Κανό​—Το «Τέλειο Όχημα» του Καναδά

Ο ΓΑΛΛΟΣ εξερευνητής Σαμουέλ ντε Σαμπλέν διέσχισε τον Ατλαντικό Ωκεανό και ανέπλευσε τον ποταμό Σεντ Λόρενς στο σημερινό Καναδά. Σύντομα συνάντησε ένα σημαντικό εμπόδιο στην περιοχή του Μόντρεαλ: τα ορμητικά Ρεύματα του Λασίν. Οποιαδήποτε προσπάθεια για να περάσει με τα σκάφη του από εκεί θα ήταν μάταιη, όπως έγραψε στο ημερολόγιό του το 1603. Από την άλλη, η πεζοπορία θα παρουσίαζε πρακτικές δυσκολίες λόγω του πυκνού δάσους. Πώς συνέχισαν ο Σαμπλέν και οι άντρες του το ταξίδι τους;

Μιμήθηκαν τους ιθαγενείς και χρησιμοποίησαν κανό. «Με τα κανό», παρατήρησε ο Σαμπλέν, «μπορεί κανείς να ταξιδέψει εύκολα και γρήγορα σε όλη τη χώρα, και στους μικρούς ποταμούς και στους μεγάλους».

Το «Τέλειο Όχημα»

Οι λίμνες και οι ποταμοί του Καναδά αποτελούσαν όντως ιδανικές «λεωφόρους», το δε κανό θεωρούνταν το τέλειο όχημα. Χάρη σε αυτό, οι Ιθαγενείς Αμερικανοί μπορούσαν να εξερευνούν περιοχές, να κυνηγούν, καθώς και να μεταφέρουν διάφορα προϊόντα. Φυσικά, τα σχέδια και οι κατασκευαστικές μέθοδοι διέφεραν ανάλογα με τη χρήση του κανό και τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι της δυτικής ακτής του Καναδά έφτιαχναν μονόξυλα κουφώνοντας κορμούς από γιγάντιες τούγιες. Στη συνέχεια, γέμιζαν τους κορμούς με νερό και πυρακτωμένες  πέτρες για να μαλακώσει το ξύλο και να μπορεί να διαμορφωθεί ανάλογα. Μερικά από αυτά τα κανό μπορούσαν να μεταφέρουν φορτίο μέχρι και δύο τόνων, ενώ ήταν γρήγορα και ασφαλή και στη θάλασσα επίσης, όπου χρησιμοποιούνταν για το κυνήγι μεγάλων θηλαστικών, όπως οι φάλαινες.

Το πιο φημισμένο κανό της Βόρειας Αμερικής ήταν ίσως το κανό από φλοιό σημύδας. Κυρίως χάρη σε μια ουσία, τη βετουλινόλη, ο φλοιός της σημύδας είναι και ανθεκτικός και αδιάβροχος. Είναι επίσης εξαιρετικά εύκαμπτος. «Το κανό από φλοιό σημύδας μπορεί να περάσει μέσα από ρεύματα τα οποία θα κατέστρεφαν ένα κανό από ξύλο και καραβόπανο», εξηγεί ο Ντέιβιντ Γκίντμαρκ, κατασκευαστής κανό.

Για να φτιάξουν κανό αυτού του τύπου χρησιμοποιούσαν επίσης ξύλο σημύδας ή κέδρου, ρίζες ερυθρελάτης και ρητίνη δέντρων. Επειδή όλα αυτά τα υλικά υπήρχαν στο δάσος, η επισκευή των κανό ήταν αρκετά εύκολη. Επιπλέον, τα σκάφη αυτά ήταν σχετικά ελαφριά, και έτσι ήταν εύκολο να τα μεταφέρουν με τα χέρια για να αποφύγουν επικίνδυνα ρεύματα και άλλα εμπόδια. Ήταν επίσης φιλικά προς το περιβάλλον. Όταν ένα κανό αχρηστευόταν, επέστρεφε απλώς στο οικοσύστημα, όπως ένα πεσμένο δέντρο.

Οι μέθοδοι κατασκευής τους ήταν εντυπωσιακές. Οι ιθαγενείς «δεν χρησιμοποιούν καρφιά και βίδες, αλλά συναρμολογούν τα πάντα με ραφές και δεσίματα», ανέφερε ένας παρατηρητής του 19ου αιώνα. «Οι αρμοί, οι ραφές και οι κόμποι χαρακτηρίζονται από αξεπέραστη συμμετρία, σταθερότητα και καλαισθησία».

Πριν από την εποχή του σιδηρόδρομου, το ταχύτερο και πιο αξιόπιστο μέσο μεταφοράς σε μεγάλο μέρος του Καναδά ήταν το κανό. Αλλά και με την εμφάνιση του σιδηρόδρομου, το κανό δεν παραγκωνίστηκε αμέσως, διότι ο κόσμος πολλές φορές ταξίδευε και με τρένο και με κανό.

Το κανό έπαιζε τόσο σημαντικό ρόλο στη ζωή των ιθαγενών της Βόρειας Αμερικής ώστε επηρέασε τον πολιτισμό τους και τις πεποιθήσεις τους. Για παράδειγμα, σύμφωνα με κάποιους θρύλους, οι επιζώντες ενός μεγάλου κατακλυσμού χρησιμοποίησαν κανό αντί για την κιβωτό της Βιβλικής αφήγησης.

Το Κανό Σήμερα

Το κανό εξακολουθεί να είναι δημοφιλές στον Καναδά, αλλά κυρίως ως μορφή αναψυχής. Δυστυχώς, τα δέντρα που προσφέρονται για την κατασκευή καλών κανό από φλοιό σημύδας γίνονται όλο και πιο δυσεύρετα. Είναι, όμως, ευρέως διαθέσιμα κάποια άλλα υλικά, όπως αλουμίνιο, καραβόπανο, ξύλο και φάιμπεργκλας.

Ο Μπιλ Μέισον, γνωστός για την ειδίκευσή του στα κανό, έδωσε άλλη μια διάσταση στη χρήση του κανό, λέγοντας: «Ένα ταξίδι με κανό σε πανάρχαιες υδάτινες οδούς είναι ένας καλός τρόπος για να ξαναβρούμε τη χαμένη μας σχέση με το φυσικό κόσμο και με τον Δημιουργό που τα έφτιαξε όλα αυτά πριν από τόσον καιρό». Πολλοί θα συμφωνούσαν ολόκαρδα με αυτό!

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 11]

ΤΟ ΚΑΓΙΑΚ

Ο λαός Ίνουιτ ζει σε μια περιοχή του Καναδά που είναι γυμνή από δάση. Αλλά αυτό δεν τους εμπόδιζε να φτιάχνουν σκάφη. Ως πρώτες ύλες, χρησιμοποιούσαν δέρμα φώκιας και καριμπού, καθώς επίσης κόκαλα και ξύλα που ξεβράζονταν στις αρκτικές ακτές. Στεγανοποιούσαν τα σκάφη με λίπος ζώων. Έτσι προέκυψε το καγιάκ.

Η πιο εμφανής διαφορά μεταξύ του καγιάκ και του συμβατικού κανό είναι το κάλυμμα του καγιάκ, το οποίο παρέχει κάποια προστασία από τα στοιχεία της φύσης και δεν αφήνει το σκάφος να πάρει πολύ νερό σε περίπτωση που χρειαστεί να κάνει μια περιστροφική κίνηση μέσα στο νερό. Σήμερα, τα καγιάκ φτιάχνονται συνήθως από φάιμπεργκλας και άλλα συνθετικά υλικά.

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 10]

Library of Congress