“Gan wěwè” wɛ ɖò xixo wɛ dìn. Ablu e kpaca mɛ é ɖé dó “ɖò ayikúngban jí kaka yì jɛ gan atɔn mɛ” hwelɛkɔ. (Maki 15:33) Sunwlihwe wɛ zɔ́n bɔ ablu enɛ e dó ayǐjɛba é dó ǎ. Hwenu e sun wá jǐ é wɛ enɛ nɔ jɛ, amɔ̌ dìn ɔ, Dindinwayixwe sín táan mɛ wɛ mǐ ɖè, bɔ sun ɔ ko kpéká. Ablu enɛ ɔ lɛ́ lín hú nukúnxwixwe yɔywɛ e sunwlihwe nɔ xɔ é. Enɛ wu ɔ, Mawu wɛ zɔ́n bɔ ablu enɛ ɔ dó!

Kpɔ́n lee nǔ na ko cí nú mɛ e ɖò Jezu ko wɛ lɛ é! Ðò ablu enɛ sín hwenu ɔ, nyɔnu ɛnɛ sɛkpɔ yatín ɔ. Ye wɛ nyí Jezu sín nɔ, Salomɛ́ɛ, Mali Magidalanu ɔ kpo Mali e nyí mɛsɛ́dó Jaki kpɛví ɔ sín nɔ é kpo.

Mɛsɛ́dó Jaan ɖò kpɔ́ xá Jezu sín nɔ e ɖò aluwɛ mɛ é “ɖò [yatín] Jezu tɔn kpá.” Mali kpɔ́n vǐ e é jì bo na anɔ̌ é, b’ɛ ɖò kusukpɔ́ xò wɛ ɖò atín wu. Ðò Mali sín nukúnmɛ ɔ, é cí ɖɔ ayi tɔn wɛ “hwǐ” gaga ɖé xò zlɛ ɖɔhun. (Jaan 19:25; Luki 2:35) Amɔ̌, Jezu ɖò wuvɛ̌ syɛnsyɛn mɛ có, é flín ganjininɔ nɔ tɔn tɔn. É dó gǎn bo nyì ta sɛ́dó Jaan bo ɖɔ nú nɔ tɔn ɖɔ: “Nǎna, vǐ towe nɛ!” Enɛ gudo ɔ, é nyì ta sɛ́dó Mali bo ɖɔ nú Jaan ɖɔ: “Nɔ towe nɛ!”​—Jaan 19:26, 27.

Nukúnkpikpe dó nɔ tɔn e na ko nyí asúkúsi ɖé dìn é wu sín azɔ̌ sɔ́ d’alɔ mɛ nú mɛsɛ́dó tɔn e é yí wǎn na tawun é wɛ Jezu ɖè. Jezu tuùn ɖɔ nɔví emitɔn, ee nyí Mali sín vǐ ɖě lɛ é, kún ko ɖi nǔ nú emi ó. Enɛ wu ɔ, é ɖò tuto bló wɛ nú è na kpé nukún dó nɔ tɔn sín hudo agbaza tɔn kpo gbigbɔ tɔn lɛ kpo wu. Kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖé wɛ nyí enɛ à cé?

Ðò ablu ɔ sín vivɔnu mɔ̌ ɔ, Jezu ɖɔ: “Kɔ xú mì!” Mɔ̌ mɛ ɔ, é bló bɔ nǔɖɔɖ’ayǐ ɖé jɛnu. (Jaan 19:28; Ðɛhan 22:16) Jezu mɔ ɖɔ, nú è na ɖɔ ɔ, Tɔ́ emitɔn ɖó alɔ e cyɔn jǐ emitɔn wɛ é ɖè é te, bonu è na dó sixu tɛ́n gbejininɔ Vǐ tɔn tɔn kpɔ́n kaka jɛ vivɔnu. Klisu súxó bo ɖɔ dó gbè e sixu ko nyí Alamɛ́ɛgbe Galiléenu lɛ tɔn é mɛ ɖɔ: “Elíi Elíi, lama sabakitani?” Tinmɛ tɔn wɛ nyí: “Mawu ce, Mawu ce, nɛ̌ ka gbɔn bɔ a jó mì dó?” Mɛ e sɛkpɔ finɛ lɛ é ɖé lɛ mɔ nukúnnú jɛ nǔ e ɖɔ wɛ é ɖè é mɛ ǎ, bo ɖɔ: “Mi kpɔ́n! É ɖò Elíi ylɔ wɛ.” Mɛ ɖokpo ɖò ye mɛ, bo kanwezun bo yì sɔ́ tekan nylɔ dó vɛɛn sinvɛ́sinvɛ́ mɛ, bo zé slɔ́ kpò nu, bo dlɛn dó Jezu ɖɔ é ni nu. Amɔ̌, mɛ ɖevo lɛ ɖɔ: “Mi gbɔ nú mǐ na kpɔ́n ɖɔ Elíi ɔ na wá ɖè è jɛte à jí.”​—Maki 15:34-36.

Enɛ gudo ɔ, Jezu súxó bo ɖɔ: “Nǔ bǐ fó!” (Jaan 19:30) Nugbǒ ɔ, é fó nǔ e Tɔ́ tɔn sɛ́ ɛ dó ɖɔ é ni wá wà ɖò ayikúngban jí lɛ é bǐ. Ðò vivɔnu ɔ, Jezu ɖɔ: “Daa, un sɔ́ [gbigbɔ] ce dó alɔ mɛ nú we.” (Luki 23:46) Mɔ̌ mɛ ɔ, Jezu sɔ́ hlɔnhlɔn e hɛn gbɛ̀ tɔn ɖó te é d’alɔ mɛ nú Jehovah, bo ɖeji ɖɔ é na lɛ́vɔ wá na emi. Kpodo jiɖiɖe dó Mawu wu mlɛ́mlɛ́ kpo wɛ Klisu dó kɔ dò bo bɔnu.

Azɔn ɖokpo ɔ, ayikúngban danwǔ gangǎn tɔn, bɔ awinnya lɛ zɛ. É danwǔ sɔmɔ̌ bɔ yɔdo e ɖò Jeluzalɛmu gudo lɛ é hun, bɔ cyɔ lɛ tɔ́n jɛ wě. Mɛ e mɔ cyɔ lɛ ɖò wě mɔ lɛ é byɔ “tò  mímɛ́ ɔ mɛ” bo ɖekúnnu nú nǔ e ye mɔ lɛ é.​—Matie 12:11; 27:51-53.

Hwenu e Jezu kú é ɔ, avɔ ɖaxó e má Tɛn Mímɛ́ ɔ kpodo Tɛn Mímɛ́ Bǐ ɔ kpo ɖò tɛmpli Mawu tɔn mɛ é dá ɖó wè sín aga kaka wá dò. Nùjiwǔ enɛ e jɛ é ɖè xomɛsin Mawu tɔn xlɛ́ mɛ e hu Vǐ tɔn lɛ é, bo lɛ́ ɖexlɛ́ ɖɔ ali e yì Tɛn Mímɛ́ Bǐ ɔ e nyí jixwé ɖesu é mɛ é ɖò nuvo dìn.​—Eblée lɛ 9:2, 3; 10:19, 20.

É ɖò gaàn ɖɔ xɛsi ɖaxó ɖé jɛ mɛ lɛ jí. Sɔjakanwekogán e è sɔ́ ɖó nǔ ɔ nu é ɖɔ: “Nya elɔ ɔ, Mawu ví wɛ é nyí nugbǒ.” (Maki 15:39) É sixu ko ɖò hwɛɖiɖɔ ɔ sín tɛnmɛ ɖò Pilatu xwé hwenu e ye ɖò ɖɔ e Jezu ɖɔ ɖɔ emi nyí Mawu ví é gbéjé kpɔ́n wɛ é. Dìn ɔ, é kudeji ɖɔ hwɛjijɔnɔ wɛ nú Jezu, bo nyí Vǐ Mawu Tɔn nugbǒ.

Ðó nǔ enɛ lɛ e jɛ é hú agbɔ̌n mɛ ɖevo lɛ wutu ɔ, ye lɛkɔ wá yì xwé, bo nɔ ‘zin alɔ dó akɔ́n’ bo dó xlɛ́ ɖɔ nǔ e jɛ é vɛ́ nú emi tawun bo lɛ́ hu winnya nú emi. (Luki 23:48) Ðò mɛ e ɖò zɔga bo ɖò nǔ kpɔ́n wɛ lɛ é mɛ ɔ, è na mɔ ahwanvu Jezu tɔn nyɔnu e yì tomɛ xá ɛ hweɖelɛnu é gègě. Nǔ manawɔn enɛ lɛ e jɛ é bǐ kú wǔ nú ye lɔ tawun.