Pagpadaku sa mga Kabataan sa Matinuguton nga Kalibutan

NAKAKITA ka na bala sang isa ka bata nga nagaingos sing hampanganan nga indi luyag baklon sang iya ginikanan? Ukon sang isa ka bata nga nagalumbayag bisan pa ginasilingan sia sang iya ginikanan nga magpahimunong? Makita mo sa sini nga mga kahimtangan nga luyag himuon sang ginikanan kon ano ang pinakamaayo para sa ila kabataan. Apang sa ulihi, masami nga ginapasugtan sang ginikanan ang tanan nga luyag sang ila bata bangod nagasagi ini sing ingos.

Madamo nga ginikanan ang nagapati nga ang isa ka maayong ginikanan dapat magpasugot sa tanan nga luyag sang ila kabataan. Halimbawa, isa ka surbe ang ginhimo sa Estados Unidos sa 750 ka bata nga nagaedad sing 12 tubtob 17. Sang ginpamangkot sila kon ano ang ila himuon kon indi sila pagpasugtan sang ila mga ginikanan, halos 60 porsiento sa ila ang nagsiling nga padayon sila nga magaingos. Mga 55 porsiento ang nagsiling nga epektibo ini nga taktika. Nagapati ang ila mga ginikanan nga ini nga pagkamatinuguton pagpakita sing gugma. Apang husto bala ini?

Binagbinaga ining maalamon nga hulubaton sa Biblia: “Kon ginpagustohan mo ang ulipon halin sang pagkabata mangin salawayon kon sia magdaku.” (Hulobaton 29:21, Biblia sang Katilingban sang mga Kristiano) Siempre pa, ang bata indi isa ka ulipon. Apang, magaugyon ka gid nga ini nga prinsipio maaplikar sa pagpadaku sa mga bata. Kon pagustuhan ang mga bata, kag ihatag sa ila ang tanan nila nga luyag, mahimo mangin “salawayon” sila, buot silingon, magapasubir, mapiliton, kag di-mapinasalamaton nga mga tawo.

Sa kabaliskaran, naglaygay ang Biblia sa mga ginikanan: “Hanasa ang bata sa dalanon nga dapat niya paglaktan.” (Hulubaton 22:6) Ginatuman sang maalam nga mga ginikanan ini nga panuytoy. Nagapahamtang sila sing maathag, wala nagabag-o, kag makatarunganon nga mga pagsulundan kag ginapatuman ini. Nahibaluan nila nga indi mahigugmaon kon mangin matinuguton sila pirme sa ila kabataan; kag indi mahigugmaon kon pasugtan na lang nila ang ila kabataan bangod nagaingos, nagapamilit, ukon nagapudagpudag kag nagaligidligid ini. Sa baylo, nagaugyon sila sa maalamon nga ginsiling ni Jesus: “Apang dapat nga ang inyo Huo magakahulugan sang Huo, ang inyo Indi, Indi.” (Mateo 5:37) Apang, ano ang nadalahig sa paghanas sa kabataan? Binagbinaga ang isa ka ilustrasyon.

“Subong sang mga Baslay sa Kamut”

Ang ilustrasyon sa Biblia tuhoy sa kaangtanan sang mga ginikanan sa kabataan nagapadaku nga kinahanglan sang kabataan ang panuytoy  sang mga ginikanan. Ang Salmo 127:4, 5 nagasiling: “Subong sang baslay sa kamut sang gamhanan nga tawo amo man ang mga anak sang pagkapamatan-on. Bulahan ang tawo nga ang iya baslayan puno sa ila.” Sa sini nga teksto, ginpaanggid ang bata sa baslay, kag ang ginikanan sa gamhanan nga hangaway. Subong nga nahibaluan sang manugpana nga indi palagpat ang pag-igo sa iliguon, nahibaluan sang mahigugmaon nga mga ginikanan nga indi man palagpat ang pagpadaku sa kabataan. Luyag nila nga makalambot sa “iliguon” ang ila kabataan, buot silingon, mangin malipayon kag responsable nga mga tawo. Luyag nila nga mangin husto ang desisyon sang ila kabataan, mangin maalam kag malikawan ang di-kinahanglanon nga mga problema, kag magmadinalag-on sa ila mapuslanon nga mga tulumuron. Apang, indi bastante ang paghandum lamang sina.

Ano ang himuon agod maigo sang baslay ang iliguon sini? Dapat nga mahanda, maamligan, kag mapuntariya ini sing maayo sa iya iliguon. Sa kaanggid nga paagi, kinahanglan nga mahanda, maamligan, kag matuytuyan ang mga bata agod mangin madinalag-on sila sa ila pagdaku. Isaisahon naton ining tatlo ka bahin sa pagpadaku sa mga bata.

Maayo nga Paghanda sa Baslay

Ang baslay nga ginagamit sang mga manugpana sa tion sang Biblia ginahanda sing maayo. Ang baslay, nga ayhan human sa mamag-an nga kahoy, dapat nga mahining kag matadlong. Ang punta dapat nga taliwis. Sa likod sang baslay, ginaangot ang bulbol agod nga mangin matadlong ang paglupad sini kag indi magkibag.

Luyag sang mga ginikanan nga ang ila bata mangin kaangay sini nga baslay​—matadlong, kag wala nagakibag. Busa, kon maalam sila, wala nila ginapabulagbulagan ang mabug-at nga mga sala sang kabataan, kundi mahigugmaon nila nga ginabuligan ang kabataan nga malandas ini nga mga kaluyahon. Madamo gid sing dapat ibulig sa mga bata kay ‘ang kabuangan naputus sa ila tagiposoon.’ (Hulubaton 22:15) Amo nga naglaygay ang Biblia sa mga ginikanan nga disiplinahon ang ila kabataan. (Efeso 6:4) Sa pagkamatuod, daku gid ang papel sang disiplina sa pagdihon kag pagtadlong sa hunahuna kag paggawi sang isa ka bata.

Indi katingalahan nga nagsiling ang Hulubaton 13:24: “Ang nagapugung sang iya bilogon nagadumut sang iya anak, apang ang nagahigugma sa iya nagasilot sa iya sa nagakaigo nga tion.” Sa sini nga teksto, ang bilugon nagalaragway sa pagtadlong, sa bisan ano nga paagi. Paagi sa mahigugmaon nga pagdisiplina, ginatinguhaan sang isa ka ginikanan nga matadlong ang mga sayop. Kon tudok nga manggamot ini nga mga sayop, mangin miserable gid ang kabuhi sang bata sa iya pagdaku. Sa pagkamatuod, ang indi pagdisiplina katumbas sang pagkaugot sa bata, apang ang pagpadapat sini, isa ka mahigugmaon nga buhat.

Ginabuligan man sang mahigugmaon nga ginikanan ang bata nga mahangpan ang rason sang mga pagsulundan. Amo nga ang disiplina indi lamang paghatag sing mga sugo kag pagpadapat sing silot, kundi labaw sa tanan pagpahangop sini sa mga kabataan. Nagsiling ang Biblia: “Ang bisan sin-o nga nagabantay sang kasogoan maalam nga anak.”​—Hulubaton 28:7.

Ang bulbol nga ginaangot sang manugpana sa iya baslay makabulig agod mangin tadlong ang pagpana. Sing kaanggid, ang mga panudlo sa Biblia nga naggikan sa Tagtukod sang pamilya magatuytoy gihapon sa mga bata bisan pa nga nagpain na sila sing balay, sa amo mapanginpuslan nila ini sa ila bug-os nga kabuhi. (Efeso 3:14, 15) Apang, paano mapatudok sang mga ginikanan ini nga mga panudlo sa ila kabataan?

Talupangda ang ginlaygay sang Dios sa mga Israelinhon nga mga ginikanan sa tion ni Moises: “Ining mga polong nga ginasogo ko karon sa imo manginsa imo tagiposoon; kag itudlo mo sila sing makugihon sa imo mga anak.” (Deuteronomio 6:6, 7) Busa may duha ka butang nga dapat himuon sang mga ginikanan. Una, dapat nila tun-an kag iaplikar ang Pulong sang Dios, nga nagapahangop nga dapat nila higugmaon ang kasuguan sang Dios. (Salmo 119:97) Kon mahimo nila ini, maaplikar nila ang ikaduha nga bahin sang teksto, nga amo ang ‘pagtudlo’ sang kasuguan sang Dios sa ila kabataan. Nagapahangop ini nga dapat ipatudok sa tagipusuon sang bata ini nga kasuguan paagi sa epektibo nga pagtudlo kag pagsulitsulit.

Maathag nga indi dinumaan ang pagtudlo sang mga prinsipio sa Biblia ukon ang mahigugmaon nga disiplina sa pagtadlong sa daku nga mga sala.  Importante gid ini agod mahanda ining hamili nga ‘mga baslay’ kag mangin matadlong ang paglupad sini sa pagkahamtong.

Pag-amlig sa Baslay

Balikan naton ang ilustrasyon sa Salmo 127:4, 5. Dumduma nga ang “baslayan” sang manugpana puno sing mga baslay. Kon handa na gamiton ang mga baslay, dapat ini amligan. Agod indi ini madali mabali ukon mautod, ginasulod ini sang mga manugpana sa baslayan. Sing makawiwili, matagnaon nga nagsiling ang Biblia tuhoy sa Mesias subong ginpahining nga baslay nga ‘gintago sang iya Amay sa Iya baslayan.’ (Isaias 49:2) Si Jehova nga Dios, ang labing mahigugmaon nga Amay, nag-amlig kay Jesus, ang iya hinigugma nga Anak, gikan sa tanan nga halit tubtob sa pag-abot sang gintalana nga tion nga patyon ang Mesias suno sa tagna. Bisan pa sa kamatayon, gin-amligan sang Dios ang iya Anak paagi sa pagbanhaw sa iya, kag gindala sia sa langit agod magkabuhi didto sa walay katubtuban.

Sing kaanggid, luyag gid sang maayong mga ginikanan nga amligan ang ila kabataan gikan sa mga halit sang malaut nga kalibutan. Mahimo nga dumilian sang mga ginikanan ang ila kabataan sa pila ka mga aktibidades nga mahimo magpadayag sa ila sa malain nga impluwensia. Halimbawa, ang maalam nga mga ginikanan serioso nga nagaaplikar sini nga prinsipio: “Ang malain nga pagpakig-upod nagapalain sang mapuslanon nga mga batasan.” (1 Corinto 15:33) Ang pagdumili sa kabataan sa pagpakig-upod sa mga tawo nga wala nagasunod sa mga prinsipio sang Biblia makaamlig sa mga pamatan-on batok sa pila ka makahalalit ukon makamamatay nga mga buhat.

Mahimo nga indi pirme maapresyar sang kabataan ang pangamlig sang ila mga ginikanan. Sa katunayan, maugot pa gani sila kon kaisa, kay masami nga ang pag-amlig sa kabataan nagapahangop nga indi kamo magpasugot sa pila ka butang. Ang isa ka respetado nga awtor sang mga libro tuhoy sa pagpadaku sa kabataan nagkomento: “Bisan pa nga sa masami wala nila ginapakita kag ayhan ginapasalamatan ini, ang matuod luyag gid sang mga bata nga mag-aman ang ila mga ginikanan sing pangamlig kag masandigan sa ila kabuhi. Mahimo naton ini kon indi naton pagpagustuhan ang aton mga anak kag serioso nga ipadapat ang aton awtoridad subong mga ginikanan.”

Huo, ang pag-amlig sa inyo kabataan gikan sa tanan nga magatublag sa ila, magaabuso sa ila,  ukon magaguba sa ila maayo nga relasyon sa Dios amo ang paagi agod mapakita ninyo nga ginahigugma ninyo sila. Sa ulihi, mahangpan gid nila ang inyo mga motibo kag pasalamatan nila ang inyo mahigugmaon nga pangamlig.

Pagpuntariya sang Baslay

Talupangda nga ginpaanggid sang Salmo 127:4, 5 ang ginikanan sa isa ka “gamhanan nga tawo.” Nagapahangop bala ini nga ang amay lamang amo ang magatuytoy sa kabataan? Indi. Sa katunayan, ang prinsipio sa sini nga ilustrasyon maaplikar sa amay kag sa iloy, kag sa mga nagasolo nga mga ginikanan. (Hulubaton 1:8) Ang ekspresyon nga “gamhanan nga tawo” nagapahangop nga ginakinahanglan ang daku nga kusog agod mabingat ang pana. Sa tion sang Biblia, ang mga pana ginakulapan kon kaisa sing saway, kag ginasiling nga ang soldado “nagabingat sang pana,” ayhan paagi sa pagsikad sa sini agod mabingat. (Jeremias 50:14, 29) Maathag nga kinahanglan ang daku nga kusog kag panikasog agod nga mabingat ang pana kag maigo ang iliguon sini!

Sing kaanggid, ang pagpadaku sa mga kabataan nagakinahanglan sing pagpanikasog. Indi sila mangin maayo nga tawo kon sa ila lamang kaugalingon, kaangay nga ang baslay indi makaigo kon wala sing manugpana. Makapasubo nga madamo nga ginikanan ang daw wala nagapanikasog sa pagpadaku sing nagakaigo sa ila kabataan. Nagapahapos na lang sila. Ginapabay-an nila ang telebisyon, mga manunudlo, kag mga katubotubo sang ila mga bata nga amo ang magatudlo sa ila kabataan tuhoy sa husto kag sayop, tuhoy sa moral, kag tuhoy sa sekso. Ginapagustuhan na lang nila ang ila kabataan. Kag kon daw kabudlay pangindian ang ila kabataan, ginapasugtan na lang nila ini, kag masami nga nagapangatarungan sila nga indi nila luyag nga magsunggod ang ila kabataan. Apang sa katunayan, ang ila pagkamatinuguton magaresulta sa dayon nga halit sa ila kabataan.

Mabudlay gid magpadaku sang kabataan. Kinahanglan gid ang daku nga panikasog sa paghimo sini pasad sa panuytoy sang Pulong sang Dios, apang ang padya indi gid matupungan. Ang magasin nga Parents nagsiling nga nasapwan sa mga pagtuon nga ang mahigugmaon apang estrikto nga mga ginikanan, ukon mga ginikanan nga masinakdagon apang malig-on nga nagapatuman sang mga limitasyon, may kabataan nga maalam sa klase, mainabyanon, may pagsalig sa ila kaugalingon, kag mas malipayon kon ikomparar sa mga kabataan nga may sobra ka matinuguton ukon sobra kapintas nga mga ginikanan.

May mas maayo pa gid ini nga padya. Nabinagbinag naton kaina ang una nga bahin sang Hulubaton 22:6: “Hanasa ang bata sa dalanon nga dapat niya paglaktan.” Nagapadayon ini nga teksto sa sining makalilipay nga mga pulong: “Bisan tigulang na sia indi sia magtalikod sa sini.” Ginapakita bala sini nga hulubaton nga sigurado na gid ang imo kadalag-an? Indi gid man. Kon magdaku na ang bata, may kahilwayan sia sa pagpili sang iya luyag. Apang ini nga teksto isa ka mahigugmaon nga pasalig sa mga ginikanan. Ano ini nga pasalig?

Kon hanason mo ang imo bata suno sa laygay sang Biblia, ginahatag mo ang pinakamaayo nga buas-damlag sa imo bata agod magdaku sila nga malipayon, madinalag-on, kag responsable. (Hulubaton 23:24) Amo ini ang rason kon ngaa dapat ihanda, amligan, kag tuytuyan gid ining hamili nga ‘mga baslay.’ Indi mo gid ini paghinulsulan.

[Piktyur sa pahina 13]

Ginahigugma bala sang mga ginikanan ang ila kabataan kon ginapasugtan nila ini sa tanan nila nga luyag?

[Piktyur sa pahina 15]

Ginapaathag sang mahigugmaon nga ginikanan ang mga rason sang mga pagsulundan sa panimalay

[Piktyur sa pahina 15]

Ginaamligan sang maayo nga mga ginikanan ang ila kabataan gikan sa mga halit sining malaut nga kalibutan

[Piktyur sa pahina 16]

Mabudlay gid ang pagpadaku sa mga kabataan, apang ang padya indi gid matupungan