Nakoni kanoana

Kiiba nakoni kanoana

Ko Ataia?

Ko Ataia?

Irarikin are taekinaki n te Baibara, tera riki te bwai ni kakoaua bwa a bon toronaki tibun Iteraera i Aikubita?

E kaotaki n te Baibara bwa imwini kairakinakoan Ioteba irouia tibuni Mirian nako Aikubita, e a mwaing te baatua are Iakoba ma ana utu mai Kanaan nako Aikubita. A maeka n aonon Aikubita ae Koten, are e kaitibooaki iai taari ma te karaanga ae te Naire. (KBwaai 47:​1, 6) A a “ririkirake ni mwaiti ma n rangi ni korakora” tibun Iteraera. Ngaia are a a maaku I-Aikubita irouia tibun Iteraera, ao a a tautoronia ni karawawataia.​—⁠TeOti. 1:​7-14.

A kakanikoa te rongorongo man te Baibara anne tabeman taan tiribure n taai aikai, ao a taekinna bwa te otokaraki. Ma bon iai te bwai ni kakoaua bwa kanoan Tem * bon tooro i Aikubita rimoa.

N te katoto, a a tia taan rabakau ni bwain aantano ni kunei maeran taabo ni maeka rimoa i Aikubita meang. E taekinna Dr. John Bimson bwa iai te bwai ni kakoaua ae bon iai 20 taabo ni maeka ke e nako riki ibukia kanoan Tem, n aonon Aikubita meang anne. Irarikina, e taekina aei te tia kamatebwaia taekan Aikubita rimoa ae James K. Hoffmeier: “Tao man 1800 nakon 1540 B.C., Aikubita bon te tabo ae tamaroa ae a kani mwaing nako iai te natannaomata aika kamanena aia taetae kanoan Tem ake a mena i Atia maeao.” E reitia n taekinna teuaei bwa te tai anne bon aia tai naba baatua ake rimoa, ao bon te tai naba ae ti wareka taekana ni Karikani Bwaai n ikotaki ma baike a riki iai.

Iai riki te bwai ni kakoaua teuana mai Aikubita maiaki. Te babirati ae bwain tao 2000–tao 1600 B.C.E., e koreaki iai araia tooro ake a mwakuri n auti i Aikubita maiaki. E raka i aon 40 man aara akanne aika araia aomata aika kanoan Tem. A beku tooro akanne bwa taani kuuka, taan raranga, ao taani mwakuri. E taku Hoffmeier: “Kioina ngkai e raka i aon 40 kanoan Tem aika mwakuri n te auti ae tii teuana aei i Aikubita maiaki, a boni bae ni bati kanoan Tem ni kabutaa Aikubita, moarara riki n aonon te karaanga ae te Naire.”

E koreia te tia rabakau ni bwain aantano ae David Rohl bwa araia tabeman tooro akanne bon aekakin aara ake a kaotaki n te Baibara. N te katoto, a kaotaki ni mwakorokoro ni babirati akanne aara aika titeboo ma te ara ae Itakara, Atera, ao Tibera. (TeOti. 1:​3, 4, 15) E motikia ni kangai Rohl: “Aei bon te bwai ni kakoaua ibukin te tai are a mena iai tibun Iteraera i Aikubita bwa tooro.”

E taku Dr. Bimson: “Te karaki man te Baibara ae taekan te tautoronaki i Aikubita ao te Otinako, e boni kakoauaaki bwa te bwai ae riki n rongorongon rimoa.”

^ bar. 4 Te ara ae kanoan Tem e bon nako man aran Tem are temanna i buakoia natin Noa mwaane ake teniman. N taraana kanoan Tem, bon I-Eram, I-Aturia, I-Kareria rimoa, taian Ebera, I-Turia, ao barongan Arabia tabeua aika kakaokoro.