BE AIGBA NA YIN VIVASUDO WẸ YA?
Zungbo Lẹ
WEYỌNẸNTỌ delẹ dọ dọ zungbo lẹ taidi “afuje bo nọ hẹn ogbẹ̀ dote,” owhẹ̀ yetọn ka whẹ́n. Atin lẹ nọ gbọ́n jẹhọn ylankan dioxyde de carbone, na jẹhọn ehe nikaa hẹnnugble to mí go. Yé sọ nọ de jẹhọn dagbe oxygène tọ́n, yèdọ onú titengbe de he jẹhọn he mí nọ gbọ́n bẹhẹn. Nudi 80 to 100 ji atin po kanlin he nọ nọ̀ aigba-klo ji lẹ tọn po wẹ nọ nọ̀ zungbo lẹ mẹ. Matin zungbo lẹ, gbẹninọ na vẹawu taun.
Nuhe to Jijọ Do Zungbo lẹ Go
To whemẹwhemẹ, atin liva susu lẹ wẹ yè nọ sán, titengbe nado sọgan mọ fie yè na lẹ̀ ogle do lẹ. Bẹsọn 1940, odaa zungbo lẹ tọn wẹ ko busẹ.
Eyin yè de zungbo de sẹ̀, nutogbẹ̀ he to finẹ lẹ po dagbe he yé nọ wà lẹpo po wẹ nọ busẹ.
Aigba Yin Didá Nado Gbọṣi Aimẹ
Atin lẹ gán gọ̀ wú to fihe yè de zungbo sẹ̀ sọn lẹ bo tlẹ gán sọ gblodeji. To agọe, e paṣa weyọnẹntọ delẹ nado mọ lehe zungbo lẹ nọ yawu gọ̀ wú na yede to fihe yè de yé sẹ̀ sọn lẹ do bọ zungbo lọ lẹ sọ nọ to ninọmẹ dagbe mẹ. Lẹnnupọndo apajlẹ ehelẹ ji:
-
Dodinnanutọ lẹ ko na ayidonugo aigba he ji yè ko de zungbo sẹ̀ sọn, ehe yè yizan na glelilẹ bosọ wá dovọ́na lẹ. Dodinnanu he yin bibasi to aigba mọnkọ 2200 ji to Amelika po Whèyihọ Aflika tọn po ji dohia dọ to gblagbla owhe ao tọn mẹ, aigba lọ gán gọ̀ do ninọmẹ dagbe he mẹ e te dai.
-
Sọgbe hẹ dodinnanu de he linlinwe de zinjẹgbonu, to nudi owhe 100 gblamẹ, zungbo enẹlẹ gán gọ̀ do ninọmẹ dagbe he mẹ yé te whẹpo yè do gbò atin he to yé mẹ lẹ. (Linlinwe Science.)
-
To agọe to Brésil, weyọnẹntọ lẹ basi dodinnanu nado yọnẹn eyin zungbo lẹ nọ yawu gọ̀ wú na yede whenue yè do atin yọyọ lẹ do yé mẹ.
-
Linlin de dọ gando dodinnanutọ ehelẹ go dọ: “E vivi na yé nado mọdọ e ma yin dandan nado do atin lẹ.” Na to owhe atọ́n poun godo, dile e tlẹ yindọ yè ma do atin devo lẹ, “atin yọyọ lẹ gọ́” aigba he ji yè basi dodinnanu te lọ lẹ ji. (National Geographic)
Vivẹnu He Gbẹtọvi lẹ to Dido
Lẹdo aihọn pé, mẹlẹ to vivẹnudo nado penukundo zungbo he ko tin lẹ go bo hẹn dehe ko busẹ lẹ gọwá. Linlin ONU tọn de dohia dọ vivẹnudido ehe zọ́n bọ sọha “zungbo he nọ yin didesẹ lẹdo aihọn pé lẹ [tọn] ko depò jẹ 50 linlán to kanweko ji” to owhe 25 he wayi lẹ mẹ.
Amọ́, vivẹnudido enẹlẹ ma ko pé nado basi hihọ́na zungbo lẹ. Ogbẹ́ de na linlin dọ “sọha zungbo he nọ yin didesẹ to lẹdo he mẹ yozò nọ sú te lẹ tọn ma ko depò kaka de to owhe he wayi lẹ mẹ.” (Global Forest Watch)
Azọ́nwhé he nọ gbò atin matin ogbè bibiọ sọn aṣẹpatọ lẹ dè lẹ nọ duale dọla liva susu lẹ tọn bọ nukunkẹn yetọn ehe wẹ nọ zọ́n taun bọ zungbo lẹ do to bubusẹ to lẹdo he mẹ yozò nọ sù te lẹ.
Pipli mẹhe nọ penukundo zungbo go lẹ tọn to azọ́nwa to aliho dagbe mẹ nado sán atin-gbó lẹ bosọ to tito basi na atin yọyọ lẹ nido yin dido
Todido He Biblu Na Mí
“Jehovah a Jiwheyẹwhe sọ hẹn atin wunmẹ lẹpo wujẹgbonu sọn aigba mẹ, yèdọ atin he yọ́n na pinpọn bosọ yọ́n na núdùdù.”—Jenẹsisi 2:9.
Mẹhe dá zungbo lẹ wleawuna yé to aliho de mẹ bọ yé gán nọ to yede hẹn jẹ yọyọ dile gbẹtọvi lẹ na to yé zan. Ojlo etọn wẹ nado basi hihọ́na zungbo lẹ bo nọ penukundo yé go to aliho dagbe mẹ.
Biblu dohia dọ Jiwheyẹwhe na doalọtena nuhe hẹngble yè te to aigba go lẹ, na planẹti mítọn po nuhe to ogbẹ̀ to e ji lẹ po nikaa yin huhusudo. Pọ́n hosọ lọ “Jiwheyẹwhe Dopà Dọ Aigba Ma Na Yin Vivasudo” to weda 15 ji.
a Jehovah wẹ yinkọ Jiwheyẹwhe tọn.—Salmu lẹ 83:18.
