Ang Tsunami sa Japan sang 2011—Panaysayon sang mga Nakaluwas

Basaha ang panaysayon sang mga nakaluwas sa linog kag tsunami sa Japan.

SANG Biernes, Marso 11, 2011, mga alas 2:46 sang hapon, ang ikaapat sa pinakamabaskog nga linog sa kalibutan nagtay-og sa Japan. Ginsundan ini sang daku nga tsunami kag mga linog nga nagpahadlok sa mga tawo sa sina nga lugar sa sulod sang pila ka semana. Mga 20,000 ka tawo ang napatay ukon wala na makita. Pero may linibo man nga nakaluwas. Ari ang pila sa ila mga panaysayon.

Si Tadayuki kag ang iya asawa nga si Harumi, ara sa ila balay sa Ishinomaki, Miyagi Prefecture. May nabatian sila nga linagabong kag dayon nagtay-og ang ila balay. “Nagdalidali kami gua kag kinulbaan kami sang nakita namon ang mga litik sa duta,” siling ni Tadayuki. “Ginatan-aw namon ang amon balay nga nagalinggilinggi kag daw aso tan-awon ang tap-ok sang yab-ok halin sa dingding.”

Ang sentro sang linog ara sa 129 kilometros halin sa baybayon sang Miyagi. Ginguba sang tsunami ang 670 kilometros nga Pacific Coast  sang Japan. Sa iban nga baybayon, naglab-ot sa 15 metros ang kataason sang balod. Ginguba sini ang mga dike kag mga pangpang sang suba kag nakalab-ot ini sa takas asta sa 40 kilometros.

Naguba man ang mga ginakuhaan sang kuryente, gas, kag matinlo nga tubig. Mga 160,000 ka balay, balaligyaan, kag mga pabrika ang nagkalaguba ukon naanod. Naglab-ot pa gani sa 440,000 ka biktima ang temporaryo nga nag-istar sa 2,500 ka eskwelahan kag mga sentro. Madamo ang nagdayon sa balay sang ila mga pamilya kag abyan. Linibo ang napatay kag nasamaran, kag linibo ang wala na makita.

Ang Kasubo sang mga Namatyan

Mas madamo ang napatay sa tsunami sangsa linog. Si Yoichi, nga taga-Rikuzentakata, Iwate Prefecture, nagsuspetsa nga may tsunami pagkatapos sang linog, gani gindala niya ang iya ginikanan sa malapit nga bilding. Dayon gintan-aw man niya ang ila mga kaingod. Pero nabalaka sia sa iya mga ginikanan. Gani gusto nila balikan sang iya asawa nga si Tatsuko ang iya mga ginikanan. Pero nabalitaan nila nga nagapadulong na ang tsunami.

Dalidali sila nga nagkadto sa isa pa ka bilding pero indi sila makasulod kay natabunan na ang alagyan sini. Dayon nakita nila ang itom nga bilding sang sirahian nga ginaanod pakadto sa ila. “Dalagan!” singgit ni Tatsuko.

Nakalab-ot sila sa eskwelahan sa mas mataas nga lugar. Didto nakita gid nila nga gin-anod sang tsunami ang ila komunidad. May nagsiling: “Naanod ang balay ko.” Halos 75 porsiento sang Rikuzentakata ang naanod lakip ang mga ginikanan ni Yoichi. Wala nakita ang iya amay, pero sang ulihi nakita ang bangkay sang iya iloy.

Si Toru nagaobra sa pabrika nga malapit sa baybayon sang Ishinomaki. Sang nag-untat ang una nga linog, nagkadto sia sa iya salakyan para malagyo. Ginsinggitan niya ang iban nga malagyo kay pamatyag niya may nagapadulong nga tsunami.

“Nagpauli ako kay ang amon balay ara sa mataas nga lugar, pero natrapik ako,” siling ni Toru. “Nabatian ko sa radyo sang akon salakyan nga ang tsunami nakalab-ot na sa malapit nga siudad. Gin-abrihan ko ang bintana para makagua ako dayon kon ara na ang tsunami. Dugaydugay nagapadulong na ang duha ka metros kataas nga itom nga tubig. Naanod ang iban nga salakyan pakadto sa akon salakyan, kag malayo ang amon naanuran.

“Binudlayan ako sa paggua sa bintana, pero sang ulihi  nadala ako sang madanlog kag mabaho nga tubig. Naanod ako sa talyer kag nakapanghawid sa hagdanan kag nakasaka sa ikaduha nga panalgan. Bisan pa tama kabudlay, nabuligan ko ang tatlo ka tawo. Pila lang kami ang naluwas sa nagataas nga tubig kag tama katugnaw nga gab-i. Pero wala namon naluwas ang iban nga nagapangayo sing bulig.”

Antes sang linog, nagbakasyon si Midori sa iya lolo kag lola sa Kamaishi, Iwate. Bag-o lang sia naggradweyt sa hayskul kag ginpakita niya ang iya diploma sa iya lolo, nga madugay na nga indi makalakat. Ginbasa ni Lolo niya sing matunog ang diploma kag gindayaw sia sa iya pagpaninguha. Kasadya gid sa ila. Pero pagligad sang lima ka adlaw, naglinog.

Ginsilingan ni Midori kag sang iya nanay, nga si Yuko, ang iya lolo kag lola nga magsaylo kay pamatyag nila matsunami. Pero ang lolo nagsiling: “Diri lang ko. Wala pa gid kaagi nga nakalab-ot diri ang tsunami.” Gintestingan nila sia nga hakwaton, pero indi nila sia madala, gani nangayo sila sing bulig. Pero ara na sa baybayon ang tsunami. “Dasiga! Dalagan!” singgit sang tawo nga ara sa pukatod. Sunodsunod nga ginpang-anod sang tsunami ang mga balay. “Lolo! Lola!” nagalanog nga tiyabaw ni Midori. Nakita sang ulihi ang bangkay sang iya lolo, pero wala gid makit-an si Lola niya.

Ang Paghatag sing Bulig

Nagpadala dayon ang gobierno sang Japan sing mga bombero, pulis, kag mga miembro sang Japanese Self-Defense Force. Sa malip-ot lang nga tion, sobra dayon sa 130,000 ka tawo ang nagbulig sa mga biktima. Sang ulihi, nag-abot man ang bulig halin sa iban nga pungsod kag internasyonal nga mga organisasyon. Madamo man nga rescue team kag medical staff ang nag-abot. Ginpangita nila ang mga nakaluwas kag ginbulong sila. Nagbulig man sila sa pagpanghawan.

May mga organisasyon nga nagbulig sa ila mga miembro. Isa sa sini ang mga Saksi ni Jehova. Pagkatapos gid sang linog kag tsunami sang Biernes, ginkamusta sang mga Saksi ni Jehova ang mga upod nila sa ila pagtililipon. Pero madamo nga dalan ang indi na maagyan, kag wala man sing kuryente kag telepono. Mabudlay pangitaon ang mga tawo kay tama kalapad sang apektado nga lugar.

Si Takayuki, isa ka gulang sa kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova sa Soma, Fukushima Prefecture. Pila lang ka pamilya ang nakontak niya sadto nga Biernes sang hapon. “Ginpangita ko ang iban pagkaaga,” siling niya. “Kaagahon pa lang, nagsakay ako sa salakyan, dayon naglakat para pangitaon sila, asta gid maggab-i. Beinte ka lugar ang ginkadtuan ko, lakip na ang mga temporaryo nga ilistaran, para pangitaon ang mga miembro sang amon kongregasyon. Sang nakita ko sila, ginbasahan ko sila sang Biblia kag nangamuyo upod sa ila.”

Si Shunji, sa Ishinomaki, nagsiling: “Naggrupogrupo kami para pangitaon ang pareho namon nga Saksi. Sang makaabot kami sa lugar nga apektado sang tsunami, nakibot gid kami sa amon nakita. Ang mga salakyan nagasalab-it sa mga poste, ang mga balay nagasinampawsampaw, kag ang kagulub-an nagatangkastangkas nga mas mataas  pa sangsa mga balay. Sa ibabaw sang salakyan, may nakita kami nga bangkay, mahimo napatay sia sa sobra nga katugnaw sang gab-i. Ang isa ka salakyan nagakaya nga nasangit sa tunga sang duha ka balay. May bangkay sa sulod sini.”

Nalipay si Shunji sang nakita niya ang iya kaupod nga mga Saksi sa temporaryo nga mga puluy-an. “Sang nagkitaay kami,” siling niya, “narealisar ko kon daw ano sila ka importante sa akon.”

“Kadasig Gid sa Inyo!”

Lapitay lang ang balay sang duha ka babayi nga Saksi nga sanday Yui kag Mizuki, sa Minamisanriku, Miyagi. Sang nag-untat ang una nga pagtay-og, dalidali sila nga naggua kag nagkitaay. Dayon nagdalagan sila pakadto sa mas mataas nga lugar. Wala pa dies minutos, nakita nila ang bilog nga banwa nga ginaanod sang dalagku nga mga balod, lakip ang ila mga balay.

Sang nakita nanday Yui kag Mizuki ang ila abyan nga mga Saksi sa isa ka dalayunan, nangamuyo sila sing tingob. Pagkaaga, ang ila mga kaupod sa kongregasyon kag ang  mga Saksi halin sa malapit nga kongregasyon nagtaklad sa bukid para dal-an sila sing pagkaon kag mga kinahanglanon. Ang iban naman nga kongregasyon nagdala sing dugang pa nila nga mga kinahanglanon. Nagsiling sanday Yui kag Mizuki, “Nahibaluan namon nga maabot kamo, pero kadasig gid sa inyo!”

Si Hideharu, isa sa nagadumala nga Saksi halin sa Kongregasyon sang Tome, nagbisita sa temporaryo nga mga ilistaran. Nagsiling sia: “Bilog nga gab-i nga ginpangita ko ang amon mga abyan nga nagaistar sa baybayon. Sang ulihi, sang alas 4:00 na sa aga, nabatian ko nga may eskwelahan nga ginpaistaran sa mga biktima. Pagkaalas 7:00 sa aga, mga napulo kami ang nagpreparar sing kan-on nga ginbilogbilog, kag tatlo kami nga nagbiyahe dala ang mga pagkaon. Ang kalabanan nga dalan indi maagyan. Pero sa pagpaninguha namon, nakalab-ot gid man kami sa eskwelahan. Bisan ang mga wala na sing balay nagbulig pa sa amon sa pag-atipan sa iban.”

Paghatag sing Espirituwal nga Kinahanglanon

Ang mga Saksi ni Jehova regular nga nagatipon para tun-an ang Biblia, kag ang iban nga kongregasyon nagatipon kon Biernes sang gab-i. Amo gid sini ang ginhimo sa Rikuzentakata, bisan pa ang ila Kingdom Hall naanod sang tsunami. “Mamiting kita gihapon,” siling sang isa ka Saksi. Gani nagdesisyon sila nga magtipon sa balay sang Saksi nga wala gawa naguba, kag ginpahibalo nila ang iban.

Bisan pa wala sing kuryente, may generator sila. Disiseis ka tawo ang nagtambong. “Naghibi kami sa kalipay,” hinumdom sang pamatan-on nga si Yasuyuki, nga ang apartment naguba sang tsunami. “Amo ini ang pinakamaayo namon nga dalangpan.” Si Hideko nagsiling: “Pila ka beses nga nadisturbo ang amon miting bangod sa mabaskog pa nga mga pagtay-og, pero bangod ulupdanay kami, nalipatan ko ang akon ginakahadlukan kag mga ginakabalak-an.”

Bisan pa sa sini, regular gihapon nga nagatipon ang kongregasyon para magtuon sing Biblia. Pagka-Domingo, ang ginpili nga tema sa pamulongpulong amo, “Isa ka Bug-os Kalibutan nga Paghiliutod nga Naluwas Gikan sa Kalamidad.”

Gin-organisar ang Pagbulig sa mga Biktima

Madamo nga ahensia sang gobierno ang nagbulig sa mga biktima. Amo man sini ang ginhimo sang opisina sang mga Saksi ni Jehova sa Ebina nga malapit sa Tokyo. Sang Sabado, isa ka adlaw pagkatapos sang linog, gintunga sang opisina sang Saksi sa tatlo ka bahin ang mga lugar nga apektado sang tsunami. Sang Lunes, tatlo ka adlaw pagkatapos sang linog, nagbisita ang representante sang opisina sang mga Saksi sa apektado nga mga lugar.

Padayon ang pagbulig sa mga biktima sa sulod sang sinemana kag binulan. Tinonelada nga suplay ang ginpanagtag sang mga Saksi. Isa ka bes, 3 ka relief center, 21 ka bodega kag mga sentro ang masako nga nagdul-ong sang mga suplay. Sa sulod sang una nga duha ka bulan, ginatos ka boluntaryo ang nagpanagtag sang sobra 250 ka tonelada nga pagkaon, bayo, kag iban pa nga mga kinahanglanon. Madamo nga Saksi ang nakabaton sing suplay kag ginhatagan man nila ang ila mga kaingod.

Gingamit sang mga Saksi ni Jehova sa Rikuzentakata kag sang kaingod nga kongregasyon  sa Ofunato ang ila ginkay-o nga Kingdom Hall para pabakuron ang pagtuo sang mga tawo. Makabulig ini sa mga biktima nga malampuwasan ang kasubo kag mga kabudlayan nga resulta sang linog kag tsunami. Sa 14,000 ka Saksi sa sini nga mga lugar, 12 ang kompirmado nga napatay kag 2 ang wala pa makita.

Madamo sa mga Saksi ni Jehova nga nangin biktima sining grabe nga kalamidad ang nagsiling pareho sa ginsiling sang isa ka pamilya: “Sang nalagyo kami, tag-isa lang ka bag ang amon dala. Pero ang tanan namon nga kinahanglanon ginhatag sang amon kaupod nga mga Saksi.” Makapalipay gid nga nagahigugmaanay subong mag-ulutod ang mga alagad sang matuod nga Dios nga si Jehova sa bilog nga kalibutan. Amo gid sini ang ginpatuhuyan ni Jesus kag sang iya mga disipulo! Ini nga gugma indi maanod sang tsunami ukon sang bisan ano nga kalamidad.—Juan 13:34, 35; Hebreo 10:24, 25; 1 Pedro 5:9.

[Kahon/Retrato sa pahina 18]

PAGSUNGAW SANG PLANTA NUKLEAR

Ginguba sang tsunami ang planta nuklear sa Fukushima Daiichi kag nangin bantog ini sa bilog nga kalibutan. Ang pagsungaw sang radioactive naglapta sa bilog nga Japan kag sa iban nga pungsod. Linibo ang nagbakwit bangod sa radiasyon.

“Ang amon balay malapit sa planta nuklear,” siling ni Megumi. “Isa ka adlaw pagkatapos sang linog, nabatian namon nga naguba ang planta nuklear kag ginsilingan kami nga maghalin.” Ang iya manghod nga babayi nga si Natsumi nagsiling, “Nagaluyong ang mga helikopter, nagauwang ang mga sirena, kag may nagapanawagan nga dapat na kami maghalin.” Pagkadason nga semana, nagsaylo sila sa siam ka lainlain nga lugar. Sang ulihi, ginpasugtan sila nga duha nga magpauli kag ginhatagan sing duha lang ka oras para magkuha sang diutay lang nga gamit.

Si Chikako, nga mga 60 anyos, ara sa Namie, Fukushima. “Sang naglinog, nagkadto ako sa malapit nga balakwitan. Wala kami nakatulog sang akon duha ka bata, kay tama gihapon kabaskog sang mga pagtay-og. Pagkaalas 7:00 sang aga, ginsilingan kami nga magsaylo dayon sa isa ka siudad.

“Ang mga dalan indi maagyan kay grabe ang trapik, gani mga alas 3:00 na sang hapon kami nakaabot. Didto namon nabalitaan nga may naglupok sa planta nuklear. Abi ko makabalik pa kami sa balay, gani wala gid ako sang gindala.” Sia kag ang iya pamilya nagsaylosaylo sa lainlain nga lugar asta nga nakakita sila sing apartment nga malayo sa ila balay.

[Credit Line]

Photo by DigitalGlobe via Getty Images

[Kahon/Retrato sa pahina 20]

LEKSION PARA SA TANAN

Si Yoichi nga taga-Rikuzentakata, nga ginsambit kaina, nadulaan sang halos tanan niya nga pagkabutang. Nagsiling sia: “Napamatud-an ko gid nga ang materyal nga butang indi makahatag sing seguridad.” Amo man sini ang ginsiling sang mga alagad sang Dios sang una, ilabi na ang mga nakatuon sang leksion nga gintudlo ni Jesus. Ginpaathag niya nga ang materyal nga pagkabutang indi importante kon ikumparar sa kahamuot kag pagpakamaayo sang Dios.—Mateo 6:19, 20, 33, 34.

Ikaduha, dapat mamati gid kita sa mga paandam kay makasalbar ini sang aton kabuhi. Ang mga Hapon nga nagdalagan dayon sa mataas nga lugar naluwas.

 [Mapa/Mga Retrato sa pahina 16]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

JAPAN

TOKYO

Kamaishi

Rikuzentakata

Minamisanriku

Ishinomaki

Soma

Planta Nuklear sang Fukushima

Ebina

Opisina sang mga Saksi ni Jehova

[Mga Retrato]

Rikuzentakata, Iwate

Soma, Fukushima

Ishinomaki, Miyagi

Kamaishi, Iwate

Minamisanriku, Miyagi

[Retrato sa pahina 14]

Sanday Harumi kag Tadayuki

[Retrato sa pahina 15]

Sanday Yoichi kag Tatsuko

[Retrato sa pahina 17]

Sanday Yuko kag Midori

[Retrato sa pahina 17]

Si Toru

[Retrato sa pahina 17]

Ang salakyan ni Toru

[Retrato sa pahina 17]

Si Takayuki

[Retrato sa pahina 18]

Si Shunji

[Retrato sa pahina 19]

Sanday Mizuki kag Yui

[Retrato sa pahina 19]

Si Hideharu

[Retrato sa pahina 19]

Ang mga nagbulig sa mga biktima

[Retrato sa pahina 20]

Kingdom Hall sa Rikuzentakata pagkatapos sang tsunami

[Retrato sa pahina 20]

Pagpatindog liwat pagligad sang tatlo ka bulan

[Retrato sa pahina 20]

Natapos nga Kingdom Hall

[Picture Credit Line sa pahina 14]

JIJI PRESS/AFP/Getty Images