1. Etẹwẹ glọnalina whẹndo Adam po Evi po tọn ma nado lẹkọyi jipa Edẹni tọn mẹ, podọ etẹwẹ to ahunmẹduna Abẹli hugan?

ABẸLI to lẹngbọ etọn lẹ pọ́n dile yé to amà dù to danji. To whenẹnu, e sọgan ko jlọkọ̀ bo mọ nuhe to sisẹ́ de hlan olá. E yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe ko yí ohí he to miyọ́n-gbò bo to lilẹ́-lilẹ́ mapote de do súali he yì jipa Edẹni tọn mẹ. Mẹjitọ etọn lẹ ko nọ finẹ pọ́n, amọ́ todin e glo yewlẹ po ovi yetọn lẹ po nado biọ finẹ. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe jẹhọn flẹ́flẹ́ whèjai tọn na ko to oda Abẹli tọn lẹ fúfú do dile e ze nukun etọn lẹ daga bo to nulẹnpọn do Mẹdatọ etọn ji. Be haṣinṣan he tin to Jiwheyẹwhe po gbẹtọ po ṣẹnṣẹn he ko gble lọ na wá yin vivọjlado pọ́n gbede ya? Nuhe to ahunmẹduna Abẹli hugan niyẹn.

2-4. Nawẹ Abẹli to hodọna mí to egbehe gbọn?

² Abẹli to hodọna we to egbehe. Be hiẹ to ogbè etọn sè ya? Hiẹ sọgan dọ dọ onú mọnkọtọn ma yọnbasi. To popolẹpo mẹ, visunnu awetọ Adam tọn ehe ko kú sọn ojlẹ dindẹn die. Okọ́ na ko dù i pó, na e ko kú sọn nudi owhe 6 000 die wutu. Biblu dọ gando mẹhe ko kú lẹ go dọmọ: “Oṣiọ lẹ ma yọ́n nude.” (Yẹwh. 9:5, 10) Humọ, hodidọ Abẹli tọn depope ma yin kinkandai to Biblu mẹ. To whelọnu lo, nawẹ ewọ sọgan dọhona mí gbọn?

³ To anademẹ gbigbọ wiwe tọn glọ, apọsteli Paulu dọ gando Abẹli go dọmọ: “Gbọn yise etọn dali, dile ewọ tlẹ ko kú, e gbẹ́ to hodọ.” (Hia Heblu lẹ 11:4.) Etẹ gblamẹ wẹ Abẹli to hodọna mí gbọn? Gbọn yise dali. Abẹli wẹ gbẹtọvi tintan he wleawuna jẹhẹnu titengbe enẹ. E do yise hia to aliho ayidego tọn mẹ bo gbọnmọ dali ze apajlẹ dai na mí nado hodo to egbehe. Eyin mí nọ plọnnu gando yise he e dohia go bo nọ dovivẹnu nado hodo apajlẹ etọn, e na taidi dọ Abẹli to hodọna mí wẹ nkọ.

⁴ Ṣigba, to whenuena e yindọ Biblu ma dọ nususu gando Abẹli go, etẹwẹ mí sọgan plọn gando ewọ po yise he e dohia po go? Mì gbọ mí ni pọ́n.

5. Etẹwẹ hodidọ Jesu tọn dọ Abẹli nọgbẹ̀ to “didá aihọn tọn” whenu zẹẹmẹdo? (Sọ pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)

⁵ Ojlẹ vude to whenue gbẹtọvi tintan lẹ yin didá godo wẹ Abẹli yin jiji. To nukọn mẹ, Jesu dọho gando Abẹli go taidi mẹhe nọgbẹ̀ to “didá aihọn tọn” whenu. (Hia Luku 11:50, 51.) Aihọn he Jesu na ko to alọdlẹndo tofi wẹ gbẹtọvi he tindo todido nado yin fifligọ sọn ylando si lẹ. Dile etlẹ yindọ Abẹli wẹ gbẹtọvi ẹnẹtọ he nọgbẹ̀ to aigba ji, e taidi dọ ewọ wẹ omẹ tintan he Jiwheyẹwhe mọdọ e sọgan yin fifligọ sọn ylando si. * E họnwun dọ Abẹli ma whẹ́n to whẹndo apajlẹ dagbenọ de mẹ.

6. Omẹ nankọ wẹ mẹjitọ Abẹli tọn lẹ yin?

⁶ Ojlẹ vude to whenue gbẹtọvi lẹ yin didá godo wẹ yé pehẹ ninọmẹ awubla tọn lẹ. Adam po Evi po he yin mẹjitọ Abẹli tọn lẹ na ko yọnwhanpẹ bosọ tindo huhlọn taun. Ṣigba, yé ko ṣinuwa sinsinyẹn, podọ yelọsu yọ́n enẹ ganji. To ojlẹ de mẹ wayi, gbẹtọ pipé lẹ wẹ yé yin bo tindo todido nado nọgbẹ̀ kakadoi. Amọ́, yé wá ṣiatẹ sọta Jehovah Jiwheyẹwhe bo yin yinyan sọn jipa Edẹni tọn mẹ, yèdọ owhé yetọn he yin Paladisi de. Na Adam po Evi po ze ojlo yetọn titi lẹ donukọnna nudevo depope etlẹ yin nuhudo kúnkan yetọn lẹ tọn wutu, yé lẹzun mapenọ bosọ hẹn ogbẹ̀ madopodo bu.—Gẹn. 2:15–3:24.

7, 8. Etẹwẹ Evi dọ to whenue Kaini yin jiji, podọ etẹwẹ e sọgan ko to linlẹn?

⁷ To whenue Adam po Evi po yin yinyan sọn jipa lọ mẹ godo, gbẹninọ vẹawuna yé taun. Ṣogan, to whenue ovi yetọn tintan Kaini  yin jiji, Evi dọmọ: “Yẹn mọ sunnu de yí gbọn alọgọna OKLUNỌ tọn mẹ.” Hogbe Evi tọn enẹlẹ dohia dọ ewọ na ko to nulẹnpọn do dọdai he Jehovah dọ to jipa lọ mẹ ji, dọ “okún” yọnnu de tọn na và mẹylankan he klọ Adam po Evi po lọ sudo. (Gẹn. 3:15; 4:1) Be Evi lẹndọ emi wẹ yọnnu he go dọdai lọ donù bọ Kaini yin “okún” lọ wẹ ya?

⁸ Eyin mọ wẹ, be ede klọ wẹ e te. Humọ, eyin ewọ po Adam po do linlẹn enẹ do ahun mẹ na Kaini dile e to whinwhẹ́n, ayihaawe ma tin dọ yé na ko yidogọna goyiyi gbẹtọvi mapenọ tọn etọn. Dile ojlẹ to yìyì, Evi ji visunnu awetọ, ṣigba kandai lọ ma dohia dọ yé yí hogbe awagundido tọn mọnkọtọn lẹ zan gandego. Kakatimọ, yé ylọ ẹ dọ Abẹli, he sọgan ko zẹẹmẹdo “Gbọfufu” kavi “Ovọ́.” (Gẹn. 4:2) Be yinkọ enẹ dohia dọ yé tindo todido to Kaini mẹ hugan Abẹli wẹ ya? E sọgan yinmọ.

9. To egbehe, etẹwẹ mẹjitọ lẹ sọgan plọn sọn nuyiwa mẹjitọ mítọn tintan lẹ tọn mẹ?

⁹ Mẹjitọ lẹ sọgan plọn nususu sọn nuyiwa mẹjitọ tintan enẹlẹ tọn mẹ. Be mì na yí ohó po walọ mìtọn lẹ po do dó gbigbọ goyiyi, ojlo zogbe po ṣejannabi po tọn do ahun mẹ na ovi mìtọn lẹ wẹ ya, kavi mì na plọn yé nado yiwanna Jehovah Jiwheyẹwhe bo jihọntọn hẹ ẹ? E blawu dọ mẹjitọ tintan lọ lẹ gboawupo nado hẹn azọngban yetọn di. Etomọṣo, todido tin na kúnkan yetọn.

10, 11. Azọ́n tẹlẹ wẹ Kaini po Abẹli po nọ wà, podọ jẹhẹnu tẹwẹ Abẹli wleawuna?

¹⁰ Dile visunnu awe lọ lẹ to whinwhẹ́n, Adam na ko plọn yé azọ́n he yé dona wà nado penukundo nuhudo whẹndo lọ tọn lẹ go. Kaini lẹzun glesi podọ Abẹli lẹzun lẹngbọhọtọ.

¹¹ Ṣigba, Abẹli wà nuhe yin nujọnu hugan de. To owhe lẹ gblamẹ, e wleawuna yise, yèdọ jẹhẹnu dagbe de he go apọsteli Paulu wlanwe gando to godo mẹ. Lẹnnupọn vude. Abẹli ma mọ gbẹtọvi depope he ze apajlẹ dagbe dai na ẹn. To whelọnu lo, nawẹ e wagbọn do wleawuna yise to Jehovah Jiwheyẹwhe mẹ? Mì gbọ mí ni gbadopọnna onú atọ̀n he sọgan ko gọalọna Abẹli nado tindo yise dolido.

12, 13. Nawẹ nulinlẹnpọn do nudida Jehovah tọn lẹ ji gọalọna Abẹli nado wleawuna yise he lodo gbọn?

¹² Nudida Jehovah tọn lẹ. Nugbo wẹ dọ Jehovah ko hodẹ̀do aigba, ehe zọ́n bọ owùn po vẹwùn lẹ po nọ wú bo nọ glọnalina jinukun lẹ nado wú ganji. Etomọṣo, aigba lọ wẹ nọ na núdùdù he nọ hẹn hagbẹ whẹndo Abẹli tọn lẹ dogbẹ̀. Podọ Jiwheyẹwhe ma hodẹ̀do kanlin lẹ, ohẹ̀ lẹ, whèvi lẹ, osó lẹ, tándo lẹ, tọ̀sisa lẹ, ohù lẹ, agahomẹ, aslọ lẹ, owhè, osun po sunwhlẹvu lẹ po. Fidepope he Abẹli lẹhlan, e nọ mọ kunnudenu he do owanyi, nuyọnẹn po dagbewà  Jehovah Jiwheyẹwhe tọn po hia, yèdọ mẹlọ he dá onú lẹpo. (Hia Lomunu lẹ 1:20.) Matin ayihaawe, nulinlẹnpọn do onú mọnkọtọn lẹ ji po pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn po hẹn yise Abẹli tọn lodo.

¹³ Abẹli na ko nọ yí whenu susu zan nado lẹnnupọndo Jehovah ji. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n ẹn dile e to nukunpedo lẹngbọ etọn lẹ go. Lẹngbọhọtọ de nọ zinzọnlin taun. Ewọ nọ deanana kanlin abọẹ-abọẹ ehelẹ gbọn osó lẹ ji, gbọn agbàdo lẹ mẹ, gbọn tọ̀sisa lẹ mẹ nado mọ amamú, osindò dagbe lẹ, po gbọjẹtẹn dagbe hugan lẹ po. To nudida Jiwheyẹwhe tọn lẹpo mẹ, e taidi dọ lẹngbọ lẹ wẹ yin madogánnọ hugan bo nọ tindo nuhudo gbẹtọ tọn nado deanana yé bosọ basi hihọ́na yé. Be Abẹli mọdọ emi lọsu tindo nuhudo anademẹ, hihọ́-basinamẹ po nukunpedomẹgo po tọn sọn Mẹde he yọnnuin bosọ yin huhlọnnọ hugan gbẹtọvi depope dè wẹ ya? Ayihaawe ma tin dọ, ewọ na ko dọ linlẹn mọnkọtọn lẹ na Jiwheyẹwhe to odẹ̀ mẹ podọ ehe zọ́n bọ yise etọn to jijideji.

14, 15. Dọdai Jehovah tọn tẹlẹ ji wẹ Abẹli sọgan ko lẹnayihamẹpọn do?

¹⁴ Dọdai Jehovah tọn lẹ. Adam po Evi po na ko pìntàn nuhewutu yé do yin yinyan sọn jipa Edẹni tọn mẹ tọn na visunnu yetọn lẹ. Enẹwutu, Abẹli tindo nususu he ji e sọgan lẹnayihamẹpọn do.

¹⁵ Jehovah dọ dọ aigba na yin dẹ̀hodo. To whenue Abẹli mọ owùn po vẹwùn he wú do aigba ji lẹ po, e yọnẹn dọ hogbe enẹlẹ mọ hẹndi. Jehovah sọ dọ dọdai dọ awufiẹsa mẹ wẹ Evi na nọ mọhò bo nọ jivi te. Abẹli na ko sọ mọ nugbo-yinyin hogbe enẹlẹ tọn to whenue nọvisunnu po nọviyọnnu etọn lẹ po yin jiji. Jehovah ko sọ mọ hlan nukọn dọ Evi na tindo nuhudo egblemaku tọn nado mọ owanyi po ayidonugo po sọn Adam dè, podọ taidi kọdetọn de, Adam na dugán do ewọ ji. Abẹli yí nukun do mọ kọdetọn ylankan enẹ lẹpo. To popolẹpo mẹ, Abẹli mọdọ yè sọgan dejido ohó Jehovah tọn go mlẹnmlẹn. Enẹwutu, Abẹli tindo whẹwhinwhẹ́n dolido lẹ nado tindo yise to dọdai Jiwheyẹwhe tọn gando “okún” he na jla nuylankan he bẹjẹeji to jipa Edẹni tọn mẹ lẹ do go.—Gẹn. 3:15-19.

16, 17. Etẹwẹ Abẹli sọgan ko plọn sọn Kelubimi Jehovah tọn lẹ dè?

¹⁶ Devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ. Abẹli ma mọ gbẹtọvi depope he  ze apajlẹ dagbe dai na ẹn, ṣigba e ma yin gbẹtọvi lẹ kẹdẹ wẹ yin nudida nuyọnẹntọ he tin to aigba ji to ojlẹ enẹ mẹ gba. To whenue Adam po Evi po yin yinyan sọn jipa lọ mẹ, Jehovah súali Paladisi lọ tọn do yewlẹ po ovi yetọn lẹ po. Nado ṣọ́ họngbo jipa lọ tọn, Jehovah ze kelubimi lẹ, yèdọ angẹli he tin to otẹn he yiaga de mẹ lẹ, gọna ohí he to miyọ́n-gbò bo to lilẹ́-lilẹ́ mapote de do finẹ.—Hia Gẹnẹsisi 3:24.

¹⁷ Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe e na ko nọ jiawu na Abẹli do sọ nado mọ kelubimi lọ lẹ to whenue ewọ gbẹ́ pò to ovu! Angẹli he ze agbasa gbẹtọ tọn do enẹlẹ na ko tọ́nalùn taun. Podọ, “ohí” he to miyọ́n-gbò bo to lilẹ́-lilẹ́ mapote enẹ na ko sọ jiawu taun. Dile Abẹli to whinwhẹ́n, be e mọ gbede dọ nuṣikọna kelubimi lọ lẹ bọ yé jo azọ́ndenamẹ yetọn do wẹ ya? Lala. Egbesọegbesọ, to owhe lẹpo mẹ, angẹli nuyọnẹntọ podọ huhlọnnọ ehelẹ gbọṣi otẹn he mẹ yé yin zizedo. Gbọnmọ dali, Abẹli mọnukunnujẹemẹ dọ Jehovah Jiwheyẹwhe tindo devizọnwatọ dodonọ podọ tenọgligo-hẹntọ lẹ. Kelubimi enẹlẹ ze apajlẹ nugbonọ-yinyin po tonusisena Jehovah po tọn dai na Abẹli, yèdọ apajlẹ de he e ma tlẹ mọ to whẹndo etọn mẹ. Matin ayihaawe, apajlẹ angẹli enẹlẹ tọn na ko hẹn yise etọn lodo.

18. Whẹwhinwhẹ́n dagbe tẹlẹ wẹ sọgan gọalọna mí to egbehe nado wleawuna yise dolido?

¹⁸ Dile Abẹli to ayihamẹlẹnpọndo nuhe nudida, dọdai po apajlẹ angẹli nugbonọ Jehovah tọn lẹ tọn po dehia gando Ewọ go ji, yise etọn lodo hugan gbede pọ́n. Be apajlẹ etọn ma to hodọna mí ya? Na taun tọn, tulinamẹnu wẹ e yin na jọja lẹ nado yọnẹn dọ yé sọgan wleawuna yise nujọnu tọn to Jehovah Jiwheyẹwhe mẹ, mahopọnna nuhe hagbẹ whẹndo yetọn tọn lẹ to wiwà. Mí tindo whẹwhinwhẹ́n  dagbe nado wleawuna yise to egbehe, na nudida jiawu lẹ lẹdo mí pé, bọ Biblu blebu tin-to-aimẹ na mí, podọ mí tindo apajlẹ gbẹtọvi susu he do yise hia lẹ tọn.

19. Dile ojlẹ to yìyì, nugbo titengbe tẹ mẹ wẹ Abẹli wá mọnukunnujẹ?

¹⁹ Dile yise Abẹli tọn to Jehovah mẹ to jijideji, e jlo na do yise enẹ hia to nuyiwa etọn lẹ mẹ. Ṣigba, etẹwẹ gbẹtọvi tata de sọgan na Didatọ wẹkẹ lọ tọn? E họnwun dọ Jiwheyẹwhe ma tindo nuhudo nunina kavi alọgọ de tọn sọn gbẹtọvi lẹ dè. To nukọn mẹ, Abẹli wá mọnukunnujẹ nugbo titengbe ehe mẹ: Eyin e na Jehovah nuhe họakuẹ hugan to nutindo etọn lẹ mẹ po mẹwhinwhàn dagbe de po, homẹ Otọ́ owanyinọ etọn tọn na hùn do ewọ go.

20, 21. Avọ́sinsan tẹlẹ wẹ Kaini po Abẹli po basi hlan Jehovah, podọ nawẹ ewọ yinuwa gbọn?

²⁰ Enẹwutu, Abẹli wleawu nado yí delẹ to lẹngbọ etọn lẹ mẹ do sanvọ́ hlan Jiwheyẹwhe. E ṣinyan lẹngbọ dagbe hugan lẹ, yèdọ plọnji lẹngbọpa etọn tọn lẹ, bo yí adà dagbe hugan lẹngbọ lọ lẹ tọn do sanvọ́. To ojlẹ dopolọ mẹ, Kaini lọsu yí sọn jinukun etọn lẹ mẹ bo wleawuna nunina de nado mọ dona po nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn po. Ṣigba, mẹwhinwhàn etọn gbọnvona Abẹli tọn. Vogbingbọn lọ sọawuhia gblegede to whenue nọvi-nọvi lọ lẹ na avọ́nunina yetọn lẹ.

²¹ Visunnu Adam tọn awe lọ lẹ sọgan ko yí agbà lẹ po miyọ́n po zan nado basi avọ́nunina yetọn lẹ, vlavo to nukun kelubimi lọ lẹ tọn mẹ, yèdọ mẹhe yin afọzedaitọ Jehovah tọn to aigba ji to ojlẹ enẹ mẹ lẹ. Nawẹ Jehovah yinuwa gbọn? Biblu dọmọ: “OKLUNỌ sọ pọ́n nukundagbe Abẹli po nunina etọn po.” (Gẹn. 4:4) Biblu ma dọ aliho he mẹ Jiwheyẹwhe do nukundagbe etọn hia Abẹli te gba.

22, 23. Naegbọn Jehovah do kẹalọyi avọ́sinsan Abẹli tọn?

²² Ṣigba, naegbọn Jiwheyẹwhe do yí nukundagbe do pọ́n Abẹli? Be nunina he e yí do sanvọ́ lọ wẹ zọ́n ya? Abẹli yí nudida gbẹ̀te lẹ do sanvọ́ bo sọ̀n ohùn họakuẹ yetọn dai. Be Abẹli yọ́n lehe avọ́sinsan mọnkọtọn họakuẹ sọ ya? Owhe kanweko susu to ojlẹ Abẹli tọn godo, Jiwheyẹwhe yí avọ́sinsan lẹngbọvu madoblọ de tọn jlẹdo avọ́sinsan he Visunnu pipé Etọn, yèdọ “Lẹngbọvu Jiwheyẹwhe tọn lọ” na basi go, mẹhe ohùn etọn na yin sinsọndai. (Joh. 1:29; Eks. 12:5-7) Ṣigba, e họnwun dọ Abẹli ma sọgan yọ́n onú ehe lẹpo.

²³ Nuhe mí yọnẹn na nugbo tọn wẹ yindọ: Onú dagbe hugan he Abẹli tindo wẹ e na. E ma yin avọ́nunina lọ kẹdẹ wẹ Jehovah kẹalọyi gba, ṣigba e sọ do nukundagbe hia mẹhe basi i lọ. Owanyi he Abẹli tindo na Jehovah po yise nujọnu tọn he e tindo to ewọ mẹ po wẹ whàn ẹn nado yinuwa.

24. (a) Naegbọn mí sọgan dọ dọ avọ́sinsan Kaini tọn lẹ ma ylan? (b) Aliho tẹ mẹ wẹ nuyiwa Kaini tọn taidi mẹsusu tọn te to egbehe?

²⁴ Ṣigba, Kaini ma yinuwa to aliho dopolọ mẹ. Jehovah ‘ma yí  nukundagbe do pọ́n Kaini po nunina etọn po.’ (Gẹn. 4:5) E ma yindọ nuhe Kaini yí do sanvọ́ ylan wẹ gba; na to nukọn mẹ, Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn wá na dotẹnmẹ Islaelivi lẹ nado nọ yí jinukun lẹ do sanvọ́. (Lev. 6:14, 15) Ṣigba, Biblu dọ gando Kaini go dọ “azọ́n etọn lẹ yin ylankan.” (Hia 1 Johanu 3:12.) Taidi mẹsusu lẹ to egbehe, Kaini lẹndọ eyin emi tindo awusọhia mẹdezejo na Jiwheyẹwhe tọn, be enẹ ko pé. Nuyiwa etọn lẹ dohia hezeheze dọ e ma tindo yise nujọnu tọn kavi yiwanna Jehovah.

25, 26. Avase tẹwẹ Jehovah na Kaini, ṣigba nawẹ Kaini yinuwa gbọn?

²⁵ To whenue Kaini mọdọ emi ma mọ nukundagbe Jehovah tọn, be e tẹnpọn nado plọnnu sọn apajlẹ Abẹli tọn mẹ ya? Lala. Kakatimọ, e gblehomẹ bo hẹn nọvisunnu etọn do homẹ. Jehovah mọ nuhe Kaini to linlẹn to ahun etọn mẹ bo yí homẹfa do hẹn ẹn lẹnnupọn. E na avase Kaini dọ nuyiwa etọn sọgan plan ẹn biọ ylando sinsinyẹn mẹ, podọ e dohia Kaini dọ emi na do nukundagbe hia ẹ eyin ewọ diọ.—Gẹn. 4:6, 7.

²⁶ Kaini gbẹkọ avase Jiwheyẹwhe tọn go. Podọ e biọ to nọvisunnu etọn homẹvọnọ lọ si nado hodo e yì danji. To whenue yé jẹ dọ́n, Kaini linú Abẹli bo hù i. (Gẹn. 4:8) To linlẹn de mẹ, Abẹli gbọnmọ dali lẹzun omẹ tintan he yin homẹkẹndo bo kú do yise tamẹ. Ewọ ko kú, ṣigba Jehovah ma wọn ẹn.

27. (a) Naegbọn mí sọgan kudeji dọ Abẹli na yin finfọnsọnku? (b) Etẹwẹ mí dona wà nado sọgan mọ ẹn to whenẹnu?

²⁷ To yẹhiadonu-liho, ohùn Abẹli tọn dawhá hlan Jehovah Jiwheyẹwhe na ahọsuyi, kavi whẹdida dodo. Podọ Jiwheyẹwhe dawhẹ dodo bo sayana Kaini mẹylankan lọ, na sẹ́nhẹngba etọn wutu. (Gẹn. 4:9-12) Nuhe sọ yin nujọnu hugan wẹ yindọ, kandai yise Abẹli tọn to hodọna mí to egbehe. Tedidi gbẹzan Abẹli tọn whè taun, yèdọ nudi owhe kanweko, eyin mí yí i jlẹdo gbẹzan mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ etọn mẹ lẹ tọn go, ṣigba e yí owhe enẹlẹ zan nado hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn. E kú po nujikudo lọ po dọ Jehovah, Otọ́ olọn mẹ tọn emitọn yiwanna emi bo do nukundagbe etọn hia emi. (Heb. 11:4) Enẹwutu, mí sọgan tindo nujikudo dọ Jehovah to finflin in podọ ewọ to tenọpọn ojlẹ he mẹ e na yin finfọnsọnku do aigba he na lẹzun Paladisi de ji. (Joh. 5:28, 29) Be e na jlo we nado mọ ẹn ya? Hiẹ sọgan mọ ẹn, eyin a magbe nado nọ dotoai dile Abẹli to hodọ podọ nado nọ hodo apajlẹ yise ayidego tọn etọn.