INING dumaan nga sinulatan wala naghalin sa Biblia. Sa sulod sang mga siglo, gingamit nila ini para pakamatarungon ang diskriminasyon sa mga babayi. Bisan subong, ang pila ka panatiko nagagamit gihapon sang relihioso nga mga sinulatan para pakamatarungon ang ila pagmaltrato sa mga babayi, nga nagabasol sa ila nga amo ang kabangdanan sang problema sang mga tawo. Gintuyo gid bala sang Dios nga pakahuy-an kag abusuhan sila sang mga lalaki? Ano ang ginasiling sang Biblia? Hibaluon naton.

Ginpakamalaut bala sang Dios ang mga babayi?

Wala. Sa baylo, “ang orihinal nga man-ug, ang isa nga ginatawag Yawa,” amo ang ‘ginpakamalaut’ sang Dios. (Bugna 12:9; Genesis 3:14) Sang nagsiling ang Dios nga ‘gamhan’ ni Adan ang iya asawa, wala Niya ginpahangop nga ginakahamut-an Niya nga gamhan sang lalaki ang babayi. (Genesis 3:16) Ginatagna lamang niya ang masubo nga mga resulta sang sala sang una nga mag-asawa.

Gani, ang pag-abuso sa mga babayi resulta sang makasasala nga huyog sang mga tawo, indi kabubut-on sang Dios. Wala ginasuportahan sang Biblia ang ideya nga dapat sila magpasakop sa mga lalaki para magawad sa orihinal nga sala.—Roma 5:12.

Gintuga bala sang Dios ang babayi nga mas kubos sangsa lalaki?

Wala. Ang Genesis 1:27 nagasiling: “Ang Dios nagtuga sang tawo sa iya kaugalingon nga dagway, sa dagway sang Dios gintuga niya sia; lalaki kag babayi gintuga niya sila.” Gani sa ginsuguran, ang mga tawo—lalaki kag babayi—gintuga nga may ikasarang nga ipakita ang mga kinaiya sang Dios. Bisan pa nga lain ang emosyonal kag pisikal nga pagkahuman ni Adan kag ni Eva, nakabaton sila sing pareho nga sugo kag mga kinamatarong halin sa ila Manughimo.—Genesis 1:28-31.

Antes gintuga si Eva, ang Dios nagsiling: “Himuan ko sia [Adan] sing kabulig kag kaupod nga bagay sa iya.” (Genesis 2:18, NW) Ang tinaga bala nga “kaupod” nagapahangop nga mas kubos ang babayi sangsa lalaki? Wala, bangod ining Hebreo nga tinaga mahimo man magkahulugan sang “katumbas” ukon “kabulig nga katumbas  sa” lalaki. Mapaanggid naton ini sa papel nga ginatungdan sang manug-opera kag manug-anestisya sa tion sang operasyon. Mangin madinalag-on ayhan ang isa kon wala ang isa? Indi gid! Bisan pa ang manug-opera ang nagahimo sang aktual nga operasyon, mas importante bala sia? Indi. Sing kaanggid, gintuga sang Dios ang lalaki kag ang babayi para magbuligay, indi magkompetensiahanay.—Genesis 2:24.

Ano ang pamatuod nga nagakabalaka ang Dios sa mga babayi?

Bangod nahibaluan sang Dios kon ano ang puede himuon sang makasasala nga mga lalaki, ginpautwas niya ang iya intension nga amligan ang mga babayi. Parte sa Kasuguan nga ginhatag sang Dios kay Moises nga ginpasad sang ika-16 nga siglo B.C.E., ang awtor nga si Laure Aynard nagsiling sa iya libro nga La Bible au féminin (The Bible in the Feminine Gender): “Sa masami, kon magsambit ang Kasuguan nga katipan parte sa babayi, ini para depensahan sia.”

Halimbawa, ang Kasuguan nagsugo nga padunggan kag tahuron ang amay kag iloy. (Exodo 20:12; 21:15, 17) Kag ginapatuman nga pakitaan sing nagakaigo nga konsiderasyon ang mga nagabusong. (Exodo 21:22) Bisan subong, ang proteksion nga ginahatag sang kasuguan sang Dios tuhay gid sa legal nga mga kinamatarong nga ginadingot sa pila ka babayi sa madamo nga bahin sang kalibutan. Pero indi lang ina.

Ang Kasuguan nga ginhatag ni Jehova nga Dios sa pungsod sang Israel nagahatag sa katawhan—mga lalaki kag babayi—sing daku nga benepisyo sa pisikal, moral, kag espirituwal. Basta mamati lang sila kag magtuman, ang pungsod mangin ‘mataas labaw sa tanan nga pungsud sang duta.’ (Deuteronomio 28:1, 2) Ano ang papel sang babayi sa sini nga Kasuguan? Binagbinaga ang masunod.

1. Kahilwayan. Indi pareho sa mga babayi sa iban nga pungsod sang una, ang Israelinhon nga babayi may daku nga kahilwayan. Bisan pa nga ang bana amo ang ginhatagan sang papel bilang ulo sang pamilya, ang asawa nga ginasaligan sang iya bana, ‘makabinagbinag sang ulumhan  kag makabakal sini’ kag ‘makatanom sang mga ubas.’ Kon makahibalo sia magpulon kag maghabol, puede sia makanegosyo. (Hulubaton 31:11, 16-19) Sa idalom sang Kasuguan nga ginhatag sang Dios kay Moises, ang mga babayi may kaugalingon nga kinamatarong kag wala lang nagasunodsunod sa lalaki.

Sa Israel sang una, ang mga babayi hilway man nga mangin suod sa Dios. Ang Biblia nagasugid parte kay Ana, nga nangamuyo sa Dios parte sa personal nga butang kag nagpromisa. (1 Samuel 1:11, 24-28) Ang isa ka babayi nga taga-Sunem masami nga nagapamangkot kay propeta Eliseo sa Adlaw nga Inugpahuway. (2 Hari 4:22-25) Ang mga babayi pareho nanday Debora kag Hulda, gingamit sang Dios bilang iya mga representante. Talalupangdon nga ang kilala nga mga lalaki kag saserdote handa nga mangayo sing laygay sa ila.—Hukom 4:4-8; 2 Hari 22:14-16, 20.

2. Edukasyon. Bilang bahin sang Kasuguan nga katipan, ang mga babayi ginaagda nga mamati sa pagbasa sang Kasuguan para makatuon sila. (Deuteronomio 31:12; Nehemias 8:2, 8) Makabaton man sila sang paghanas paagi sa pagpakigbahin sa pila ka hilikuton sa pagsimba. Halimbawa, ang pila sa ila mahimo “nag-alagad” sa tabernakulo, samtang ang iban miembro sang koro sang manug-amba.—Exodo 38:8; 1 Cronica 25:5, 6.

Madamo nga babayi ang may ihibalo kag kalantip nga magamit sa pagnegosyo. (Hulubaton 31:24) Indi pareho sa kultura sa iban nga pungsod sadto—nga ang amay lamang ang nagatudlo sa iya mga bata nga lalaki—ang Israelinhon nga iloy may bahin sa pagtudlo sa iya mga bata nga lalaki asta maghamtong. (Hulubaton 31:1) Maathag nga ang mga babayi sa Israel sang una edukado.

3. Ginpadunggan kag gintahod. Ang Napulo ka Sugo maathag nga nagsiling: “Tahora ang imo amay kag ang imo iloy.” (Exodo 20:12) Sa hulubaton sang maalam nga si Hari Solomon, aton mabasa: “Anak ko, pamatii ang pagtudlo sang  imo amay, kag indi pagbayai ang kasogoan sang imo iloy.”—Hulubaton 1:8.

Ang Kasuguan nagalakip sang detalyado nga pagsulundan parte sa paggawi sang mga indi minyo, nga nagapakita sang pagtahod sa mga babayi. (Levitico18:6, 9; Deuteronomio 22:25, 26) Dapat binagbinagon sang isa ka maayo nga bana ang pisikal kag emosyonal nga limitasyon sang iya asawa.—Levitico 18:19.

4. Kinamatarong nga amligan. Sa iya Pulong, ginlaragway ni Jehova ang iya kaugalingon bilang “amay sang mga ilo kag hukom sang mga balong babayi.” Buot silingon, sia ang Manug-amlig sang mga kinamatarong sadtong mga wala ginaamligan sang isa ka amay ukon bana. (Salmo 68:5; Deuteronomio 10:17, 18) Gani, sang gintratar sing indi maayo sang manugpautang ang balo sang isa ka propeta, nagpasilabot si Jehova paagi sa isa ka milagro amo nga nakaluwas sia kag nahuptan ang iya dignidad.—2 Hari 4:1-7.

Antes magsulod ang mga Israelinhon sa Ginsaad nga Duta, ang ulo sang panimalay nga si Zelofehad napatay nga wala sing anak nga lalaki. Gani nagpangabay ang lima niya ka anak nga babayi kay Moises nga ihatag sa ila ang “panublion” sa Ginsaad nga Duta. Ginhatagan sila ni Jehova sing sobra pa sa ila ginpangayo. Ginsilingan niya si Moises: “Hatagan mo sila sing kaugalingon nga panublion sa tunga sang mga utud sang ila amay kag ipaliton mo sa ila ang panublion sang ila amay.” Sugod sadto, ang mga babayi sa Israel makabaton na sang palanublion sa ila amay kag mapapanubli ini sa ila kaliwat.—Numeros 27:1-8.

Sa idalom sang Kasuguan nga ginhatag sang Dios kay Moises, ginpadunggan ang mga babayi kag gintahod ang ila mga kinamatarong. Pero sugod sang ikap-at nga siglo B.C.E., gin-impluwensiahan ang Judaismo sang Griego nga kultura, nga nagakabig sa mga babayi nga kubos.—Tan-awa ang kahon nga “Diskriminasyon sa mga Babayi sa mga Sinulatan sang Una.”

Halimbawa, ang Griegong mamalaybay nga si Hesiod (ikawalo nga siglo B.C.E.) nagpasibangod sa mga babayi nga amo ang kabangdanan sang problema sang mga tawo. Sa iya Theogony, ginsambit niya “ang makamamatay nga rasa kag tribo sang mga babayi nga nagakabuhi sa tunga sang mortal nga mga tawo para halitan sila.” Ini nga ideya nangin bantog sa Judaismo sa panugod sang ikaduha nga siglo B.C.E. Ang Talmud, nga gintipon sugod sang ikaduha nga siglo C.E., nagpaandam sa mga lalaki: “Indi kamo sagi istorya sa mga babayi, kay magadul-ong lang ini sa imoralidad.”

Sa sulod sang mga siglo, ining indi pagsalig may daku nga epekto sa papel sang mga babayi sa katilingban sang mga Judiyo. Sang panahon ni Jesus, kon magkadto sila sa templo, asta lang sila sa Luwang sang mga Babayi. Mga lalaki lang ang puede makatuon parte sa relihion, kag ang mga  babayi masami nga ginapain sa ila sa mga sinagoga. Ang Talmud nagsambit sa isa ka Rabbi nga nagasiling: “Ang bisan sin-o nga nagatudlo sa iya bata nga babayi sang Torah [ang Kasuguan] nagatudlo sa iya sing binastos.” Paagi sa pagpatiko sang pagtamod sang Dios, ginpatudok sang Judiyong mga lider sang relihion sa mga lalaki ang kangil-ad sa mga babayi.

Sang diri si Jesus sa duta, natalupangdan niya inang diskriminasyon nga nagpanggamot gid sa mga tradisyon. (Mateo 15:6, 9; 26:7-11) Nakaimpluwensia bala ina sa pagpakig-angot niya sa mga babayi? Ano ang matun-an naton sa iya batasan kag panimuot? Ang matuod bala nga Cristianismo nagadala sing kaumpawan sa mga babayi? Sabton ini sang masunod nga artikulo.