Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

OCTOBER 21, 2015
Eritrea

Kuu ko ni Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ To lɛ Baabɔ Niseniianii ni Afeɔ Mɛi yɛ Eritrea lɛ He Amaniɛ

Kuu ko ni Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ To lɛ Baabɔ Niseniianii ni Afeɔ Mɛi yɛ Eritrea lɛ He Amaniɛ

Ajinafoi akuu ko ni Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ to akɛ amɛyatao niseniianii ni akɛɛ afeɔ mɛi yɛ Eritrea lɛ mli lɛ baabɔ Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ gwabɔɔ lɛ amaniɛ yɛ October naagbee gbɛ. Ato ajinafoi akuu nɛɛ yɛ June afi 2014, ni ahã amɛ afi kome koni amɛkɛyatao niseniianii ni Eritrea nɔyeli lɛ feɔ maŋbii lɛ kɛ amɛnɔ ni ayeɔ dɛŋdɛŋ lɛ mli. *

Be ni ajinafoi akuu nɛɛ [UN Commission of Inquiry on Human Rights in Eritrea (COIE)] taoɔ sane lɛ mli lɛ, amɛmu sane naa akɛ Eritrea “etsɔ ŋaa gbɛ nɔ eewa maŋbii lɛ ayi, ni eefee amɛ niseniianii.” Yɛ June 23, 2015 lɛ, ajinafoi akuu lɛ kɛ nibii ni amɛna lɛ he amaniɛbɔɔ lɛ yahã Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ gbene ni kwɛɔ adesai ahegbɛ nɔ, ni yɔɔ Geneva lɛ. Yɛ October 29, 2015, ajinafoi akuu lɛ baayabɔ Jeŋmaji Ekomefeemɔ ajinafoi akuu ko * amaniɛ yɛ gwabɔɔ ko ni abaafee yɛ New York lɛ shishi koni amɛle he ni akɛ nitsumɔ ni akɛwo amɛdɛŋ lɛ eshɛ.

Yehowa Odasefoi lɛ Ayi ni Awaa

Kɛfata he lɛ, ajinafoi akuu nɛɛ eŋmala amaniɛbɔɔ kroko ni hé wolo baafai 484, ni amɛŋmala nibii fɛɛ ni amɛna lɛ fitsofitso kɛtsɔɔ bɔ ni afeɔ Yehowa Odasefoi lɛ niseniianii kɛ bɔ ni awaa amɛyi yɛ Eritrea lɛ. Akɛni Yehowa Odasefoi lɛ fiii afã ko sɛɛ yɛ maŋkwramɔ saji loo pɔlitis mli, ni amɛhenilee hu eŋmɛɛɛ amɛ gbɛ koni amɛkɛ amɛhe awo asraafoi anitsumɔ mli hewɔ lɛ, Eritrea nɔyeli lɛ ejie ehiɛ eka amɛ, ni kɛjɛ be ni maŋ lɛ ná heyeli yɛ afi 1993 nɛɛ, nɔyeli lɛ etee nɔ ewa Odasefoi lɛ ayi. Awa Odasefoi ayi dɛŋdɛŋ ni awowoo amɛ tsuŋ afii babaoo yɛ shihilɛi ni bɛ hiŋmɛi nɔ amli. Eritrea nɔyeli lɛ ebuuu maŋbii ni ji Yehowa Odasefoi lɛ akɛ amɛfata maŋbii lɛ ahe, ashɔ̃ amɛwoji ni hãa ayɔseɔ amɛ akɛ maŋbii lɛ yɛ amɛdɛŋ, ashwie amɛ kɛje amralo lɛ nitsumɔhei amli, ahé gbɛŋmɛɛ woji ni amɛkɛtsuɔ nii lɛ yɛ amɛdɛŋ, ni nibii fɛɛ ni esa akɛ akɛhã maŋnyo lɛ eŋmɛɛ amɛ.

“Ahãa Eritreabii fɛɛ tikit ni amɛkɛyaheɔ niyenii, ja wɔ Yehowa Odasefoi lɛ pɛ, ejaakɛ wɔbɛ ID kaad. Abuuu wɔ ashiii maŋbii lɛ anɔ.”​—Yehowa Odasefonyo ko wie.

Ajinafoi akuu lɛ tsɔɔ nibii ni abaanyɛ afee yɛ sane nɛɛ he, ni ekomɛi nyiɛ sɛɛ nɛɛ:

“Esa akɛ Eritrea nɔyeli lɛ akwɛ koni efo yiwaa ni ekɛbaa maŋbii lɛ anɔ yɛ jamɔ hewɔ lɛ sɛɛ nɔŋŋ, titri lɛ, nɔ ni ekɛbaa jamɔ kui pɔtɛɛ, tamɔ Yehowa Odasefoi lɛ anɔ lɛ . . . , ni ebu amɛ ashi maŋbii lɛ anɔ, ni ehã amɛná hegbɛi fɛɛ ni maŋbii krokomɛi lɛ fɛɛ náa lɛ.”

“Esa akɛ Eritrea nɔyeli lɛ akpa jamɔi, tamɔ Yehowa Odasefoi, ni ekɛ amɛ woko mlai ashishi lɛ, kɛ mɛi hu ni kɛ amɛhe wooo asraafoi anitsumɔ mli lɛ ashwiemɔ.” *

Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ Gbene ni Kwɛɔ Adesai Ahegbɛ nɔ lɛ Yiŋkpɛɛ

Be ni ajinafoi akuu lɛ kɛ nibii ni amɛyana lɛ he amaniɛbɔɔ yahã yɛ gwabɔɔ ni afee yɛ Geneva lɛ shishi lɛ sɛɛ lɛ, Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ gbene ni kwɛɔ adesai ahegbɛ nɔ lɛ kpɛ yiŋ ko yɛ June 30, 2015. Amɛkɛ hiɛdɔɔ wie amɛshi “yiwalɛ nifeemɔi kɛ niseniianii ni teɔ shi woɔ hegbɛi ni adesai yɔɔ ni Eritrea Nɔyeli lɛ kɛbaa maŋbii lɛ anɔ lɛ.” * Kɛfata he lɛ, Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ gbene ni kwɛɔ adesai ahegbɛ nɔ lɛ fã Eritrea Nɔyeli lɛ koni “etsu saji ahe nii oya nɔŋŋ kɛjaje nibii gbohii fɛɛ ni amɛfee amɛmaŋbii” lɛ, ni Yehowa Odasefoi hu fata he lɛ, taakɛ ajinafoi akuu lɛ tsɔɔ lɛ. Agbɛnɛ hu lɛ, Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ gbene ni kwɛɔ adesai ahegbɛ nɔ lɛ fã Eritrea nɔyeli lɛ koni efee nibii ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ:

  • “Ekpa maŋbii ni ewoɔ amɛtsuŋ yɛ gbɛ ni ejaaa nɔ lɛ, kɛ niseniianii loo yiwalɛ nifeemɔi ni ekɛgbalaa maŋbii lɛ atoi lɛ.”

  • “Ekwɛ koni mɛi ni baaye mɛi ni awo amɛ tsuŋ lɛ asane lɛ akakwɛ hiɛiaŋ, shi moŋ amɛye jalɛsane, koni agbɛnɛ hu ehã tsuŋwoohei lɛ afee hei ni sa kɛhã adesai ashihilɛ.”

  • “Eŋmɛ gbɛ koni mɛi atsɔɔ amɛsusumɔ yɛ saji ahe. Eŋmɛ gbɛ ni mɛi adamɔ amɛhenilee nɔ amɛkpɛ amɛyiŋ, ni amɛhala jamɔ ni amɛsumɔɔ, ni eŋmɛ amɛ gbɛ koni amɛfee amɛkpeei yɛ toiŋjɔlɛ mli.”

Ani Enɛ Baatsake bɔ ni Eritrea Nɔyeli lɛ kɛ Yehowa Odasefoi Yeɔ Amɛhãa Lɛ?

Amrɔ nɛɛ awo Yehowa Odasefoi 54 tsuŋ yɛ Eritrea, amɛteŋ mɛi 3 ji mɛi ni ehi jɛmɛ afii 21 kɛ sɛɛ. Ayeko amɛteŋ mɔ ko kwraa sane, ni atsɔko amɛ amɛtɔmɔ hu. Akɛ mɛi komɛi ewo kɔntenai loo tsui ni mli kwɔlɔɔɔ ni amɛmli dɔɔ waa, ni kɔɔyɔɔ eyaaa mli hu lɛ amli. Yehowa Odasefoi ni yɔɔ jeŋ fɛɛ le piŋmɔi ni amɛnyɛmimɛi ni yɔɔ Eritrea lɛ tsɔmɔɔ mli lɛ, ni amɛmiikwɛ gbɛ akɛ nɔyeli lɛ baakpa yiwalɛ nibii ni efeɔ amɛ lɛ.

^ kk. 2 Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ gbene ni kwɛɔ adesai ahegbɛ nɔ lɛ damɔ yiŋ ko ni akpɛ lɛ nɔ (Resolution 26/24) eto ajinafoi akuu koni amɛyatao niseniianii ni afeɔ mɛi yɛ Eritrea lɛ mli yɛ June 27, 2014.

^ kk. 3 Atsɛɔ ajinafoi akuu nɛɛ Third Committee of the UN General Assembly, ni amɛkwɛɔ saji ni kɔɔ bɔ ni akɛ gbɔmɛi yeɔ hãa kɛ hegbɛi ni mɛi yɔɔ lɛ he lɛ nɔ yɛ je lɛŋ he fɛɛ he.

^ kk. 8 Nibii ni ajinafoi akuu ni ato koni amɛyatao niseniianii ni afeɔ mɛi yɛ Eritrea lɛ mli lɛ yana lɛ he amaniɛbɔɔ. (Advance Version), A/HRC/29/CRP.1, kuku 1530(c) kɛ 1531(c).

^ kk. 10 Yiŋ ni akpɛ (Resolution A/HRC/29/L.23.)