MAY isa ka produkto nga puede magamit nga bulong, inugtinlo, pamatay sang mikrobyo, kag pangpaguapa. Puede mo ini makaon, mainom, kag makuhaan sing lana. Matahom ang putos sini, puede ini matigayon sa bilog nga kalibutan, kag barato lang. Mahimo gani nga may amo ka sini sa imo kusina subong. Ano ini? Lemon!

Ginpatihan nga ang lemon naghalin sa Bagatnan-sidlangan sang Asia. Gindala ini sang ulihi sa katundan pakadto sa Mediteraneo. Maayo ang tubo sang lemon sa mga lugar nga maayo ang klima. Amo kon ngaa madamo sini sa Argentina, Italya, Mexico, Espanya, kag bisan sa Aprika kag Asia. Ang isa ka gulang na nga kahoy sini, depende sa bariedad kag lugar, makapamunga sing mga 200 asta 1,500 ka lemon kada tuig. Ang ginkultibar nga mga bariedad sini nagapamunga sa lainlain nga panahon, amo nga ang lemon maani sa bug-os nga tuig.

Ginadebatihan gihapon kon bala nagtanom sing lemon ang mga Romano sang una. May nasulat nga ebidensia nga nagtanom sila sing citron, nga isa pa ka klase sang citrus, nga daw lemon gid pero mas daku lang. Sa iya sinulatan nga National History, ginsambit sang Romano nga historian nga si Pliny the Elder ang kahoy nga citron kag ang bunga sini. Pero, nagapati ang mga eksperto nga pamilyar man ang mga Romano sa lemon. Ngaa? Kay lemon kag indi citron ang makita sa madamo nila nga fresco kag mosaic nga painting. Ang isa ka halimbawa sini amo ang isa ka villa nga nakutkutan sa Pompeii, nga gintawag The Orchard House, nga nadekorasyunan sang mga fresco nga painting sang mga tanom lakip ang kahoy sang lemon. Mahimo nga sadto nga tion, talagsahon lang ini nga kahoy kag ginagamit lamang nga bulong. Indi mahibaluan kon paano ini anay ginapatubo kag kon daw ano kadamo.

Ang isla sang Sicily, diin malawig ang tingadlaw kag haganhagan ang tigtulugnaw, amo ang panguna nga nagapatubas sang mga prutas nga citrus lakip ang lemon. Pero may iban man nga lugar, kalabanan sa malapit sa baybayon, nga nagapatubas sang maayo nga klase sang lemon.

Ang matahom nga banwa sang Sorrento nahamtang sa bagatnan sang Naples, kag sa bagatnan naman sini  amo ang Amalfi nga may baybayon nga sobra sa 40 kilometros. Makita diri ang matahom nga mga banwa pareho sang Amalfi Positano, kag Vietri sul Mare. Ang mga lugar malapit sa baybayon sang Sorrento kag Amalfi nagapatubas sing lemon nga ginasertipikahan sang Protection Authority, bilang garantiya nga diri gid ini naghalin. Ginaproteksionan gid sang mga taga-diri ang ila mga kahoy nga lemon, kay ang pagtanom sini naplastar sing hagdanhagdan sa kilid sang mga bukid, para masilakan gid ini kag magpatubas sing mahumot kag maduga nga mga bunga.

Indi kinahanglan nga malapad gid ang duta para makatanom sang lemon. Mabuhi ini bisan sa balkon lang basta ginasilakan sang adlaw. Kay ang gagmay nga mga lemon puede itanom sa mesitera kag himuon nga dekorasyon. Gusto sini nga mainitan kag indi gawa mahanginan, gani mas maayo kon ibutang ini malapit sa dingding. Pero, kon magtugnaw gid ang temperatura, dapat ini tabunan ukon ipasulod sa balay.

Pirme ka bala nagagamit sing lemon? Ang iban nagabutang sini sa ila tsa, ang iban naman sa ila ginahimo nga keyk. Mahimo nga ginapuga mo ini para himuon nga lemonada. Ang mga kusinero sa bilog nga kalibutan pirme gid nagagamit sang lemon sa ila pagluto. Pero natestingan mo na bala nga gamiton ang duga sini sa pagpanglimpyo ukon pagkakas sang mantsa?

Ang matuod, ang hiniwa sang lemon ginakuskos sang iban sa ila mga tapalan para matinluan ini kag mapatay ang mikrobyo. Imbes nga bleach ang gamiton, ginagamit sang iban ang duga sang lemon kag baking soda sa pagtinlo sang mga lababo. Kag ginapatihan man nga ang hiniwa nga lemon makadula sang baho sa repridyeretor ukon dishwasher.

Ang lemon bugana man sa citric acid, nga ginagamit subong natural nga preserbatibo, kag nagapaaslom sa pagkaon ukon ilimnon. Ang panit sini may pectin, nga ginagamit nga pangpalapuyot kag pangpabilog sang pagkaon. Dugang pa, may lana nga makuha sa panit sini nga ginagamit sa mga pagkaon, bulong, kag pangpaguapa. Madamo pa sing puede magamitan sang lemon. Huo, ang lemon matahom, manamit, kag mapuslanon gid nga prutas.