کشف گنجی باستانی در میان زبالهها
واژهٔ زباله چه چیزی را در ذهن شما به تصویر میکشد؟ مطمئناً تپهای از آشغال که بویی نامطبوع از آن بلند میشود! بدون شک انتظار ندارید چیزی گرانبها در میان آن بیابید، چه برسد به گنجی پرقیمت.
با این حال، یک قرن پیش، چنین گنجی در میان زبالهها یافت شد. این گنج، جواهری گرانقیمت نبود، بلکه ارزش آن در چیزی دیگر بود. پس چه گنجی کشف شد؟ چرا این کشف برای ما امروزه اهمیت دارد؟
کشفی غیرمنتظره
در شروع قرن بیستم، دو محقق به نام برنارد گِرِنفِل و آرتور هانت از دانشگاه آکسفورد به مصر سفر کردند. آنان در میان زبالههای نزدیک رود نیل چندین تکهٔ کاغذ پاپیروس یافتند. بعدها در سال ۱۹۲۰، آن دو همکار به بررسی و دستهبندی تکههای یافتهشده پرداختند. در آن زمان، گِرِنفِل به نمایندگی از کتابخانهٔ جان رایلندز در شهر منچستر انگلستان تکههای دیگری که از زیر خاک مصر یافته شده بود، به دست آورد. متأسفانه هر دوی آنان قبل از تکمیل این مجموعه چشم از جهان بستند.
محققی دیگر از دانشگاه آکسفورد به نام کالین رابرتس کار آنان را به اتمام رساند. او هنگام بررسی تکههای پاپیروس چشمش به تکهای افتاد که اندازهاش ۹ در ۶ سانتیمتر بود. او با تعجب بسیار پی برد که عبارات دستنوشتهٔ یونانی این تکه برایش بسیار آشناست. در یک طرف آن، عباراتی از یوحنا ۱۸:۳۱-۳۳ به چشم میخورد و در طرفی دیگر بخشهایی از آیات ۳۷ و ۳۸ موجود بود. آنگاه، رابرتس متوجه شد که به طور غیرمنتظره گنجی گرانبها یافته است.
تعیین قدمت آن
رابرتس حدس زد که این تکه پاپیروس بسیار قدیمی است. ولی از قدمت آن اطلاعی نداشت. از این رو، رسمالخط آن تکه را با دستنوشتههای باستانی دیگر که تاریخ آن مشخص است، مقایسه کرد؛ چنین مقایسهای به کتیبهشناسی معروف است. * با این روش، او قادر شد که قدمت آن را تخمین بزند. ولی او برای اطمینان کامل عکسی از آن تکه گرفت و نزد سه پاپیروسشناس فرستاد تا قدمت آن را تعیین کنند. آن متخصصان به چه نتیجهای رسیدند؟
آن سه محقق با بررسی سبک نوشتار و رسمالخط آن تکه به این توافق رسیدند که قدمت آن دستنوشته به نیمهٔ اول قرن دوم میلادی میرسد، یعنی چند دهه پس از مرگ یوحنا آخرین رسول عیسی! البته نمیتوان قدمت دقیق دستنوشتهها را با کتیبهشناسی تعیین کرد. همچنین محققی دیگر معتقد است که آن تکه ممکن است در هر زمان از قرن دوم نوشته شده باشد. با این حال، این تکهٔ کوچک پاپیروس هنوز قدیمیترین دستنوشتهٔ موجود از نوشتههای مقدّس یونانی است که تا به حال کشف شده است.
آنچه دستنوشتهٔ رایلندز آشکار میسازد
چرا این دستنوشتهٔ انجیل یوحنای رسول برای عاشقان کتاب مقدّس اینقدر اهمیت دارد؟ حداقل به دو دلیل. نخست، از شکل این دستنوشته متوجه میشویم که مسیحیان قرن اول برای کلام خدا ارزشی فراوان قائل بودند.
چرا این دستنوشتهٔ انجیل یوحنای رسول برای عاشقان کتاب مقدّس اینقدر اهمیت دارد؟
در قرن دوم، متنها به دو شکل وجود داشت، به شکل طومار
و کودِکس. طومارها از کاغذهای پاپیروس یا پوستین بودند که به هم میچسباندند یا میدوختند. بدین شکل، میتوانستند در صورت نیاز طومارهای بلند را در هم بپیچانند یا بگشایند. در اغلب مواقع، متن فقط بر یک طرف طومار نوشته میشد.اما بر هر دو طرف دستنوشتهٔ کوچکی که رابرتس کشف کرد متنی نگاشته شده بود. این موضوع نشان میدهد که آن نوشته احتمالاً به یک کودِکس تعلّق داشته، نه به یک طومار. کودِکس صفحاتی از پوست یا پاپیروس میباشد که به هم دوخته میشد و شکل آن به کتاب شباهت داشت.
مزیت کودِکس نسبت به طومار چه بود؟ مسیحیان قرن اول به همه موعظه میکردند. (مَتّی ۲۴:۱۴؛ ۲۸:۱۹، ۲۰) آنان پیام کتاب مقدّس را در همه جا چه در خانه، چه در بازار و چه در خیابان اعلام میکردند. (اعمال ۵:۴۲؛ ۱۷:۱۷؛ ۲۰:۲۰) کودِکس برای مسیحیان قرن اول بسیار مفید بود چون میتوانستند کلام خدا را در ابعادی نسبتاً کوچک حمل کنند.
داشتن کودِکس برای جماعات و اعضای آن نیز مفید بود زیرا میتوانستند آیات را برای خود نسخهبرداری کنند. به این ترتیب، انجیلها به فراوانی نسخهبرداری شد و بدون شک بر گسترش سریع مسیحیت تأثیر بسزا گذاشت.
دلیل دومی که دستنوشتهٔ رایلندز اهمیت دارد، این است که دقیق و موثق بودن متن اصلی کتاب مقدّس را نشان میدهد. با آن که این دستنوشته فقط دارای چند آیه از انجیل یوحنا میباشد، محتوای آن با آنچه امروزه در کتاب مقدّس میخوانیم بسیار شباهت دارد. پس دستنوشتهٔ رایلندز نشان میدهد که هرچند کتاب مقدّس طی قرنها مکرّراً نسخهبرداری شده، متن آن عوض نشده است.
البته، دستنوشتهٔ انجیل یوحنا فقط یکی از هزاران تکه و دستنوشتهای است که اعتبار متن اصلی کتاب مقدّس را ثابت میکند. محققی به نام وِرنر کلر در کتابش در خصوص تاریخ کتاب مقدّس چنین نتیجهگیری کرد: «این [دستنوشتههای] قدیمی، محکمترین جوابهای قانعکننده به کسانی است که به صحّت و اعتبار کتاب مقدّس کنونی شک دارند.»
پایهٔ ایمان مسیحیان بر کشفهای باستانشناسی استوار نشده است. آنان ایمان دارند که «کلِ نوشتههای مقدّس از خدا الهام شده است.» (۲تیموتائوس ۳:۱۶) با این همه، وقتی دستنوشتهای گرانبها از گذشته، اعتبار کتاب مقدّس را تأیید میکند اطمینان ما به این گفته بیشتر میشود: «کلام یَهُوَه تا ابد باقی میماند.»—۱پِطرُس ۱:۲۵، پاورقی.
^ بند 8 طبق کتاب انگلیسی «دستنوشتههای کتاب مقدّس یونانی،» مفهوم «کتیبهشناسی . . . علم بررسی رسمالخطهای باستانی است.» از آنجایی که رسمالخط به مرور زمان تغییر میکند، وقتی دستنوشتهای را با دستنوشتههای معتبرِ تاریخدار مقایسه کنیم، میتوانیم به قدمت آن پی ببریم.