Eso era na rairai nanuma nira na tukuna o ira era tokona na veika vakasaenisi nida “bula vakaidewadewa,” ia era na kaya na vakabauta na kalou nida “buli.”

 So na gauna e dau cala na vakasama qori.

 E levu mada ga era vuli vinaka, wili kina eso na saenitisi, era sega ni vakadeitaka se da vu mai vei.

 Vakasamataki Gerard mada, e dua na parofesa e dau dikevi ira na manumanu qasi lalai, a vulica na bula vakaidewadewa ena univesiti. E kaya: “Niu veitarogi au dau vola na ka era vinakata na parofesa, ia au sega ni vakabauta na ka au vola.”

 Cava e dredre kina nodra ciqoma eso era tokona na veika vakasaenisi nida vu mai ena bula vakaidewadewa? Me kilai na kena isau,meda dikeva mada e rua na taro era sega ni dau vakamacalataka rawa na vuku: (1) Eda vu mai vei? (2) Era tubu vakacava na veika bula?

 KA ERA TUKUNA ESO. E tekivu ga vakasauri na bula mai na dua na ka mate.

 VUNA ERA SEGA KINA NI LOMAVAKACEGU ESO ENA SAUNITARO QORI. Na gauna qo sa qai levu ga na ka era kila na saenitisi me baleta na wainimate kei na keda ibulibuli, ia era se sega tiko ga ni vakamacalataka rawa na veika matailalai e vauca na bula. Dua na duidui levu e tiko ena veika mate, kei na sela era tu ena veika bula.

 Na ka era tukuna na saenitisi me baleti vuravura ena vica vata na bilioni na yabaki sa oti era yavutaka ga ena ka era nanuma. Duidui nodra rai me baleta na itekitekivu ni bula, ra kaya ni tekivu ena kena kacabote e dua na ulunivanua, se na botonisauloa e wai. Nanumi tale tu ga ni tekivu na bula mai maliwalala, sa qai dewa mai ke ena vatu lelevu era lulutu mai macawa. E sega ni saumi kina na taro me baleta na itekitekivu ni bula, sa qai vereverea ga nira tukuna tiko ga ni sega ni tekivu ena vuravura qo na noda bula.

 Nodra nanuma tale ga na saenitisi ni itukutuku ni veibuli eda sa mai kila tu nikua era dewa ga mai na veika somidi. Na ka somidi qori e tukuni nira rairai bula ga mai vakasauri ena ka mate ra qai buli ira tiko ga. E sega ga ni kune ena vakadidike vakasaenisi e dua na ivakadinadina ni ka somidi qori, se ra bulia rawa na saenisi ena vanua ni vakadidike.

 E vakatubuqoroqoro na ka e bula ni rawa mi maroroya qai vakauta na itukutuku ni nona buli. Na sela gona era tu ena veika bula e dau vakauitukutuku, e vakadewataka qai cakava na ka kece e vakaroti ena itukutuku sa maroroi tu. Era vakatauvatana kina eso na saenitisi na itukutuku sa maroroi tu kei na buli ni sela somidi ina cakacaka ni kompiuta. Ia e sega ni vakamacalataki rawa ena bula vakaidewadewa na yavu ni itukutuku qori.

 Me cakacaka na sela ena vinakati me tiko vua na ka e vakatubura qai vakabulabulataka na yago, e kilai me protein molecule. E dua na protein molecule e tiko kina e vica vata na drau na kasi na amino acid era coko vata ra qai muria e dua na ituvatuva maqosa. Me rawa ni yaga na protein molecule e vinakati me tali tolu. Era tinimaka gona eso na saenitisi ni sa bau dredre me vakabauti ni basika tu ga vakataki koya e dua na protein molecule. E vola o Paul Davies e dua na saenitisi: “E vinakati e vica na udolu na duidui protein me qai cakacaka kina e dua na sela, e dredre gona me vakabauti ni basika tu ga mai vakasauri.”

 KA E DIKEVI RAWA. Ni oti e vicasagavulu na yabaki ni vakadidike vakasaenisi, e vakadinadinataki nida a buli.

 KA ERA TUKUNA ESO. Na imatai ni ka somidi me bula ena dewa se tubu ina vica tale na ka bula, qo nira veisau tiko na sela ni yago kei na dewa ni veika bula sa tu rawa, eda wili tale tiko ga kina.

 VUNA ERA SEGA KINA NI LOMAVAKACEGU ESO ENA SAUNITARO QORI. So na sela e dau vereverea sara. Tukuni ena dua itukutuku ni kena dewa e dua na sela me lai vereverea e “kilai me ikarua ni ka e sega ni vakamacalataki rawa ena bula vakaidewadewa, na kena imatai na itekitekivu ni bula.”

 Era kunea na saenitisi ni tiko ena sela yadua eso na misini matailalai e buli mai na protein molecule ra qai duavata me ra cakava eso na cakacaka dredre. Qo na vakau kei na veisautaki ni kakana me ivurevure ni kaukaua, vakavinakataki ni sela kei na kena vakau na itukutuku ena sela tale eso. Vakacava na veiveisau ni sela kei na veisau ni ka bula sa tu rawa, e rawa ni muria e dua na ituvatuva vereverea va qori? Dredre mera vakabauta e levu qori.

 E tautauvata na itekitekivu ni noda buli kei na nodra buli na manumanu, ni vakamautaki na yaloka matua ni yalewa kei na wai ni tagane. Na sela gona e tiko ena gone se na manumanu e kunekunetaki, ena qai bulia na duidui tikiniyago kei na nodra dui itavi. Sega ni vakamacalataki rawa ena vakabauta ni bula vakaidewadewa nona kila e dua na sela me tikiniyago cava, se itavi me cakava.

 Era sa qai kila qo na saenitisi ke veisau e dua na manumanu ina dua tale na mataqali manumanu ena vinakati me yaco sara ga na veisau qori ena sela, mai na kena itekitekivu somidi. Era sega ni vakamacalataka rawa na saenitisi se tekivu vakacava na sela somidi ena ivakavuvuli ni bula vakaidewadewa, me qai rawa vakacava ni vakabauti ni a veisau tiko na sela kei na dewa ni veika bula sa tu rawa ena nodra tubu na veimataqali manumanu e dela i vuravura? Me baleta na kedra ibulibuli na manumanu e kaya e dua na parofesa e dau dikeva na veika bula, o Michael Behe, ni “veivakurabuitaki qai vereverea na veika e kune ena vakadidike, ia se sega tiko ga ni vakamacalataki rawa na kena basika tu ga mai vakasauri na ibulibuli vakatubuqoroqoro qori mai na ka mate.”

 Eda vakila na ka na tamata, eda rawa ni vakasama da qai vakatulewa, dau kune ena noda itovo na yalovinaka, vakuai keda, rawa talega nida vakaduiduitaka na ka vinaka mai na ka ca. Ia na noda itovo kece qori era sega ni vakamacalataki rawa ena vakabauta ni veisau tikoga na sela i yagoda kei na dewa ni veika bula sa tu rawa.

 KA E DIKEVI RAWA. Levu era kaya ni dina na vakabauta ni bula vakaidewadewa, ia eso tale era sega ni tokona na ivakamacala ni bula vakaidewadewa me baleta na itekitekivu ni bula kei na tubu ni veika bula.

 Ni raici oti na ivakadinadina, era vakabauta e levu ni buli keda e dua e vuku sara vakalevu. Vakasamataki Antony Flew mada, e dua na parofesa e vulica na veika e nanumi tu me baleta na ibulibuli kei na itekitekivu ni bula, dua na gauna e tutaka sara ga na vakabauta ni sega ni bula na kalou. Ni vulica na vereverea kei na vakatubuqoroqoro ni noda buli kei na veika bula me baleta na vuravura kei na lomalagi, e veisautaka nona rai. E vola e dua na ka a se tukuni makawa sara: “Me vakabauti ga na ka sa vakadinadinataki.”E raica gona o parofesa Flew na ivakadinadina ni tiko e dua na Dauveibuli.

 Qori talega na ka e duavata kina o Gerard, a tukuni taumada. E vuli vinaka qai nona cakacaka me dikevi ira na manumanu lalai, ia e kaya: “Au sega ni raica rawa e dua na ivakadinadina me basika tu ga vakasauri na bula mai na ka mate. Na tuvai vinaka ni ibulibuli kei na kena vakatubuqoroqoro au vakadeitaka kina ni tiko e dua e dau Tuvatuvanaki vakamaqosa, e Dauveibuli talega.”

 Me vaka nona kilai e dua na dau droini ena ka e droinitaka, e kila tale ga na Dauveibuli o Gerard ena nona vakadikeva ga na veika e buli. A wilika tale ga na nona ivola na Dauveibuli​—na iVolatabu. (2 Timoci 3:​16)E saumi kina eso na nona taro me baleta na bula ni kawatamata ena veigauna sa sivi, vaka kina na ivakasala yaga me wali kina eso na leqa eda sotava tu nikua. E vakadeitaka talega ni vakavuna na volai ni ivolatabu e dua e vuku sara.

 E raica Gerard ni dodonu me vakasamataki vakabibi na isaunitaro vakaivolatabu. Oni sureti moni vakadinadinataka tale ga qori.