TOPIKO SA KOBER
Balatian—Kon Paano Ka Indi Dali Malatnan
Kada adlaw, ang imo lawas nagapakigbato sa mga kaaway nga indi makita pero mahimo makamamatay. Mahimo ka magbalatian bangod sini nga mga kaaway, kaangay sang mga bakterya, kagaw, kag parasito. * Mahimo nga indi mo ini mabatyagan kay ginabatuan ukon ginapatay sang imo immune system ang kalabanan nga kaaway antes pa maggua ang mga sintomas sini. Pero kon kaisa, nagadaug ang makahalalit nga mga bakterya. Gani kinahanglan mo pabakuron ang imo depensa paagi sa pagtomar sang bulong ukon pagpabulong.
Sa sulod sang linibo ka tuig, halos wala sing nahibaluan ang mga tawo parte sa indi makita ukon iban pa nga magagmay kag makahalalit nga organismo. Pero sang napamatud-an sang mga sientipiko sang ika-19 nga siglo nga may labot ang bakterya sa balatian, nakapangaman kita para depensahan ang aton kaugalingon. Bangod sini, nadula ukon napahaganhagan sang mga doktor ang pila ka makatalagam kag makalalaton nga mga balatian lakip ang sulalob kag polio. Pero sining karon lang, madamo naman ang nagbalatian sing yellow fever kag dengue. Ngaa? Binagbinaga ini nga mga rason:
-
Kada tuig, minilyon ka tawo ang nagabiyahe sa bilog nga kalibutan, nga sa masami nagadala sang makahalalit nga mga bakterya. Suno sa isa ka artikulo sa dyurnal nga Clinical Infectious Diseases, “ang halos tanan nga klase sang makalalaton nga balatian” mahimo maglapta paagi sa mga nagabiyahe sa lainlain nga pungsod.
-
Ang pila ka bakterya indi na matapna sang mga bulong. “Maabot ang tion nga indi na epektibo ang mga bulong sa bakterya, sa diin ang ordinaryo nga mga impeksion . . . mangin makamamatay naman,” siling sang World Health Organization.
-
Ang inaway kag kapigaduhon nagabalabag sa mga panikasog sang gobierno nga kontrolon ang paglapta sang balatian.
-
Madamo nga tawo ang wala nakahibalo kon paano malikawan ang balatian.
Bisan pa sa sining kululbaan nga mga nagakatabo, may mahimo ka para proteksionan ang imo kaugalingon kag ang imo pamilya. Binagbinagon sa masunod nga artikulo kon paano mahimo ang simple kag epektibo nga mga pamaagi, bisan pa nagaistar ka sa pigado nga pungsod.
^ par. 3 Kalabanan sang mga mikrobyo wala ginabangdan sang balatian. Ini nga mga artikulo nagabinagbinag parte sa mga mikroorganismo kag iban pa nga ginabangdan sang balatian.
