1. Na cava eda rawa ni cakava e vukei keda meda vakatotomuria na itovo ni Kalou?

E BULI keda o Jiova meda rawa ni biuti keda ena kedra ituvaki eso tale. E rawa gona ena so na gauna meda vakasamataka na ituvaki eda se sega ni sotava. (Wilika Efeso 5:1, 2.) Eda na yalomatuataka vakacava na isolisoli vakalou qo? Na cava meda cakava me kua ni vakaleqai keda kina?

2. E tarai Jiova vakacava na noda rarawa?

² Eda marautaka vakalevu nona yalataka na Kalou na bula tawamate e lomalagi vei ira na lumuti yalodina kei na bula tawamudu e vuravura vei ira na ‘so tale na sipi’ yalodina i Jisu. (Joni 10:16; 17:3; 1 Kor. 15:53) Ena sega ni vakaleqa na bula tawamate e lomalagi se na bula tawamudu e vuravura na rarawa e vakilai tu ena gauna qo. E kila vinaka o Jiova na rarawa eda vakila, me vaka ga nona kila nodra rarawa na Isireli nira bobula tu e Ijipita. Io, “ena gauna kece era rarawa kina e rarawa o koya.” (Aisea  63:9) Ni oti tale e vica na senitiuri, era rere na Jiu nira saqata na meca na kena tara tale na valenisoro, ia e kaya na Kalou: “O koya e tarai kemuni e tara na loa ni mataqu.” (Saka. 2:8) Me vaka ga nona lomana na luvena dramidrami e dua na tinanigone, e yavala o Jiova me karoni ira nona tamata ni lomani ira. (Aisea 49:15) Ena sala qori, e rawa vei Jiova me biuti koya ena kedra ituvaki eso tale, e solia tale ga vei keda na isolisoli qori.—Same 103:13, 14.

3. Cava e vakaraitaka ni dauveinanumi o Jisu?

³ E vakila o Jisu nodra rarawa eso tale, o ira mada ga era tu ena ituvaki se sega vakadua ni sotava o koya. Kena ivakaraitaki, era rerevaki ira na iliuliu ni lotu na lewenivanua, nira dau lawakitaki ira, ra qai bulia e levu na lawa vakatamata mera vakacolati tu kina. (Maciu 23:4; Mari. 7:1-5; Joni 7:13) Se sega vakadua ni rere se lawakitaki o Jisu, ia e kila vinaka na ituvaki se sega vakadua ni yaco vua. Koya gona, “ni raici ira na ilala levu, e lomani ira nira suivotu qai biu wale tu me vaka na sipi e sega na kena ivakatawa.” (Maciu 9:36) Me vakataki Tamana, e dauloloma qai dauveinanumi o Jisu.—Same 103:8.

4. E tarai Jisu vakacava na nodra rarawa eso tale?

⁴ Ni raica o Jisu na kedra ituvaki rarawataki na lewenivanua, e tuburi koya sara ga na loloma. E uasivi gona nona vakaraitaka na loloma i Tamana. Ni oti nodratou ilakolako balavu ni cakacaka vakavunau o Jisu kei ratou na nona yapositolo, ratou vakarau sara me ratou lako ena dua na vanua vakanomodi me ratou lai vakacegu. Ia e raica o Jisu nira waraki koya tu e le levu, dua na ka nona lomani ira mani “vakavulici ira ena levu sara na ka.”—Mari. 6:30, 31, 34.

5,  6. Na cava meda cakava meda vakatotomuria kina na loloma ni Kalou? Tukuna e dua na kena ivakaraitaki. (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

⁵ Eda na vakatotomuria na loloma ni Kalou ena ka eda cakava vei ira eso tale. Dikeva mada e dua na ivakaraitaki: E dua na itabagone lotu vaKarisito na yacana o Jone, e vakasamataka tiko e dua na itabaqase sa buawa tu na matana, e dredre gona me wili ivola. E dredre tale ga me gole ena cakacaka vakaitalatala. E nanuma sara o Jone na vosa i Jisu: “Na ka tale ga oni vinakata mera cakava vei kemuni na tamata, moni cakava tale ga vei ira.” (Luke 6:31) E vakasamataka sara o Jone, ‘Na cava au vinakata mera cakava vei au na tamata?’ E sauma vakadodonu, ‘Au vinakata me keimami qito!’ Ia ena sega ni rawa ni qito na tacida itabaqase oya, se vakacava? Na vosa i Jisu e uqeti keda meda taroga, ‘Na cava au vinakata me cakava vei au keu tu ena kena ituvaki?’

⁶ E sega ni itabaqase o Jone, ia e rawa ni biuti koya ena ituvaki se sega ni sotava. E vakadikevi koya qai vakarogoci koya vinaka. Sa qai matata mai vei Jone na ituvaki ni bula vaqase, ni dredre vua na tacida oya me wili iVolatabu se taubale e veivale me vunau. Ni vakila o Jone nona lomaleqa na tacida qori, e kila sara na ka me cakava, e vinakata tale ga me veivuke. Eda rawa tale ga ni cakava qori. Meda vakatotomuria na loloma ni Kalou, e bibi meda biuti keda ena kedra ituvaki na tacida.—1 Kor. 12:26.

7. Eda na kila vinaka vakacava na nodra rarawa na tacida?

⁷ Sega ni rawarawa meda kila na rarawa era vakila eso tale. Levu era sotava na ituvaki dredre eda sega sara ga ni kila. Eso era vakaleqai na yagodra ena vuku ni  mavoa, na tauvimate, se na bula vaqase. Eso era dau lomabibi, era yalorerere, se ra vakila na revurevu ni nodra vakacacani. Eso tale era lewe ni dua na vuvale duidui lotu se ra susu ena vuvale itubutubu ledua. Tamata kece e sotava na leqa, eso na leqa qori eda se sega sara ga ni bau vakila. Ena ituvaki va qori, eda na vakatotomuria vakacava na loloma ni Kalou? Ena noda vakarorogo matua meda bau kila mada ga vakalailai na lomadra, eda na qai kila na sala meda vukei ira kina. Qo ena uqeti keda meda vakatotomuria na loloma i Jiova nida veivuke ena sala veiganiti. E duidui na veivuke eda rawa ni vakarautaka, ia eda rawa kece ni veivakayaloqaqataki vakayalo kei na so tale na sala veiganiti.—Wilika Roma 12:15; 1 Pita 3:8.

8. Na cava e uqeti Jisu me dau yalovinaka?

⁸ E tukuna na Luve ni Kalou: ‘O koya e Cecere Duadua e dau yalovinaka vei ira na sega ni dau vakavinavinaka kei ira na daucakaca.’ (Luke 6:35) E vakatotomuria o Jisu na yalovinaka ni Kalou. Na cava e uqeti Jisu me dau yalovinaka? E dau vakasamataka na sala ena tarai ira kina na vakarorogo na ka e tukuna kei na ka e cakava. Kena ivakaraitaki, e torovi koya e dua na yalewa ivalavala ca, e tagi tu yani, qai vakasuasuataka na yava i Jisu ena wainimatana. E kila o Jisu ni sa veivutuni, e kila tale ga ni na rarawa vakalevu ke vakatalai koya tani. Ia e vakacaucautaki koya ga qai vosoti koya. Ni sega ni taleitaka qori e dua na Farisi, e vosa vakayalovinaka tale ga vua o Jisu.—Luke 7:36-48.

9. Na cava ena uqeti keda meda vakatotomuria na yalovinaka ni Kalou? Tukuna e dua na ivakaraitaki.

⁹ Eda na vakatotomuria vakacava na yalovinaka ni Kalou? E vola na yapositolo o Paula: “E sega ni dodonu me veivala na bobula ni Turaga, me yalomalua ga vei ira kece.” (2 Tim. 2:24) Era kila na tamata lewamatau na sala me wali kina eso na ituvaki mera kua kina ni veivakacudrui. Vakasamataka na sala eda rawa kina ni yalovinaka ena ituvaki va qo: Ena vanua ni cakacaka, e sega ni cakava vinaka tiko nona itavi na nomu supavaisa. Na cava o na cakava? E mai soqoni e dua na tacida ni sa oti e vica vata na vula. Na cava o na tukuna vua? Ena cakacaka vakaitalatala, e kaya e dua na itaukeinivale, “Au osooso tiko.” Eda na veinanumi tiko ga? E vale, e taroga o watimu, “Na cava o sega ni tukuna kina vei au na ka o na cakava ena Vakarauwai?” O na sauma ena yalovinaka? Nida biuti keda ena kedra ituvaki eso tale, eda na kila na ka meda tukuna, da qai qarauna na noda ivalavala me vakatotomuria tiko ga na yalovinaka i Jiova.—Wilika Vosa Vakaibalebale 15:28.

10, 11. Na cava ena uqeti keda meda vakatotomuria na vuku ni Kalou? Tukuna e dua na ivakaraitaki.

¹⁰ Na noda vakasamataka na ituvaki eda se sega ni sotava ena vukei keda meda vakatotomuria na vuku i Jiova, da qai raica na itinitini ni ka eda cakava. E kilaitani o Jiova ni vuku, qai vakatau vua nona via raica na ka ena yaco ena veigauna se bera mai. E sega vei keda na raiyawa qori, ia e vinaka meda vakasamataka na itinitini ni ka eda via cakava. Era sega ni raica na Isireli na itinitini ni nodra talaidredre vua na Kalou. Levu na ka e cakava vei ira na Kalou, ia e kila o Mosese nira na cakava na ka ca ena mata i Jiova. Nira vakarorogo tu na ivavakoso taucoko ni Isireli, e cavuta o Mosese na qaqanisere e tiko kina na malanivosa  qo: “Nira dua na matanitu e sega vei ira na vuku, e sega tale ga ena kedra maliwa na yalomatua. Ke ra vuku mada ga! Era na vakasamataka vakabibi na ka qo. Era na vakasamataka na kedra itinitini.”—Vkru. 31:29, 30; 32:28, 29.

¹¹ Meda vakatotomuria na vuku ni Kalou, ena vinaka meda vakasamataka se raitayaloyalotaka na itinitini ni ka eda na cakava. Kena ivakaraitaki, ke da veinaki tiko meda vakawati, meda kila tiko na kaukaua ni veidomoni. Eda na sega ni lalawataka na ka se cakava e dua na ka ena rawa ni vakaleqa noda veiwekani talei kei Jiova! Eda na muria ga na vosa uqeti vakalou qo: “O koya e yalomatua e raica na ca qai vunitaki koya, ia na yalowai e lako tu yani qai yacovi koya na leqa.”—Vkai. 22:3.

12. Rawa ni vakaleqai keda vakacava na noda vakanananu?

¹² Na tamata yalomatua ena kila ni vaka na bukawaqa na nona vakanananu. Ke qarauni na bukawaqa, e rawa ni yaga, me vaka na kena vakabutari na kakana. Ia e veivakaleqai na bukawaqa ni sega ni qarauni, e rawa ni kama kina e dua na vale ra qai mate na tiko kina. Ena sala vata qori, ena yaga vei keda noda vakanananu ke da vakayagataka meda vakatotomuri Jiova. Ia e rawa ni veivakaleqai ke uqeta na gagadre ca. Kena ivakaraitaki, ke dau matau meda vakananuma na ivalavala ca, e rawa ni tini sara meda cakava na ka eda dau tatadrataka voli. Io, e veivakaleqai vakayalo ke da tatadrataka na ka ca!—Wilika Jemesa 1:14, 15.

13. Na ivakarau ni bula cava e rairai vakasamataka tu o Ivi?

¹³ Vakasamataka mada na imatai ni yalewa o Ivi, nona vinakata me kania na vuanikau vakatabui mai na “vunikau e kilai kina na ka vinaka kei na ka ca.” (Vkte. 2:16, 17) E tukuna vua na gata: “Drau na sega dina ni mate. E kila na Kalou ni siga ga drau kana kina, ena rai na matamudrau, drau na vaka na Kalou, drau na kila na ka vinaka kei na ka ca.” E raica o Ivi ni “vinaka me laukana na vuata mai na vunikau oya, qai ka e garova na mata.” Na cava e yaco? “E mani betia na vuana qai kania sara. Oti ni tiko tale ga o watina, e solia eso vua, mani kania o koya.” (Vkte. 3:1-6) E rairai taleitaka o Ivi na vakasama e vakavurea o Setani. Sa na sega ni tukuni vua na ka e vinaka kei na ka e ca, sa na vakatau ga vua. E veivakaleqai na vakanananu va qo! Ena vuku ni ivalavala ca i Atama na wati Ivi, e “curu kina i vuravura na ivalavala ca, kei na mate ena vuku ni ivalavala ca.”—Roma 5:12.

14. E vukei keda vakacava na iVolatabu meda kua ni coko ena ivalavala vakasisila?

 ¹⁴ Na nona valavala ca o Ivi ena were o Iteni e sega ni vauci kina na veiyacovi tawadodonu. Ia e vakadreta o Jisu meda kua ni dau tatadrataka na noda cakava tiko na ivalavala vakasisila. E kaya: “O koya e vakaraica tiko ga na yalewa ena nona garosa, e sa veibutakoci oti kei na yalewa ya e lomana.” (Maciu 5:28) E vakasalataka tale ga o Paula: “Ni kua tale ga ni dau lalawataka na sala moni vakaceguya kina na gagadre ni yagomuni.”—Roma 13:14.

15. Na iyau vakacava meda kumuna? Na vuna?

¹⁵ Dua tale na tatadra vakarerevaki oya meda raitayaloyalotaki keda nida vutuniyau vakalevu, da qai sega ni qaravi Kalou. Na iyau ni tamata vutuniyau e “vaka na bai cecere ena nona vakasama.” (Vkai. 18:11) E talanoataka o Jisu na ituvaki vakaloloma ni dua na tamata e “binia vakalevu na nona iyau, ia e sega ni vutuniyau ena mata ni Kalou.” (Luke 12:16-21) E marau vakalevu o Jiova nida cakava na ka e vakamarautaki koya. (Vkai. 27:11) Dua na ka noda marau ni vakadonui keda o koya nida sa kumuna tiko na “iyau mai lomalagi”! (Maciu 6:20) E macala ni noda iyau talei duadua na noda veiwekani vinaka kei Jiova.

16. Eda na lewa vinaka vakacava na noda nuiqawaqawa?

¹⁶ Vakasamataka mada na levu ni noda nuiqawaqawa nida saga tiko ga meda kumuna ‘e vuravura na iyau.’ (Maciu 6:19) E tukuna o Jisu e dua na vosa vakatautauvata me vakaraitaka ni kena “nuiqawaqawataki ni bula ena gauna qo kei na veibacani ni iyau,” ena tarova na tubu ni vosa ni Matanitu ni Kalou. (Maciu 13:18, 19, 22) Se ra leqataka na ilavo se sega, eso era dau vakananuma na ka ca kece e rawa ni yaco. Na noda sega ni lewa vinaka na nuiqawaqawa e rawa ni vakaleqai keda vakayago, vakayalo tale ga. Meda nuitaki Jiova da qai kua ni guilecava ni “nuiqawaqawa ni loma ni tamata e lomabibi kina, ia na vosa vinaka ena vakamarautaka.” (Vkai. 12:25) Rawa ni vakavu marau nona veivakayaloqaqataki e dua e kilai keda. Noda talaucaka na lomada vei rau noda itubutubu, se watida, se noda itokani nuitaki era vakatotomuria na rai ni Kalou ena rawa ni vakacegui keda ena noda nuiqawaqawa.

17. E vukei keda vakacava o Jiova meda vosota na nuiqawaqawa?

¹⁷ O Jiova duadua ga e kila vinaka na noda nuiqawaqawa. E vola o Paula: “Moni kua ni lomaocaocataka e dua na ka, ia na ka kece me vakaraitaki vua na Kalou ena masu kei na kerekere salavata kei na vakavinavinaka, ena qai taqomaka na lomamuni kei na nomuni vakasama na vakacegu ni Kalou e uasivia na vakasama kece, ena vuku i Karisito Jisu.” (Fpai. 4:6, 7) Vakasamataki ira na vukei keda tiko meda taqomaki vakayalo—ira na tacida lotu vaKarisito, ira na qase ni ivavakoso, na dauveiqaravi yalodina, ira na agilosi, o Jisu, kei Jiova.

18. E yaga vakacava vei keda noda dau vakananuma na ka?

¹⁸ Eda sa veivosakitaka mai na yaga ni noda vakananuma na ka, e vukei keda meda vakatotomuria na itovo ni Kalou me vaka na loloma. (1 Tim. 1:11; 1 Joni 4:8) Eda na marau nida vakaraitaka na loloma dina, vakananuma na itinitini ni noda ivalavala, da qai kua ni nuiqawaqawa tiko ga ni rawa ni kauta tani noda marau. Meda vakayagataka vinaka gona na isolisoli ni Kalou meda raitayaloyalotaka na noda inuinui, da qai vakatotomuria na loloma i Jiova, nona yalovinaka, nona vuku, kei na nona marau.—Roma 12:12.