ITUVAKI DREDRE: A sega ni vuca rawa na ivolavivigi ni iVolatabu, a guce tale ga nodra sasaga na dauveitusaqati me vakarusai na iVolatabu. Ia era saga eso era lavetaka se vakadewataka na iVolatabu mera vakatanitaka na kena itukutuku. E dodonu me yavutaki ena iVolatabu na nodra ivakavuvuli, ia levu na gauna era moica na ka e kaya na iVolatabu me salavata kei na nodra ivakavuvuli. Raica mada na kena ivakaraitaki:

• Vanua ni sokalou: Ena ikava kei na ikarua ni senitiuri B.G.V., o ira na vola na Penitatuki ni Samaria * era vakacuruma ena Lako Yani 20:17 na matavosa “e Ulu i Kirisimi. Moni tara e keri e dua na icabocabonisoro.” Qori sara ga na ka era vinakata tu na kai Samaria, me dua na yavu vakaivolatabu me tara kina e dua na valenisoro e Ulu i Kirisimi.

• Letoluvakalou: Se bera mada ga ni 300 na yabaki na kena volai na iVolatabu, sa vakuria tale kina eso na ka e dua na dauvolaivola e tokona na letoluvakalou. A vakacuruma ena 1 Joni 5:7 na matavosa “e lomalagi, na Tama, na Vosa, kei na Yalo Tabu: eratou duabauga na le tolu qo.” A sega ni volai qori ena iVolatabu taumada. E kaya na dauvakadidike ni iVolatabu o Bruce Metzger ni matavosa ya a tekivu laurai ga “mai na ikaono ni senitiuri, qai laurai ga vakalevu ena ivolavivigi makawa vakalatina kei na Vulgate vakaLatina.”

• Yaca ni Kalou: E levu na dauvakadewa iVolatabu era bokoca na yaca ni Kalou ra qai yavutaka qori ena dua na vakabauta makawa vakaJiu. Era sa vakayagataka ga na icavuti me vaka na “Kalou” se “Turaga.” Ia na icavuti qori ena iVolatabu e vakaibalebaletaki vua na Dauveibuli, tamata, veika e vakayagataki ena sokalou lasu, kei na Tevoro.—Joni 10:34, 35; 1 Korinica 8:5, 6; 2 Korinica 4:4. *

MAROROI NI IVOLATABU: Eso era sega ni lavetaka vinaka na iVolatabu, era veisautaka tale ga eso na ka.  Ia eso tale era kenadau ra qai solia nodra vinaka taucoko ena nodra cakacaka. Ena ikaono ina ikatini ni senitiuri G.V., era vola e dua na ilawalawa Jiu era vakatokai me Masorete na nodra ilavelave ni iVolatabu vakaIperiu. E tukuni nira wilika na vosa kei na matanivola mera vakadeitaka kina ni sega ni volai cala e dua na ka. Ke ra nanuma ni cala e dua na ka ena vanua era lavelave mai kina, era vola sara e dua na kena ivakamacala. Era sega ni via veisautaka na Masorete na ka e volai ena iVolatabu. A vola na parofesa o Moshe Goshen-Gottstein “ni cala bibi ke ra nakita mera veisautaka eso na tikina.”

Nira veidutaitaka eso na vakadewa ni iVolatabu kei na ivolavivigi, era raica na dauvakadidike eso na cala. Kena ivakaraitaki, sa dede nodra vakavulica tiko na iliuliu ni lotu ni nodra ivakadewa vakalatina ni iVolatabu e tautauvata kei na iVolatabu taumada. Ia era vakacuruma ena 1 Joni 5:7 na ivakavuvuli lasu sa cavuti oti mai. Na ivakavuvuli qori e basika tale ga ena vakadewa kilai levu ni iVolatabu na King James Version! Ia na cava e laurai ena so na ivolavivigi? E vola o Bruce Metzger: “Na matavosa [ena 1 Joni 5:7] e sega ni laurai ena ilavelave makawa kece ni ivolavivigi (vakaSiria, vakaIjipita, vakaArmenia, vakaIciopea, vakaArapea, kei na vosa na Slavonic), e kune ga ena ilavelave vakaLatina.” Na macala ni vakadidike qori e vakavuna na kena vakavoutaki eso na itabataba ni iVolatabu me vaka na King James Version, qai kau tani na vakasama a vakacurumi kina.

Vakacava e bau dua na ivolavivigi makawa e vakadinadinataka ni donu na veika e lavetaki ena iVolatabu? Ni kune na iVolavivigi ni Waitui Mate ena 1947, era sa qai rawa ni veidutaitaka na dauvakadidike na ilavelave ni iVolatabu vakaIperiu era vola na Masorete kei na ivolavivigi ni iVolatabu sa duanaudolu vakacaca na yabaki na kena dede. E kaya e dua na edita ni iVolavivigi ni Waitui Mate ni dua na ivolavivigi “e ivakadinadina bula ni nodra yalodina na vunivola era Jiu, kei na nodra qarauna vinaka na ka era vakadewataka voli ena loma ni duanaudolu vakacaca na yabaki.”

E tiko ena valeniyau maroroi na Chester Beatty Library e Dublin, Ailadi, eso na kuta e voleka ni laurai kece kina na ivola ena iVolatabu vaKirisi vaKarisito. E maroroi tale tu ga kina na ivolavivigi era se volai sara ena ikarua ni senitiuri G.V., qori ni oti ga e rauta na 100 na yabaki na kena volai na iVolatabu. E tukuni ena dua na ivolavosa na Anchor Bible Dictionary: “Levu na itukutuku vovou e vakamatailalaitaki ena kuta. E vakadinadinataki tale ga kina na vakasakiti ni kena maroroi voli mai na itukutuku ena iVolatabu.”

KENA YAGA: Sa qai matata sara na itukutuku ena iVolatabu ni dau dikevi tale na ivolavivigi makawa. A vola o Sir Frederic Kenyon me baleta na iVolatabu vaKirisi vaKarisito: “Sega tale ni dua na ivola me levu na kena ivakadinadina makawa. Na dauvakadidike tale ga e sega ni qiqo na nona rai ena vakadinata ni nuitaki na iVolatabu sa tu vei keda nikua.” E kaya na dauvakadidike o William Henry Green me baleta na iVolatabu vakaIperiu: “Rawa ni tukuni ena nuidei ni sega tale ni dua na ivola ena gauna makawa e vakadewataki sara ga vakadodonu.”