Mga Espesyi nga Nagapameligro nga Mapapas

Suno sa manunulat sang Magmata! sa Italya

Ang Red List of Threatened Species nga ginpagua sang World Conservation Union (IUCN), nga may ulong-talatapan sa Gland, sa Switzerland, nagapakita sang kahimtangan sang mga tanom kag mga sapat sa bug-os nga kalibutan. Ang 2004 nga Red List nagaunod sing kapin sa 15,500 ka espesyi.

Ang isa sa panguna nga mga peligro sa nagapameligro nga mapapas nga mga espesyi amo ang aktibidad sang tawo. Sa baylo nga amligan ang sensitibo nga balanse sang kinaugali, nga kinahanglanon gid agod mabuhi ang tawo, padayon niya nga ginahalitan ini paagi sa mga aktibidades nga makatalagam gid sa iban nga mga espesyi. Makapasubo nga bangod sini madamo na nga mga espesyi ang napapas kag ang kinaugali man nga mga manggad nga mapuslanon gid.

Ang isa sa mga sapat nga nalista sa Red List sang nagligad nga tuig amo ang kinaandan nga short-beaked dolphin, nga ginalaragway diri. Ang kadamuon sini sa Mediteraneo nabuhinan sing kapin sa 50 porsiento sa sulod sang nagligad nga 30 tubtob 45 ka tuig, kag ginakabig ini karon nga nagapameligro nga mapapas. Suno sa IUCN, ang pila ka kabangdanan amo ang “pagdiutay sang mga kalan-on sang dolpin sa Mediteraneo bangod sang pagbag-o sang palibot, sobra nga pagpangisda, kag pagkaguba sang ila ginapuy-an.” Ginapatihan man nga ang madamo nga hinimo sang tawo nga makahililo nga mga kemikal nga masapwan sa mga dolpin sa Mediteraneo “mahimo nga ginabangdan sang pagluya sang imunidad kag pagkapierde sang ikasarang sa pagpanganak” sang mga dolpin.

Indi pagpabay-an tubtob san-o sang Manunuga ang walay pasunaid kag makagod nga mga tawo nga nagaguba sang kinaugali. Sa kabaliskaran, ginapakita sang tagna sa Biblia nga nagahilapit na ang “gintalana nga tion sa paghukom” nga sa sina nga tion ‘laglagon niya ang mga nagalaglag sang duta.’ Nian paluntaron liwat ni Jehova nga Dios ang mga kahimtangan diin ang mga tawo mangin sangkol nga mga manugbantay sang “tagsa ka buhi nga tinuga” kag sang ‘tanan nga tanom nga yara sa kadaygan sang bug-os nga duta.’​—⁠Bugna 11:18; Genesis 1:28-30.

[Retrato sa pahina 18]

Kinaandan nga mga short-beaked dolphin

[Credit Line]

© Goran Ehlme/SeaPics.com

[Retrato sa pahina 18]

Yara man sa listahan sang nagapameligro nga mapapas ang black-browed albatross