Madamo ka sing mabaton nga laygay sa sini nga topiko. Apang indi tanan makabulig. Halimbawa, mahimo laygayan ka sang iban nga indi maghibi ukon punggan ang imo ginabatyag. Ang iban naman mahimo magsiling nga ipautwas ang tanan mo nga ginabatyag. Ang Biblia nagahatag sang mas balanse nga pagtamod kag ginasakdag ini sang moderno nga pagtuon.

Sa iban nga kultura, kon maghibi ang lalaki, daw indi sia lalaki. Pero dapat ka bala mahuya nga maghibi sa atubangan sang madamo nga tawo? Suno sa mga eksperto, ang paghibi natural lang nga bahin sang pagpangasubo. Sa ulihi, mahimo nga ang pagpangasubo makabulig agod makapadayon ka sa imo normal nga pagkabuhi. Apang kon punggan mo ang imo kasubo, mahimo makahalit ini sa imo sa baylo nga makabulig. Wala ginasakdag sang Biblia ang ideya nga sala ukon daw indi lalaki ang isa kon maghibi sia bangod sa kasubo. Binagbinaga ang halimbawa ni Jesus. Sang napatay ang iya pinalangga nga abyan nga si Lazaro, naghibi si Jesus bisan pa may gahom sia sa pagbanhaw sa mga patay!—Juan 11:33-35.

Ang kaakig masami nga bahin sang pagpangasubo, ilabi na sang hinali kag wala ginapaabot nga kamatayon. Madamo sing rason nga mahimo maakig ang isa nga namatyan. Ang isa sini amo kon ang ginataha mo maghambal sing pataka lang ukon indi rasonable nga komento. “Katorse anyos pa lang ako sang napatay ang akon amay,” siling ni Mike nga taga-South Africa. “Sang ginlubong sia, nagsiling ang Anglikano nga ministro nga kinahanglan sang Dios ang mabuot nga mga tawo, gani ginakuha sila sing temprano. * Naakig ako kay kinahanglan gid namon ang amon amay. Bisan 63 ka tuig na ang nagligad, nasakitan gihapon ako.”

Ano abi kon ginakonsiensia ka? Kon wala ginapaabot ang kamatayon, ang isa nga namatyan mahimo pirme nagahunahuna, ‘Wala tani ini natabo kon may ginhimo lang ako.’ Ukon ayhan nagbaisay kamo antes sia napatay. Mahimo nga konsiensiahon ka pa gid bangod sini.

Kon ginakonsiensia ka ukon naakig, dapat indi mo ini paghuptan. Sa baylo, makig-istorya ka sa imo abyan nga magapamati kag magapasalig sa imo nga ang imo ginabatyag natural lang sa isa nga namatyan. Ang Biblia nagapahanumdom sa aton: “Ang matuod nga abyan nagahigugma sa tanan nga tion, kag isa ka utod nga masaligan sa tion sang kalisdanan.”—Hulubaton 17:17.

Ang pinakasuod nga Abyan nga matigayon sang isa nga namatyan amo ang aton Manunuga, si Jehova nga Dios. Ipabutyag ang imo nabatyagan sa iya paagi sa pangamuyo bangod “nagaulikid sia sa [imo].” (1 Pedro 5:7) Isa pa, nagsaad sia nga ang tanan nga nagahimo sini makabatyag sing kaumpawan paagi sa “paghidait sang Dios nga labaw sa tanan nga paghangop.” (Filipos 4:6, 7) Tuguti man ang Dios nga buligan ka nga mag-ayo ang imo pamatyag paagi sa iya nagalugpay nga Pulong, ang Biblia. Ilista ang makapalugpay nga mga  kasulatan. (Tan-awa ang  kahon.) Mahimo mo sauluhon ang pila sini. Ang paghunahuna sini makabulig sa imo ilabi na sa kagab-ihon nga nagaisahanon ka kag indi makatulog.—Isaias 57:15.

Sining karon lang, ang asawa sang 40 anyos nga si Jack napatay bangod sa kanser. Nagsiling si Jack nga may tion nga grabe gid ang iya kasubo. Pero nakabulig sa iya ang pangamuyo. “Sang nangamuyo ako kay Jehova,” siling niya, “wala na ako nagabatyag nga nagaisahanon. Pirme ako makabugtaw kon gab-i kag indi na makatulog liwat. Nagabasa ako sang Kasulatan kag ginapamalandungan ini, dayon ginapabutyag ko ang akon ginabatyag paagi sa pangamuyo. Bangod sini nagakalma ako kag nagalinong ang akon hunahuna, gani makatulog na ako.”

Ang iloy sang pamatan-on nga si Vanessa napatay bangod sa balatian. Nakabulig man sa iya ang pangamuyo. “Sa mabudlay gid nga mga tion,” siling niya, “nagapanawag ako sa Dios kag nagahilibion. Ginapamatian ni Jehova ang akon mga pangamuyo kag ginahatagan niya ako pirme sang kusog.”

Ang pila ka manuglaygay sa mga namatyan nagalaygay sa mga nasubuan nga magbulig sa iban ukon gamiton ang ila tion sa pagserbisyo sa komunidad. Makapahalipay ini sa ila kag mahimo makapahaganhagan sang ila kasubo. (Binuhatan 20:35) Naeksperiensiahan sang mga Cristiano nga namatyan nga ang pagbulig sa iban nakalugpay gid sa ila.—2 Corinto 1:3, 4.