Kon Paano Makilala ang Malala nga mga Balatian sa Pagtulog

KON kaisa ang mga sintomas sang isa nagapatimaan sing isa ka malala nga balatian sa pagtulog. Ang nagabalikbalik nga insomnia, nga nagalawig sing kapin sa isa ka bulan, masami nga ginaangot sa mas malala nga mga problema, lakip na ang depresyon. Ang nagabalikbalik nga insomnia mahimo nga sintomas man sang isa ka malala nga balatian sa lawas.

Sleep Apnea

Si Mario ginatuyo katama sa adlaw. Kon nagamaneho sia sang salakyan sang pamilya, dapat bantayan gid sia sang iya  asawa, kay umalagi sia nga nagakadulaan sing animo, nga talagsa lang niya madumduman. Nagahuragok sia sing mabaskog kag sing indi regular kada gab-i kag kon kaisa hinali nga natapungawan, nga nagapungapunga.⁠⁠ *

Si Mario may yara tipiko nga mga sintomas sang sleep apnea. Ang apnea literal nga nagakahulugan sing “wala ginhawa.” Ang isa ka insidente sang sleep apnea mahimo maglawig sing halin sa napulo ka segundo tubtob sa duha ukon tatlo ka minuto. Ang biktima masami nga nagabulubaliw-as nga nagapungapunga kag nian nagatulog liwat, apang ginasulit ang apnea sing ginatos ka beses kada gab-i. May yara tatlo ka sahi sang apnea.

Ang central apnea nagakatabo kon ang respiratory control center sang utok wala nagahatag sing sugo nga magginhawa sing regular. Bahin naman sa obstructive sleep apnea, ang mas naibabaw nga ginaagihan sang hangin sa tutunlan nagasirado, sa amo nagabalabag sang pagsulod kag paggua sang hangin. Ang mixed apnea amo ang kombinasyon sang duha kag amo ang labing kinaandan nga ginasayasat. Ang biktima sang bisan ano nga sahi sang apnea halos nagabatyag sa ulihi kasubong sang isa nga nagpulaw sa bug-os nga gab-i, kada gab-i!

Delikado ang kabuhi sang mga tawo nga may sleep apnea, kay nagakadulaan sila sing animo samtang nagatrabaho ukon samtang nagamaneho. Mahimo nga mataas ang ila presyon, nagabanog ang tagipusuon, kag yara pirme sa katalagman nga maistrok ukon maatake sa tagipusuon. Ginabanabana ni Dr. William Dement sang Standford University nga 38,000 ka Amerikano ang nagakapatay kada tuig bangod sang epekto sang sleep apnea sa tagipusuon kag mga ugat.

Bisan pa nga kinaandan gid ini sa sobra katambok nga mga kalalakin-an nga kapin sa 40 anyos ang edad, ang sleep apnea mahimo matabo sa bisan ano nga edad, bisan sa magagmay nga mga kabataan. May yara pila ka pagbulong​​​—⁠⁠tanan ini dapat nga himuon sang isa ka espesyalista sa tulog. Ang labing epektibo nga pagbulong nga wala nagakinahanglan sing operasyon para sa obstructive sleep apnea amo ang paggamit sing isa ka aparato nga may presyon para sa dalayon nga pag-agi sang hangin sa alagyan sini. Ang pasyente nagasuksok sing mask sa iya ilong sa gab-i, kag ang isa ka pressure regulator (gina-adjust sang manugbulong suno sa kinahanglanon sang pasyente) nagahatag sing nagakaigo nga kadamuon sang hangin nga kinahanglanon sa pagtapna sang apnea. Kon indi ini makapaayo, may iban pa nga mga pamaagi sang operasyon, lakip na ang paggamit sing laser ukon radio-frequency wave agod kuhaon ang sobra nga tisyu gikan sa tutunlan.

Narcolepsy

Ang isa pa ka balatian sa pagtulog nga kinahanglan ipabulong amo ang narcolepsy​​​—⁠⁠isa ka kahimtangan sa utok nga ginabangdan sang sobra nga pagkatuyo sa adlaw. Si Buck, halimbawa, pirme ginatuyo. Hinali sia nagakatulugan, bisan sa tion sang importante nga mga miting. Pirme sia nagauyat sing mga yabi agod kon hinali sia madukaan, makabugtaw sia sa lagting kon mahulog ini sa salog. Nian nagbatyag sia sing cataplexy​​​—⁠⁠ang pagpalamuypoy sang iya mga tuhod kag pagkalipong kon masobrahan sia sa kalipay ukon kaakig. Masunod amo ang mga sintomas sang sleep paralysis (ginahupa) subong man ang panalagsa nga halusinasyon antes sia makatulog.

Ang narcolepsy kinaandan na nga nagasugod sa ulot sang edad nga 10 kag 30. Ang mga may narcolepsy nagabatyag kon kaisa sang ginatawag nga automatic behavior, diin daw nagahulag sila sing normal apang indi nila mamulalungan nga madugaydugay na gali nga tion ang naglipas. Ang makapasubo sa sini nga balatian amo nga masami ini nga indi  mahibaluan sa sulod sang mga tinuig, samtang ang biktima ginatamod nga matamad, mapigaw sing ulo, ukon di-kinaandan. Ginakabig ini sa karon nga indi pa mabulong, apang ang mga sintomas sarang mapahaganhagan paagi sa pagpabulong kag pagbag-o sang estilo sang pagkabuhi​​​—⁠⁠nga may lainlain nga kadalag-an.⁠⁠ *

Iban pa nga mga Balatian sa Pagtulog

Duha pa ka balatian, nga kon kaisa mabatyagan sang isa lang ka tawo, ang direkta nga nagaapektar sa mga batiis kag mga butkon, nga nagaresulta sa nagabalikbalik nga insomnia. Ang isa amo ang periodic limb movement disorder, diin ang mga batiis, kag kon kaisa mga butkon, nagapisik kag nagagiho sa tion sang pagtulog. Binagbinaga si Michael. Nakita sa mga pagtilaw nga nagbugtaw sia sing mga 350 ka beses kada gab-i bangod sang pulupanag-on nga paggiho sang iya batiis!

Ang isa pa ka balatian amo ang restless leg syndrome,⁠⁠ * diin ang pagpalanakit sang mga maskulo sang batiis kag mga tuhod ginabangdan sang paggiho, amo nga ang nagabalatian indi makatulog. Bisan pa ini nga kahimtangan ginaangot kon kaisa sa kakulang sing ehersisyo ukon mapigaw nga sirkulasyon sang dugo, ang iban nga mga kaso daw naangot sa nakaon ukon nainom nga may caffeine. Ang pag-inom sing alkohol nagapagrabe man kon kaisa sang kahimtangan.

Ang bruxism isa pa ka balatian diin ginapabagrot ukon ginabag-id ang ngipon sa tion sang pagtulog. Kon pirme ini nagakatabo, mahimo ini tunaan sang di-normal nga pagkapierde sang ngipon kag sobra nga di-kasulhayan sa sag-ang, nga nagaresulta sa malala nga insomnia. Depende kon daw ano kagrabe ang problema, mabulong ini paagi sa pagpaopera ukon paggamit sing isa ka instrumento sa gab-i agod indi mapierde ang ngipon.

Ining malip-ot nga pagbinagbinag sa pila lamang sa madamong mga balatian may kaangtanan sa pagtulog nagailustrar nga mahimo ini mangin makatalagam kon pasapayanan lamang. Ang pagbulong mahimo nga simple lamang ukon masibod, apang masami ini nga kinahanglanon. Kon ikaw ukon ang isa ka hinigugma may yara nagabalikbalik nga insomnia ukon may mga sintomas sang bisan diin sang malala nga balatian sa pagtulog, maalamon nga magpakonsulta gilayon sa doktor. Bisan pa nga ang pagpabulong indi bug-os nga makapaayo, mahimo sini mapahaganhagan ang mga katalagman kag mahapos para sa tanan nga mabatas ang kahimtangan. Nian, sa palaabuton, kon ang mga saad sang Biblia matuman, “ang pumuluyo indi magsiling, ‘Nagamasakit ako.’ ” Ang tanan nga balatian madula sing bug-os kay ‘bag-uhon [sang Dios] ang tanan nga butang.’​​​—⁠⁠Isaias 33:24; Bugna 21:​3-5.

[Mga nota]

[Retrato sa pahina 10]

Ang pagbulong sang mga balatian sa pagtulog dapat himuon sang isa ka manugbulong

[Retrato sa pahina 10]

Ang paghuragok mahimo sintomas sang “sleep apnea”

[Retrato sa pahina 11]

Ang “narcolepsy” masami masal-an nga pagkatamad

[Retrato sa pahina 12]

Ang mga aparato nga nagakontrol sang presyon sa alagyan sang hangin makabulig sa pagpahaganhagan sang “sleep apnea”