Mga Isport sang Kabataan—Ang Bag-o nga Epidemya sang Kasingki

▪ Isa ka grupo sang mga estudyante sa hayskul ang naghampang sing football. Natapos ang hampang paagi sa inaway, diin kapin sa 100 ka ginikanan, mga coach, kag mga humalampang ang nagsininggitanay kag nagsinumbaganay pagkatapos nga may nagdaug sang ginpalawig ang hampang.

▪ Isa ka grupo sang mga kabataan ang nagahampang sing coed football (puwede makaentra ang lalaki kag babayi). Sang nabuy-an sang isa ka dies anyos ang ginpasa nga bola sa iya, ginpusdak sia sang iya coach sa duta amo nga nabali ang duha niya ka kamot.

▪ Ginpauntat sang coach sang isa ka team sa baseball nga Little League ang isa niya ka humalampang. Ginpahog sang tatay sang bata ang coach nga patyon kag ginpriso ang tatay sing 45 ka adlaw.

▪ Sa isa ka praktis sang mga bata sa hampang nga ice hockey, duha ka amay ang nagbaisay tuhoy sa pagpatuman sang mga regulasyon sa hampang. Ginbakol sang isa ang iya ginabais tubtob mapatay ini sa atubangan sang tatlo ka kabataan sang biktima.

ANG makakulugmat nga mga report kaangay sini nangin makahalangawa nga kinaandan na lamang. Sa mga duog nga ginahampangan, mga basketball court, mga ice rink, kag mga halampangan, daw nagalapnag ang isa ka bag-o nga epidemya sang kasingki. Kasingki ini sang mga ginikanan kag mga coach nga luyag makig-away na lang sa baylo nga mapierde. Si Jeffrey Leslie, presidente sang  Jupiter-Tequesta (Florida) Athletic Association nagsiling: “Nakita ko ang mga ginikanan nga nagasinggit sa ila mga kabataan, nagapilit sa ila nga magdaug; mga kabataan nga nagailinaway sa mga hampang, nga ginadabukan sang ila mga ginikanan; mga kabataan nga nagahibi sa halampangan bangod ginapakahuy-an . . . sila sang ila mga ginikanan.” Sia nagdugang: “Ang mga isport sang pamatan-on amo pa ang nagahimo sa mga ginikanan nga manghikot sing tuman kalain.” Agod maamligan ang kabataan gikan sa sinang kasingki, ang pila ka komunidad nagadumili sa pila ka ginikanan nga magtambong sa mga hampang sang ila kabataan.

Ano ang resulta sining epidemya sang sobra nga kaakig? “Ining makahuluya nga mga pamatasan sang madamo nga adulto,” siling ni Fred Engh, tagpasad kag presidente sang National Alliance for Youth Sports nga ang ulong talatapan yara sa Florida, “amo ang nagapalain sa mga isport sang mga pamatan-on, nagadula sang kalipay, kag nagapaalinton sing malaw-ay nga mensahe sa minilyon ka kabataan.”

Paghimo sing Bisan Ano nga Paagi Agod Lang Magdaug

Ang gamot sa sining problema amo ang daw handum sang pila ka ginikanan nga makita ang ila kabataan nga mas maayo sangsa iban nga kabataan kag maghimo sing bisan ano nga paagi agod lang magdaug. Ang isa ka tiglawas sang Institute for the Prevention of Child Abuse sa Canada nagsiling: “Kon ang pagdaug amo ang pinakaimportante, kon ang pinakamakusog amo ang pinakaimportante, nagatuga ini sing isa ka kahimtangan diin nagaantos ang maluya nga mga tawo. Sa sining nagapaindisanay nga mga isport, ang mga kabataan amo ang maluya nga mga tawo.” Ang isa ka opisyal sa Ontario (Canada) Physical and Health Education Association nagsiling nga ang kabataan nga napaidalom sa sining mga pag-ipit “mahimo makaagom sing sikolohikal nga mga problema samtang bata pa. Kag kon magdalagku na sila, [mahimo] mabudlayan sila sa pag-atubang sang kapaslawan.”

Indi katingalahan nga ang kaakig sang mga ginikanan kag sang sobra nga kabaris sang mga coach masami nagalaton sa batan-on nga mga atleta mismo. Sa isa ka volleyball sang mga babayi, makapito nga gin-atake sang mga humalampang ang mga reperi. Ginkuritan sang isa ka bata nga babayi ang salakyan sang isa ka opisyal bangod ginpauntat sia sa isa ka hampang sang tennis. Pagkatapos gintawgan sang foul, ginbunggo sang isa ka manugdumog sa hayskul ang iya agtang sa agtang sang isa ka reperi, amo kon ngaa nalipong ang reperi. “Ang mga isport sang mga pamatan-on amo [anay] ang duog para sa maayo nga panimuot tuhoy sa isport,” siling ni Darrell Burnett, isa ka medikal nga sikologo sa kabataan kag sikologo sa mga isport sang mga pamatan-on. “Indi na amo sini karon. Indi na ini hampang lamang.”

Kon Ano ang Mahimo sang mga Ginikanan

Dapat dumdumon sang mga ginikanan nga ang kasadya kag ehersisyo amo ang mga rason kon ngaa ang kabataan nagahampang. Ang paghimo sa mga isport sang kabataan nga makapahuol gid nga hilikuton kag ang pagpakalain sa ila indi makapahalipay​—⁠kag indi mahigugmaon. Ang Biblia nagasiling: “Mga ginikanan, indi gid pagpaakiga ang inyo kabataan.”​—⁠Efeso 6:​4, The Jerusalem Bible.

Ano ang makabulig sa isa ka ginikanan nga mangin balanse sa sini nga bahin? Una sa tanan, mahimo makabulig kon tinguhaan mo nga panumdumon kon ano ka anay sang bata ka pa. Makahampang ka bala nga halos daw propesyonal na? Rasonable bala nga paabuton mo nga mahimo ini sang imo bata? Ti, ang “kabataan mahuyang.” (Genesis 33:13) Subong man, tinguhai nga maghupot sing nagakaigo nga pagtamod tuhoy sa pagdaug kag pagkapierde. Ginatawag sang Biblia ang wala sing pagpugong nga paindisanay nga “walay pulos kag paglagas sa hangin.”​—⁠Manugwali 4:4.

Sing makawiwili, isa anay ka humalampang sang major league baseball ang nagapalig-on sa mga ginikanan nga huptan ang nagakaigo nga pagtamod sa pagdaug kag pagkapierde, nga indi maakig kon indi makahampang sing maayo ang bata ukon magkalipay gid kon magdaug sia. Sa baylo nga himuon nga importante gid ang pagdaug, dapat magkonsentrar ang mga ginikanan sa kalipay kag ikaayong lawas sang ila kabataan.

Sa amo, ang pila ka ginikanan naghinakop nga ang organisado nga mga isport sang kabataan amo ang nagagatong sa indi maayo nga espiritu sang paindisanay. Apang, indi buot silingon nga indi na malipay  maghampang ang ila kabataan upod sa iban. Halimbawa, nasapwan sang madamo nga Cristianong mga ginikanan nga nalipay ang ila kabataan sa pagpakighampang upod sa mga masigkatumuluo sa ugsaran sang balay ukon sa parke. Sa sining paagi labi nga makontrol sang mga ginikanan ang mga kaupod sang ila kabataan. Ang pagpamasyar sang pamilya sarang man makahatag sing dugang nga kahigayunan para sa makalilipay nga paghampang. Ibutang ta nga indi pareho ang kakunyag nga matigayon sa mga hampang sa ugsaran sang balay sangsa isa ka nagadaug nga team. Apang, indi pagkalimti nga ang labing maayo nga “paghanas nga lawasnon may diutay [lamang] nga kapuslanan; apang ang diosnon nga debosyon mapuslanon sa tanan nga butang.” (1 Timoteo 4:8) Paagi sa paghupot sining balanse nga pagtamod sa mga isport, sarang mo mapunggan ang imo kabataan nga mangin biktima sang bag-o nga epidemya sang kasingki.

[Mga retrato sa pahina 15]

Ang mga isport dapat makalilipay, indi nga amo ang tunaan sang inaway