AMO man bala sina ang nabatyagan mo? Kag kon malab-ot mo na ang imo tulumuron ukon matigayon ang imo handum, mangin malipayon ka gid bala? Ukon amat-amat bala nga nagakadula ini? Matuod, nalipay kita kon malab-ot naton ang aton tulumuron ukon matigayon ang aton handum, pero ini nga kalipay temporaryo lang. Ang matuod nga kalipay wala lamang nabase sa mga nalab-ot naton ukon natigayon. Kundi, pareho sa maayo nga panglawas, ang matuod nga kalipay may lainlain nga rason.

Indi kita palareho. Ang mga nagapalipay sa imo mahimo wala nagapalipay sa iban. Isa pa, nagabag-o kita samtang nagaligad ang tion. Pero may mga butang nga napamatud-an na nga makapahalipay. Halimbawa, mangin malipayon gid kita kon mangin kontento kita, indi mahisa, palanggaon ang iban, kag mangin mabakod. Hibaluon naton kon ngaa.

“Ang cuarta pangapin,” siling sang isa ka maalam nga estudyante sang kinaugali sang tawo. Pero nagsiling man sia: “Ang nagahigugma sang pilak indi mabusug sang pilak; bisan ang nagahigugma sang kabuganaan, sing patubas: ini man kadayawan.” (Manugwali 5:10; 7:12) Ano ang matun-an naton? Bisan pa kinahanglan naton ang kuarta para mabuhi, dapat likawan naton nga mangin makagod, bangod indi kita magmalipayon sa sini! Gintilawan sang manunulat nga si Hari Solomon sang dumaan nga Israel kon makahatag gid man bala sang matuod nga kalipay ang manggad kag ang maluho nga pagkabuhi. “Bisan ano nga naluyagan sang akon mga mata wala ko gindumili sa ila,” siling niya. “Wala ko pagpunggi ang akon tagiposoon sa bisan ano nga kalipay.”—Manugwali 1:13; 2:10.

Bangod manggaranon gid si Solomon, nagpatindog sia sing dalagku nga balay, nagpahimo sing matahom nga mga parke kag palaliguan, kag nagkuha sang madamo nga suluguon. Bisan ano nga gusto niya, matigayon niya. Ano ang iya natun-an? Nangin malipayon gid man sia, pero makadali lang. “Yari karon, ang tanan kadayawan,” siling niya, “kag wala sing kapuslanan.” Ginkaugtan pa gani niya ang kabuhi! (Manugwali 2:11, 17, 18) Huo, natun-an ni Solomon nga ang materyalistiko nga pagkabuhi indi makahatag sing matuod nga kalipay kag kaayawan. *

Ginaugyunan bala subong inang dumaan nga kaalam? Ginsambit sang isa ka artikulo sa Journal of Happiness Studies nga “kon may panguna na nga mga kinahanglanon ang isa, ang sobra nga kuarta indi makadugang sang iya kalipay.” Huo, ginapakita sang mga pagtuon nga ang paghingamo sang materyal kag pagbalewala sang moral kag kaangtanan sa Dios makadula sang kalipay.

PRINSIPIO SA BIBLIA: “Ang inyo paagi sang pagkabuhi mangin wala sing gugma sa kuarta, samtang kontento kamo sa mga butang karon.”—Hebreo 13:5.

Ang kahisa amo ang “kalain sang buot ukon kaugot bangod sa mga ginapanag-iyahan sang iban kag ang paghandum nga matigayon man ang amo nga mga butang.” Pareho sa tumor, ang kahisa makaapektar sa kabuhi sang isa kag makadula sang kalipay. Paano mahimo magtubo ang kahisa? Paano naton mahibaluan nga nahisa na kita? Kag paano naton ini mabatuan?

Suno sa Encyclopedia of Social Psychology, ang mga tawo may huyog nga mahisa sa mga pareho nila sang edad, inagihan, ukon tindog sa sosiedad. Halimbawa, ang isa ka ahente mahimo indi mahisa sa isa ka bantog nga artista. Pero mahimo mahisa sia sa pareho niya nga ahente nga mas madinalag-on.

Halimbawa: May pila ka mataas nga opisyal sang Persia sadto nga nahisa, indi sa hari, kundi sa maalam nga si Daniel nga opisyal man. Bangod sa grabe nga kahisa nila kay Daniel, ginplanuhan pa gani nila nga patyon sia! Pero napaslawan sila. (Daniel 6:1-24) “Importante nga mahibaluan ang malain nga  mahimo sang kahisa,” siling sang ginsambit nga ensiklopedia. “Ginapaathag sini kon ngaa ang kahisa ginaangot sa madamo nga kaso sang kapintas.” *

Paano mo mahibaluan nga nahisa ka na? Pamangkuta ang imo kaugalingon: ‘Kon nagmadinalag-on ang akon katubotubo nalipay bala ako ukon nagalalain? Kon napaslawan ang akon utod, abilidaran nga klasmeyt, ukon katrabaho, nasubuan bala ako ukon nalipay?’ Kon magsiling ka nga “nagalalain” ka kag “nalipay,” mahimo nga nahisa ka na. (Genesis 26:12-14) “Ang kahisa,” siling sang Encyclopedia of Social Psychology, “makahalit sa ikasarang sang isa nga malipay sa maayo nga mga butang kag makadula sang pagpabalor sa madamo nga mahatag sang kabuhi. . . . Ina nga mga huyog indi gid makahatag sing kalipay.”

Mabatuan naton ang kahisa kon mangin mapainubuson kita. Magabulig ini sa aton nga maapresyar kag mapabaloran ang mga ikasarang kag maayo nga mga kinaiya sang iban. “Wala nagahimo sang bisan ano bangod sa huyog nga makigbais ukon bangod sa sobra nga pagpaimportante sang kaugalingon,” siling sang Biblia, “kundi may pagpaubos sang hunahuna nga nagakabig sa iban nga labaw sa inyo.”—Filipos 2:3.

PRINSIPIO SA BIBLIA: “Indi kita sobra nga magpaimportante sang kaugalingon, nga nagasugyot sang paindisanay sa isa kag isa, nga nagahinisaay sa isa kag isa.”—Galacia 5:26.

“May mas daku nga epekto sa kabuhi sang tawo ang ila ginabatyag sa iban sangsa ila obra, kinitaan, komunidad, ukon kapagros pa gani,” siling sang libro nga Social Psychology. Buot silingon, para mangin matuod nga malipayon, dapat sila magpalangga kag palanggaon. “Kon . . . wala ako sing gugma, wala ako sing pulos,” siling sang isa ka manunulat sang Biblia.—1 Corinto 13:2.

Ang pagpalangga puede matun-an. Halimbawa, mapintas kag palahubog ang tatay ni Vanessa. Sang 14 anyos sia, naglayas sia kag nag-istar sa mga balay-alaypan. Indi maayo ang iya kahimtangan sa isa sang iya gin-istaran, gani nakiluoy sia sa Dios nga buligan sia. Dayon, mahimo bilang sabat sa iya pangamuyo, nakaistar sia sa isa ka pamilya. Nagakabuhi sila suno sa prinsipio sang Biblia nga “ang gugma mapinasensiahon kag mainayuhon.” (1 Corinto 13:4) Bangod sini kag sa iya mga natun-an sa Biblia, nabuligan sia nga mangin mabakod sa emosyon kag hunahuna. “Ang mga grado ko sa eskwelahan sadto nga D kag F nangin A kag B,” siling niya.

Indi gihapon malimtan ni Vanessa ang iya mapait nga mga inagihan. Pero malipayon na sia nga asawa kag iloy sang duha ka bata nga babayi.

PRINSIPIO SA BIBLIA: “Panapti ninyo ang inyo kaugalingon sang gugma, kay amo ini ang himpit nga higot sang paghiusa.”—Colosas 3:14.

Sin-o ang wala sing problema? Subong sang ginsiling sang Biblia, may “tion sa paghibi” kag “tion sa paglalaw.” (Manugwali 3:4) Kon mabakod kita, mangin positibo gihapon kita bisan may mga problema. Binagbinaga ang kahimtangan nanday Carol kag Mildred.

Si Carol may balatian sa iya taludtod, diabetes, sleep apnea, kag macular degeneration nga nagbulag sang iya wala nga mata. Pero nagsiling sia: “Wala ko ginapalawig ang pagluya sang akon buot. Naluoy man ako sa akon kaugalingon. Pero wala ko ini ginasapak kag ginapasalamatan ko ang Dios sang mga butang nga masarangan ko pa himuon, ilabi na ang pagbulig sa iban.”

Madamo man sing balatian si Mildred, pareho sang arthritis, kanser sa suso, kag diabetes. Pero pareho kay Carol, wala sia nagapokus sa iya mga problema. “Natun-an ko nga palanggaon kag lugpayan ang iban kon nagabalatian sila, kag nakabulig man ini sa akon,” siling niya. “Ang matuod, malipatan ko ang akon mga problema kon ginalugpayan ko ang iban.”

Bisan pa nga luyag nila nga duha nga mag-ayo, wala sila nagapokus sa ila balatian, kundi sa ila panimuot kag paggamit sang ila tion. Gani, nalipay sila kag wala sing bisan sin-o nga makadula sini. Isa pa, madamo ang nagapalangga sa ila kag napalig-on sa ila halimbawa sa pag-atubang sang mga pagtilaw.

PRINSIPIO SA BIBLIA: “Malipayon ang tawo nga padayon nga nagabatas sang pagtilaw, kay bangod nahamut-an sia batunon niya ang purongpurong sang kabuhi.”—Santiago 1:12.

Kon iaplikar ang kaalam sa Biblia mangin “kahoy sang kabuhi” ini sa mga nagakapyot sa sini. Mangin “bulahan ang tagsatagsa” nga nagahawid sa sini. (Hulubaton 3:13-18) Ngaa indi mo paghibaluon mismo ina nga kamatuoran paagi sa paggamit sang kaalam nga mabasa sa Biblia? Kay man, ang Awtor sinang balaan nga libro, nga ginatawag man nga “malipayon nga Dios,” luyag nga mangin malipayon ka man.—1 Timoteo 1:11.