Mga Balo—Ano ang Ila Kinahanglan? Paano Mo Sila Mabuligan?

Ginapreparar ni Jeanne ang lamesa sa madulom nga kusina sang iya gamay nga apartment. Kinahanglan niya magkaon. Sang ulihi, natalupangdan niya nga duha gali ka pinggan ang iya ginbutang . . . Hinali lang sia nga naghilibion. Naanad sia nga duha pirme ka pinggan ang iya ginapreparar! Mga duha na ka tuig nga napatay ang iya pinalangga nga bana.

MAHIMO nga indi maintiendihan sang mga tawo nga wala nakaeksperiensia sini ang kasakit nga ginabatyag sang mga balo. Ang matuod, indi ini dayon mabaton sang aton hunahuna. Halimbawa, sang hinali nga napatay ang bana sang 72 anyos nga si Beryl, sia nagsiling: “Daw indi ko ini mabaton. Indi ako makapati nga indi na sia magbalik pa.”

Kon kaisa, ang mga tawo nga gin-utdan sing kamot ukon tiil mahimo “magbatyag” nga daw ara pa ini gihapon. Sing kaanggid, bangod sa grabe nga kasubo sang mga balo, may mga tion nga daw ginapanan-aw nila nga ara pa ang ila pinalangga. Kon kaisa, indi nila matalupangdan nga ginaistorya pa nila ini!

Masami nga daw indi makahibalo ang mga abyan kag pamilya kon ano ang ila himuon sa amo sini nga sitwasyon. May kilala ka bala nga nabalo? Paano mo sia buligan? Ano ang dapat mo mahibaluan para mapahaganhagan mo ang ila kasubo? Paano mo sila mabuligan nga mangin malipayon liwat?

Mga Butang nga Dapat Likawan

Mahimo nga nasakitan ang mga abyan kag pamilya nga makita ang isa nga nabalo nga nasubuan. Amo nga gusto nila nga buligan sia nga indi maglawig ang iya pag-antos.  Pero, sang ginsurbe sang isa ka researcher ang 700 ka balo, nakasiling sia: “Wala sing ‘espesipiko’ nga kalawigon ang pagpangasubo.” Gani, imbes nga punggan sia sa paghibi, pabay-i sia nga ipabutyag ang iya kasubo.—Genesis 37:34, 35; Job 10:1.

Mahimo ka makabulig sa pila ka hilikuton sa pagpalubong, pero indi puede nga ikaw tanan ang madesisyon. Ang 49 anyos nga balo nga si Paul nagsiling: “Kanami gid kay ako mismo ang ginpadesisyon sang mga tawo nga nagbulig sa akon, parte sa importante nga mga butang. Nalipay gid ako nga nangin matawhay man ang pagpalubong ko sa akon asawa. Para sa akon, amo ini ang katapusan nga butang nga mapakita ko sa iya nga palangga ko sia.”

Siempre, nalipay gid ang iban nga ginabuligan sila. Ang 68 anyos nga balo nga si Eileen nagsiling: “Nabudlayan ako sa pag-asikaso sa pagpalubong kag pagpalakat sa mga papeles kay daw wala pa ako sa akon kaugalingon. Maayo lang kay ginbuligan ako sang akon bata kag sang iya asawa.”

Indi ka man mahuya nga mag-istorya sa balo parte sa iya pinalangga nga napatay. Si Beryl, nga ginsambit kaina, nagsiling: “Ginbuligan gid ako sang akon mga abyan. Pero, ginalikawan nila nga istoryahan ang akon bana nga si John. Nasakitan gid ako kay daw indi nila sia kilala.” Sa ulihi, mahimo nga gusto na sang mga balo nga istoryahan ang ila tiayon. May nadumduman ka bala nga maayo nga ginhimo sang iya napatay nga pinalangga? Indi ka mahuya nga iistorya ini sa iya. Kon sa banta mo gusto niya ini istoryahan, isugid sa iya kon ano ang nanamian mo ukon ginakahidlawan sa iya tiayon. Paagi sa sini, mahibal-an sang mga balo nga indi lang sila ang ginasubuan.—Roma 12:15.

Kon ginabuligan mo ang balo, likawi nga paulanan sia sing laygay. Indi sia pagpilita nga magpadasudaso sa pagdesisyon. *  Sa baylo, pamensari sing maayo kag pamangkuta ang imo kaugalingon, ‘Ano ang akon himuon para buligan sia sa sining mabudlay nga sitwasyon?’

Ano ang Puede Mo Himuon?

Pila ka adlaw pagkatapos nga mabalo ang isa, mahimo nga kinahanglan gid niya ang bulig. Puede mo bala sia updan ukon buligan sa pagpreparar sang pagkaon kag sa pag-atender sa iya mga paryente?

Dapat mo man maintiendihan nga indi palareho ang reaksion sang mga lalaki kag babayi kon ginasubuan. Halimbawa sa iban nga pungsod, sobra katunga sang mga nabalo nga lalaki ang nagapangasawa liwat sa sulod sang 18 ka bulan. Pero, talagsa lang ini ginahimo sang mga babayi. Ngaa?

Madamo ang nagapati nga nagapangasawa dayon ang mga balo nga lalaki para pun-an ang ila pisikal ukon seksuwal nga kinahanglanon. Pero indi ini matuod. Ngaa? Kay ang kalabanan nga lalaki nagapanugid sang ila ginabatyag sa ila gid lang asawa. Amo nga kon mabalo sila, grabe gid ang ila kasubo. Ang mga babayi naman, madamo sang puede sugiran sang ila ginabatyag. Amo ini ang isa ka rason kon ngaa nagapangasawa dayon liwat ang mga lalaki bisan pa bag-o lang nila ini makilala.

Ano ang himuon mo para mapahaganhagan ang kasubo sang imo abyan ukon paryente? Ang 49 anyos nga balo nga si Helen nagsiling: “Madamo ang gusto magbulig pero kulang lang sila sa inisyatibo. Masiling lang sila pirme, ‘Kon may kinahanglan ka, hambala lang ko.’ Pero, mas nanamian ako kon may magsiling, ‘Ma-shopping ko. Upod bala sa akon.’” Si Paul, nga ang iya asawa napatay sa kanser, nagsiling nga nanamian sia kon ginahagad sia sang iban. “Kon kaisa, daw indi mo gusto nga makig-upod sa iban ukon istoryahan ang imo sitwasyon,” siling niya. “Pero kon mag-upod ka sa ila, naganami ang imo pamatyag. Daw nagakadula ang imo kasubo kay nabatyagan mo nga may nagapalangga sa imo.” *

 Magpakita sing Empatiya

Natalupangdan ni Helen nga mas kinahanglan gid niya ang bulig sang iban sang nagpalauli na ang iya mga paryente. “Sa umpisa, buligan ka sang imo pamilya kag mga abyan. Pero sa ulihi, mabalik na sa ila mga hilikuton kag ikaw ya, indi pa,” siling niya. Gani kon matuod ka nga abyan, padayon mo sila nga palig-unon kag buligan.

Mahimo kinahanglan gid sang mga balo ang kaupod sa tion sang ila anibersaryo sa kasal ukon sa petsa nga napatay ang ila tiayon. Si Eileen, nga ginsambit kaina, nagsiling nga ginabuligan kag ginaupdan sia sang iya bata nga lalaki para indi sia masubuan sa adlaw sang iya anibersaryo sa kasal. “Kada tuig, ginahagad ako ni Kevin nga magua,” siling niya. “Nagapanyaga kami, kag ginakabig namon ini nga adlaw namon nga duha.” Puede mo man tandaan sa kalendaryo ang petsa nga sa banta mo masubuan gid ang imo abyan ukon paryente nga balo. Dayon, puede mo sia updan ukon paupdan sa iban sa sini nga mga tion.—Hulubaton 17:17.

Natalupangdan sang iban nga mahimo man makabulig sa ila ang pareho nila nga balo. Si Annie, nga walo na ka tuig nga nabalo, nagaupod pirme sa isa pa ka balo. Nagsiling sia: “Grabe gid ang iya determinasyon. Amo ini ang nagpalig-on sa akon nga magpadayon.”

Kon medyo maumpawan na ang mga balo, puede man nila mapalig-on ang iban. Halimbawa, ang duha ka balo nga narekord sa Biblia nga si Rut kag ang iya ugangan nga si Noemi, nagbuligay para mapalig-on ang isa kag isa. Nakabulig ini sa ila nga mahaganhagan ang kasubo kag maatubang ang ila mabudlay nga sitwasyon.—Rut 1:15-17; 3:1; 4:14, 15.

Tion sa Pag-ayo

Ang mga balo dapat mangin balanse para mangin malipayon liwat. Wala ini nagakahulugan nga kalimtan na nila ang ila tiayon, kundi dapat man nila atipanon ang ila kaugalingon. Ang maalam nga si Hari Solomon nagsiling nga may “tion sa paghibi.” Pero, nagsiling man sia nga may “tion sa pag-ayo.”—Manugwali 3:3, 4, Biblia sang Katilingban sang mga Kristiano.

Ginpaathag ni Paul, nga ginsambit kaina, kon daw ano kabudlay nga kalimtan ang nagligad. “Kami sang akon asawa daw pareho sang duha ka gamay nga kahoy nga nagakambudanay samtang nagatubo,” siling niya. “Pero ang isa ka kahoy napatay kag gingabot. Gani, nabilin ang isa nga nagatililiko. Namag-uhan gid ako nga nagaisahanon.” Bangod sa katutom sa ila tiayon, indi na gusto sang iban nga kalimtan ang ila nagligad. Kon nagakalipay sila, pamatyag nila daw nagaluib na sila sa ila tiayon. Paano naton mabuligan ang mga balo nga amat-amat nga maumpawan kag makapadayon sa ila pagkabuhi?

Una, buligan naton sila nga ihambal ang ila nabatyagan. Si Herbert, nga anom ka tuig na nga balo, nagsiling: “Nanamian gid ako kon ang iban mamati sa akon samtang ginasugid ko ang akon ginabatyag. Kabalo ako nga indi ini mahapos para sa ila, pero nagapasalamat gid ako sa kaayo nila.” Nalipay gid si Paul kay may isa sia ka hamtong nga abyan nga pirme nagapangamusta sa iya. Sia nagsiling: “Pirme ko ginasugid sa iya ang akon ginabatyag sadto nga tion. Nanamian gid ako kay kasinsero sa iya kag kalulo.”—Hulubaton 18:24.

 Kon mapabutyag sang napatyan ang iya ginabatyag pareho sang kaakig, pagbasol sa kaugalingon, kag paghinulsol, daku ang mabulig sini para mabaton niya ang iya sitwasyon. Sang mapatay ang bata ni Hari David, ginbubo niya ang iya ginabatyag sa pinakamaayo nga abyan, si Jehova nga Dios. Bangod sini, natigayon niya ang kusog nga ‘makabangon’ kag mabaton ining masubo nga trahedya.—2 Samuel 12:19-23.

Bisan pa mabudlay sa umpisa, dapat magbalik sa normal nga hilikuton ang isa ka balo. Puede mo bala sia updon sa imo pagpamalaklon ukon paglagawlagaw? Puede mo bala sia pangabayon nga buligan ka sa pila mo ka ulubrahon? Kon himuon mo ini, malikawan niya nga mag-isahanon. Halimbawa, basi puede niya bantayan ang imo kabataan, tudluan ka sa pagluto, ukon buligan ka sa mga kalay-uhon sa inyo balay. Magluwas nga malingaw sia, mapabatyag mo man sa iya nga may pulos pa sia.

Kon iistorya sang balo ang iya ginabatyag sa iban, amat-amat man sia nga maulian kag makahimo sing bag-o nga mga hilikuton. Amo sini ang natabo sa 44 anyos nga balo kag iloy nga si Yonette. Sia nagsiling: “Mabudlay gid magbalik sa imo naandan nga hilikuton! Binudlayan gid ako sa mga hilikuton sa balay, sa pagbadyet, kag sa pag-atipan sa tatlo ko ka kabataan.” Pero sang ulihi, natun-an ni Yonette nga organisahon ang iya mga hilikuton kag hatagan sing tion ang iya kabataan. Ginbaton man niya ang bulig sang suod niya nga mga abyan.

‘Ang Kabuhi Hamili nga Regalo’

Ang mga abyan kag pamilya sang balo dapat mangin realistiko man kon nagabulig sa iya. Sa sulod sang pila ka bulan ukon tinuig, mahimo magbalikbalik pa ang iya kasubo. Sigurado nga grabe ang ‘kasakit sa iya tagipusuon.’—1 Hari 8:38, 39.

Amo ini ang tion nga dapat palig-unon ang balo nga batunon ang kamatuoran kag likawan ang pag-isahanon. Paagi sini, mahatagan sing bag-o nga direksion ang ila kabuhi. Ang 60 anyos nga balo nga si Claude, nga isa na subong ka bug-os tion nga manugbantala sa Aprika, nagsiling: “Ang kabuhi hamili gihapon nga regalo. Mangin makalilipay ini bisan wala na ang imo pinalangga.”

Pagkatapos nga mabalo ang isa, ang iya kabuhi indi na mangin pareho sang una. Pero, madamo pa sia sing mahimo para sa iban.—Manugwali 11:7, 8.

[Mga Nota]

[Blurb sa pahina 11]

Kon matuod ka nga abyan, padayon mo sila nga palig-unon kag buligan

[Kahon/Retrato sa pahina 12]

 Mga Handumanan Taguon Mo Bala Ukon Indi?

“Ginatago ko gid ang mga gamit sang akon bana,” siling ni Helen nga pila pa lang ka tuig nga nabalo. “Mga handumanan ko ini sa iya nga nagapalipay ini sa akon samtang nagaligad ang tion. Indi ko gusto nga ipanghaboy ini dayon kay basi malipatan ko sia.”

Si Claude naman, nga napatyan sing asawa sobra lima na ka tuig ang nagligad, nagsiling: “Kon puede pa lang, indi ko gusto nga makita ang iya mga gamit kay pirme ko lang sia nagakadumduman. Sa banta ko, madali ko mabaton nga wala na sia kag madasig ako nga maumpawan kon indi ko na ini makita.”

Ginapakita sini nga mga komento nga lainlain ang desisyon sang mga balo kon ano ang himuon sa mga gamit sang ila tiayon. Gani, maayo nga likawan sang mga abyan kag paryente nga diktahan sila kon ano ang ila himuon.—Galacia 6:2, 5.

[Mga Retrato sa pahina 9]

May mga tion bala nga kinahanglan gid nila ang imo bulig?

[Retrato sa pahina 9]

Hagara sila

[Mga Retrato sa pahina 10]

Upda sila sa imo mga hilikuton kag sa paglagawlagaw