N te Baibara, ao te moan taetae ni Kuriiti ae rairaki n tabetai bwa “bwaina te kakaonimaki” bon nanona raoi te bwai ae rangi n tamaroa. E kona naba n nanonaki iai te bwai ae tikiraoi ni kaineti ma te aroaro ni maiu ae riai.

A mutiakina raoi ana taeka te abotoro Bauro Kristian ae kangai: “Ti kani bwaina te kakaonimaki ni bwaai ni kabane.” Tera ae irekereke ma anne?

Angia aomata a tiroia n te kiraati ni katoa ingabong imwain rokoia i mataia aomata. Bukin tera? Ibukina bwa a tangiria bwa a na tiki aia kai. Ma iai te bwai ae kakawaki riki nakon tein irara ae kan ke kunnikaira ae boou. E boni kona ni kanakoraoaki riki nanora ke n rotakibuaka man taraakin tinanikura.

E kamatataaki n ana Taeka te Atua bwa ti kani kakaraoa ae buakaka. E taekinaki ae kangai ni Karikani Bwaai 8:21, (BG): “E buakaka iangoan nanon te aomata, man ana bong n ataei.” Ngaia are ngkana ti kani bwaina te kakaonimaki, ti riai ni buakan arora ni bubure. E anga ana kabwarabwara ae mataata te abotoro Bauro ni kaineti ma arona ni buakana te bure, ni kangai: “E rangi ni kimwareirei nanou n ana tua te Atua, ma I noria bwa iai riki te tua teuana ae mwamwakuri i rabwatau ae buakana te tua ae n au iango, ao e kairai bwa te taenikai nakon ana tua te bure ae mena i rabwatau.”​—I-Rom 7:22, 23.

N te katoto, ngkana e kaumakira nanora bwa ti na karaoa ae buakaka ao e korakora nanora ni kani babakanikawai, ma tiaki nanona bwa ti na kairiraki n ana kairoro nanora. Bon iai ara motinnano ni kaineti ma anne. Ngkana ti rineia bwa ti na ribaa te iango ae buakaka, ti kona n teimatoa ni bwaina te kakaonimaki n aki ongea menara i buakoia aomata aika babakanikawai.

Ni bwainan te kakaonimaki, ti kainnanoa te kaetieti ae matoatoa ibukin aroaroni maiura ae riai. Ma e kananokawaki bwa a bati aomata aika kabanei riki aia tai n iangoa aroia ni kunnikainia nakon riki ae a na iaiangoi kaetieti ibukin aroaroni maiuia. N tokina, a a kariaia te babakanikawai bwa e na kanakoraoa aia kangaanga. E taekinaki ae kangai n te boki ae The (Honest) Truth About Dishonesty: “E kakawaki bwa ti na kewe ibukini kateimatoaan atongara bwa aomata aika bwaina te kakaonimaki.” Ma iai te kaetieti ae onimakinaki ae e na kona ni buokira n iangoia bwa a na mwaitira te babakanikawai ngkana arona bwa iai ae kariaiakaki? Ti kakaitau bwa bon iai.

Mirion ma mirion aomata ni katobibia te aonnaba ake a tia n ataia bwa e rangi ni buoka te kainnano anne te Baibara. Iai n te Baibara te kaetieti ibukin te aroaro ni maiu ae riai ae akea kabotauana. (Taian Areru 19:7) E bon anga te kairiri ae onimakinaki ni kaineti ma kangaanga n te utu, te mwakuri, te aroaro ni maiu ae riai ao ai te onimaki. E a tia ni kakoauaaki bwa e manena i nanon te tai ae rangi ni maan. A kaineti naba ana tua  ma ana boto n reirei nakoia natannaomata nako, reeti, baronga, ao botannaomata. Ti kona ni kataneiai nanora nakoni bwainan te kakaonimaki ao kakaraoan ae eti, ngkana ti nenera te Baibara, ti kananoi ara iango i aoni baika taekinaki iai, ao ni maiuakin ana reirei ni kairiri.

E kainnanoaki ae bati riki n te tokanikai nakon tii karekean te atatai ae eti man te Baibara. Ti boni bane ni maeka n te aonnaba ae buakaka te aroaro ni maiu iai ae karirira nakoni kaetieti aika bubuaka. Anne bukina ngkai ti riai n tataro nakon te Atua bwa e na buokira ao ni boutokaira. (I-Biribi 4:6, 7, 13) Ni karaoan anne, ti a kona iai n ninikoria n tei ibukin ae eti ao ni kakaonimaki ni bwaai ni kabane.

E reke atongan Hitoshi ae raoiroi, are e mwaneweaki ni moan te kaongora aei man arona ni kakaonimaki. E a mwakuri ngkai iroun te tia kammwakuri are e mataaiakina arona ni kakaonimaki. E taku Hitoshi: “I rangi ni kakaitau ngkai e a reke au mwakuri are I a kateimatoa iai itiakini mataniwin nanou.”

A kakoauaa naba anne tabemwaang. Iangoi aia katoto tabeman ake a tia ni kakabwaiaaki rinanoni maiuakinan te boto n reirei man te Baibara ae ‘bwainan te kakaonimaki ni bwaai ni kabane.’

• Te Mataniwi n Nano ae Itiaki

  “I kitana te reirei ngke 13 au ririki bwa I aonga ni mwakuri ma taani kimoa. Ibukin anne, 95 te katebubua man au bwakabwai e bon reke man te babakanikawai. Imwina riki I a mare ao I a reirei n te Baibara ma buu irouia Ana Tia Kakoaua Iehova. Ti reiakinna bwa e ribai mwakuri ni babakanikawai Iehova * ae te Atua, ngaia are ti a iangoia bwa ti na bitii maiura. N 1990 ti a katabui maiura nakon Iehova ao ni bwabetitoaki bwa Ana Tia Kakoaua Iehova.”​—Taeka N Rabakau 6:16-19.

  “E on ngkoa au auti ni bwaai aika kimoaaki ma ngkai ai akea; ao e a reke iai mataniwin nanou ae itiaki. N iaiangoan ririki aika bati ake I babakanikawai iai, I a rangi ni kakaitaua Iehova ibukin ana nanoanga ae korakora. E rangi ni karaunano te matu n te tairiki ma ataakin ae e kukurei Iehova irou.”​—Cheryl, mai Ireland.

  “Ngke e a ataia au bwaoti ae I a tia n rawa nakon te bwai ni kamaraato mairoun te tia boobwai ae wikateke ao e taku nakoiu: ‘E karikiko Atuam bwa te aomata ae rangi n onimakinaki! Ti rangi ni kakabwaiaaki ni menam n ara kambwana.’ Ibukina bwa I kakaonimaki ni bwaai ni kabane, e a kona n reke mataniwin nanou ae itiaki i matan Iehova ae te Atua. E reke iai au tai ni buokiia au utu ao aomata riki tabeman bwa a na karaoa naba aei.”—Sonny, mai Hong Kong.

• Te Iango ae Rau

  “I boni beku bwa te tia ibuobuoki n te bangke teuana n te aonnaba. N angiin te tai ao e kakawaki riki reken te kaubwai nakoni bwainan te kakaonimaki n au mwakuri aei. Aei te iango ae taabangaki, ‘Tera te kangaanga n te babakanikawai ae tii teutana ngkana e na reke iai te kaubwai ao e buoka kaubwain te aba?’ Ma e reke raun au iango man te kakaonimaki. I kamatoaa nanou bwa N na teimatoa ni kakaonimaki n aki ongeia bwa tera ae e na riki nakoiu. A ataia au tia kammwakuri bwa N na bon aki kewenia ke ni kewe ibukia.”​—Tom, man te United States.

• Te Karineaki

  “E kaungaai au mataniwi n te mwakuri bwa N na kewe ibukini bwaai tabeua ake a bua, ma I bon rawa. Ngke a a reke raoi taani kimoa, e a karabwaai au tia kammwakuri ni bwainan te kakaonimaki. E kainnanoaki te ninikoria ni bwainan te kakaonimaki n te aonnaba ae a babakanikawai kaaina. Ma n tokina, ti kona n onimakinaki ao ni karineaki irouia aomata.”​—Kaori, mai Tiaban.

Te mataniwi n nano ae itiaki, te iango ae rau, ao te karineaki boni kaniwanga aika kaotia bwa bon iai te kakabwaia man te kakaonimaki. Ko kakoauaa anne?