enye eset. Ke adianade do, ndidọhọ nte ke Christ akakpa “kaban̄a mme idiọkn̄kpọ nnyịn” ikpedịghe akpanikọ, sia edieke Andinyan̄a ke idemesie mîsetke ke n̄kpa, enye idikemeke ndinyan̄a mbon efen. (1 Corinth 15:3) Oro ọkpọwọrọ ke mme Christian oro ẹkekpan̄ade, ndusụk ẹkam ẹkpan̄ade ke ntak Jesus, ẹtak.

Paul ama ada nneme esie ekesịn ke ufọk ntem: “Edieke edide ke uwem emi kpọt ke nnyịn idori enyịn ke Christ, nnyịn imenyene mbọm ikan kpukpru owo.” (1 Corinth 15:19) Ukem nte mme Christian eken, Paul ama ayak ekese n̄kpọ ẹtak enye, ọyọ ukọbọ, nsọn̄ọn̄kpọ, onyụn̄ enyịme ndikpa sia enye ekenịmde ke ẹyenam mme akpan̄kpa ẹset onyụn̄ enịm ke n̄kpọ ọyọfọn ini oro. Kpukpru emi ẹkpewọrọ ikpîkpu edieke owo mîdinamke mme akpan̄kpa ẹset!

Paul ama enịm ke ẹma ẹnam Christ eset. Enye ama onyụn̄ emen emi owụt mbon Corinth ke ndiwet emi: “Christ ama akpa kaban̄a mme idiọkn̄kpọ nnyịn nte N̄wed Abasi ọdọhọde; nte ke ẹma ẹbụk enye, ye nte ke ẹma ẹnam enye eset ke ọyọhọ usen ita nte N̄wed Abasi ọdọhọde; ye nte ke enye ama owụt Cephas idem, ekem owụt mbet duopeba.” * Ekem enye adian do ete: “Ke oro ebede enye owụt nditọete emi ẹwakde ẹbe owo ikie ition idem ini kiet, emi ata ediwak ẹsụk ẹdude tutu esịm emi, edi ndusụk mmọ ẹma ẹde ke n̄kpa. Ke oro ebede enye owụt James idem, ekem owụt kpukpru mme apostle; edi ke akpatre enye owụt mi n̄ko idem.”—1 Corinth 15:3-8.

 Paul ọkọtọn̄ọ nneme esie ke ndidọhọ ke Christ ama akpa kaban̄a mme idiọkn̄kpọ nnyịn, nte ke ẹma ẹbụk enye, ye nte ke ẹma ẹnam enye eset. Nso ikanam enye enen̄ede enịm emi ke akpanikọ? Ntak kiet edi nte ke ediwak owo emi ẹkekụtde ẹma ẹtie ntiense ẹban̄a n̄kpọ emi. Ke ẹma ẹkenam Jesus eset, enye ama owụt mme owo idem (esịnede Paul ke idemesie), owụt owo ifan̄, onyụn̄ owụt otuowo emi ẹwakde ẹbe owo 500, emi ediwak mmọ mîkenịmke ke ini ẹkedọhọde mmọ ẹte ke Jesus eset ke n̄kpa! (Luke 24:1-11) Ediwak mmọ ẹkesụk ẹdodu uwem ke ini Paul ekewetde n̄wed emi ndien mme owo ẹma ẹkeme ndika n̄kobụp mmọ m̀mê se Paul etịn̄de edi akpanikọ. (1 Corinth 15:6) Ẹkeme nditre ndinịm se owo kiet m̀mê iba ẹtịn̄de, edi imemke ndifan̄a n̄kpọ emi mme andikụt ẹwakde ẹbe 500.

Ti n̄ko ke Paul etịn̄ ikaba ete ke “N̄wed Abasi” ọdọhọ ke Jesus ayakpa, ẹbụk enye, ẹnyụn̄ ẹnam enye eset ke n̄kpa. Mme n̄kpọ emi ẹma ẹsọn̄ọ ke se N̄wed Abasi eketịn̄de aban̄a Messiah ama osu, mmọ ẹnyụn̄ ẹwụt nte ke Jesus ekedi Messiah oro ẹken̄wọn̄ọde.

Kpa ye oro mme owo ẹkekụtde n̄kpọ emi, N̄wed Abasi onyụn̄ ọsọn̄ọde ke ekedi ntre, ama osụk odu mbon emi mîkenịmke ke ẹma ẹnam Jesus eset. Utọ mbon oro ẹsụk ẹdodu mfịn. Ndusụk owo ẹdọhọ ke mme mbet ẹkedi ẹdiyịp Jesus ẹsio ke udi ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke ima ikụt enye esetde ke n̄kpa. Edi mme mbet emi ikpekemeke ndinam emi sia ẹma ẹnịm mbon ukpeme Rome do ẹte ẹkpeme udi oro. Mbon eken ẹdọhọ ke mbon oro ẹdọhọde ke ima ikụt Jesus do ikekwe enye ata edikokụt, edi ke ẹkekụt mbukpọn̄ esie. Edi Jesus ndiwụt ediwak owo idem ke nsio nsio ini ikpayakke mbon oro ẹnyenede ibuot ẹkere ke mbukpọn̄  ke mmọ ẹkekụt. N̄ko, ndi okpowụt ifiọk ndikere ke mbukpọn̄ ọkpọfọp iyak ọnọ mme mbet ẹta nte Jesus akanamde ke Galilee ke enye ama ekeset? (John 21:9-14) Ndi mbukpọn̄ ọkpọdọhọ mme owo ẹdifiọn̄ọ imọ ẹse?—Luke 24:36-39.

Edi mbon en̄wen ẹdọhọ ke mme mbet ẹkebabian̄a mme owo ẹte ke Jesus eset. Nso ufọn ke mmọ ẹkpebọ ndinam utọ n̄kpọ oro? Ndikwọrọ nnọ mme owo ke Jesus ama eset ke n̄kpa ama anam ẹsak mmọ nsahi, anam mmọ ẹbọ ufen, onyụn̄ anam ẹwowot ndusụk mmọ. Nso ikpanam mmọ ẹnyịme ndiyọ kpukpru emi ke ntak nsu? Ndien mmọ ẹketọn̄ọ nditịn̄ ke Jesus eset ke Jerusalem ke iso mme asua emi ẹkekọbọde ẹnyụn̄ ẹyomde se ẹkpedade ẹbiom mmọ ikpe.

Idotenyịn ediset ke n̄kpa ọkọnọ mme mbet uko nditie ntiense mban̄a Ọbọn̄ mmọ kpa ye oro ẹkekọbọde mmọ n̄kpa n̄kpa. Jesus ndiset ke n̄kpa ekedi akpan ukpepn̄kpọ mme Christian. Akpa mme Christian ẹma ẹben̄e idem ndikpa ke ntak editie ntiense mban̄a Jesus nnyụn̄ n̄kwọrọ ke enye eset. Emi okowụt ke enye edi Christ, Eyen Abasi, ye nte ke enye odu uwem, ke enye onyụn̄ ada mmimọ usụn̄. Enye ndiset ke n̄kpa ọkọwọrọ ke mmọ n̄ko ẹyeset ke n̄kpa. Ke akpanikọ, edieke owo mîkanamke Jesus eset ke n̄kpa, ọwọrọ ke mme Christian ikpodụhe, nnyịn ikponyụn̄ ikopke n̄kpọ ndomokiet iban̄a Christ.

Edi ndi Christ ndiset ke n̄kpa enyene ufọn ọnọ nnyịn mfịn?