NGKE e kawara Ireland te mitinare ae William Bedell n 1627, e nora te bwai ae riki ae kaminonano, bwa e tautaekanaki Ireland ae angii iai Katorika irouni Buritan ae boton te Aro ni Boretetanti. A a tia taani boutokaa te Aro ni Boretetanti n raira te Baibara nakon taetae aika kamanenaaki i aon Eurobe ni kabuta. Ma akea ae kukurei n rairia nakon te taetae n Ireland.

E teimatoa ana iango Bedell ibukia kaain Ireland bwa “a na aki katinanikuaki ma a riai n reiakina te Ingiriti.” E a waakina rairan te Baibara nakon te taetae n Ireland. Ma e kaitaraaki ma te mwakuri n totoko ae korakora, moamoa riki mairouia kaain te Aro ni Boretetanti. Bukin tera?

E riki bwa taben Bedell reiakinan te taetae n Ireland. Ngke e riki bwa mataniwin te Trinity College i Dublin ao manga rikina bwa ebikobon Kilmore, e a kaungaia ataein te reirei bwa a na kamanena te taetae n Ireland. Ma ngke e a kateaki te kuura ae te Trinity College iroun Queen Elizabeth 1 mai Engiran, e boni karaoia ibukini karekeaia mitinare aika a na reiakinia ana aomata rongorongo aika n te Baibara n oin aia taetae. E kataia Bedell ni kakororaoa anne.

A kamanena te taetae n Ireland angiia aomata n te tabo ae Kilmore are e tauaki taekana iroun te ebikobo. Ngaia are e iangoia Bedell ni karekeia mitinare aika kamanena te taetae anne. E bubutii ma te karinerine ni mwanewei ana taeka Bauro aika n 1 I-Korinto 14:19, ae kangai: “E raoiroi riki irou bwa N na taekin taeka aika nimaua aika mataata, bwa I aonga n reireinia naba tabemwaang n te ekaretia, nakon ae N na taekin taeka aika tebwina tenga n te taetae ae kaokoro,” ae a aki ota iai aomata.

A kakorakoraia taani kairiri aika iai mwaakaia ni katokia. Ni kaineti ma aia karaki taani kororongorongo, a taekinna tabeman bwa e “karuanikai nakon te Aba” kamanenaan te taetae n Ireland ao a iangoia tabemwaang bwa “e kaaitarai ana waaki te Tautaeka.” A iangoia tabeman bwa e kakawaki iroun Engiran bwa a na tiku kaaina n akea aia atatai. Ni koauana, a kamatoaaki tuua are a tuangaki iai bwa a na aki kamanena aia taetae ao aia katei, ma a na reiakina te Ingiriti ao ni kakairi ni kateia kaain Engiran ma aroaroni maiuia.

E aki bwara nanon Bedell ni waaki n totoko ake e kaaitarai. Ni moan 1630, e moana rairan te Baibara n te taetae n Ingiriti ae (te King James Version 1611) nakon te taetae n Ireland. E tangiria ni katauraoa te Baibara ae ana ota raoi iai aomata aika bati. E teimatoa n iangoia bwa a aki kona naake a maiu ni kainnano n ukeuke n te Koroboki ae Tabu ibukini karekean te kawai nakon te maiu are aki toki, ngkana e teimatoa ni karabaaki te Baibara nakoia.—Ioane 17:3.

 Tiaki tii Bedell ae ataa te kangaanga aei. Tao 30 te ririki i mwaina, e a tia te ebikobo riki temanna ae William Daniel n nora matoan reiakinan temanna n te Baibara ngke e a roko, ao ni karaoia bwa kaanga te taetae ae aki ataaki nanona. E a tia Daniel n raira te Baibara n te Koroboki ni Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti nakon te taetae n Ireland. E a manga waaki ngkai Bedell n raira te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera. E ataaki ae kanoan ana Baibara Bedell bon ana rairai ao ana moan rairai Daniel William. Ni bitakin baika riki, ao ana Baibara Bedell bon te moani Baibara ae bobonga n te taetae n Ireland ao bon tii anne te rairai i aon te Baibara ae kamanenaaki ibukin ririki aika 300 ake imwina, n te taetae n Ireland.

E karekeia uoman aika rabakau ake a na buoka rairan te Baibara man te Ingiriti nakon te taetae n Ireland, Bedell ae te tia rabakau ae kaain Ebera. Ngke e a waaki aia rairai, a tuoi ao n rinanoi kiibu ni kabane Bedell ao te tia rabakau ae te I-Ebera n ikotaki ma temanna ke uoman taan ibuobuoki aika onimakinaki. A karekei rongorongo tabeua man ana rairai Giovanni Diodati ae te tia rabakau mai Tiwiteran, n ikotaki ma te Baibara ae te Greek Septuagint ao te Baibara ni korobokin te taetae n Ebera rimoa ae rangi ni kakawaki.

A kakairi raoi kaain te tiim aei n aron are a karaoia taan raira te King James Version (are a bati mai buakoia ake a kinaaki irouni Bedell) ao e kona n noraki aran te Atua ni kiibu nako ake a karinaki n aia Baibara. Te katoto n Te Otinako 6:3, a raira aran te Atua bwa “Iehovah.” E kawakinaki ana moani koroboki Bedell n te Baibara n te Marsh’s Library, Dublin i Ireland.—Nora te bwaoki ae “Uringan ao Kinaakin Bedell.”

E tabwanin ana rairai Bedell tao n 1640, ma e aki waekoa ni boreetia. Bukin tera? Ibukina bwa e teimatoa ni kaitaraaki ma waaki n totoko. E kabuakakaaki ana mataniwi Bedell i aon te rairai bwa e aonga n aki  onimakinaki te baere e karaoia. A karaoi mwakuri n iowawa ngke a katikia ao ni kamatawarikia. E aki tii tau anne, e a kunea naba Bedell bwa e a mena i buakon te kangaanga are riki 1641 mairouia taani kaaitara aika kaain Engiran. E kamanoaki Bedell i nanon tabeua te tai irouia kaain Ireland, n aki ongea ae bon te I-Engiran ngaia, kioina ngke a ataia bwa e rangi n tabeakinia. N tokina e a kabureaki n te matawariki ae kamwengabuaka irouia tautia aika taani kaaitara. E kakoauaaki bwa aio bukini matena n 1642. E bon aki nora boreetiakin te mwakuri are e karaoia.

A kuri ni bane ni bua baike e karaoi Bedell ngke e a niniaki mwengana ao n urubekeaki. E kakukurei bwa e kataia temanna raoraona ni kaan ni kamanoi baike e rairi. I nanon tabeua te tai, a a reke baikai iroun Narcissus Marsh are e a riki imwina bwa akebikobon Armagh ao te Tama ae rangi ni kakannato i Ireland. E reke buokana te mwane iroun te tia rabakau ae Robert Boyle ao e a boreetia ana Baibara Bedell n 1685.

E aki ataaki ana Baibara Bedell irouia aomata ni katobibia te aonnaba. E ngae ngke te mwaneka ae uarereke ma e kakawaki ni karekean te ota n te Baibara, riki nakoia ake a kamanena te taetae n Ireland, tiaki tii aika maeka i Ireland ma i Tikaoteran naba ao n taabo riki tabeua. A a kona ngkai ni katoki kainnanoia ni bwaai n taamnei mani warekan Ana Taeka te Atua n taetaen abaia.—Mataio 5:3, 6.

A a tia ni buokaki aomata aika a kan ataa te koaua ao ni kakaraoa ae raoiroi n ana Baibara Bedell, man te tai arei ni karokoa ngkai. E taekinna temanna ae kamanena te taetae n Ireland are e a tibwa ataia bwa tera ana reirei ni koaua te Baibara ni kangai: “Ngkana ti wareka ana Baibara Bedell, ti a bon ongoraei mai iai taeka aika n te Baibara n oin ara taetae. Bon te mwaneka ae rangi ni kakawaki are kauka te kawai ibukiu ma au utu n reiakini koaua aika n te Koroboki ae Tabu.”